«Aǵaıyn, kóshýge daıynsyz ba?» - baspasózge sholý
***
«EgemenQazaqstan» gazetiniń búgingi nómirinde eldiń demografııasyna da, áleýmettiń áleýetine de qatysty maqala jarııalanyp otyr. Bunda da sol ońtústiktegi tyǵyz jurtty soltústikke kóshirý máselesi qaýzalyp, avtor máseleniń ár qyryna kóz salady. Ońtústiktegi aýyldaǵy tirshilikten bastap, tyǵyryqtarǵa sholady avtor. «Sol aǵaıynǵa baryp «sýly-nýly soltústikke, shyǵysqa qaraı kóshseńizdershi, barlyq jaǵdaı jasalady» dep úgittep kórińizshi, «jaraıdy» dep birden kelise ketýi ekitalaı. Myń oılanyp, júz tolǵanady. «Aǵaıynnyń ortasynda otyrmyz ǵoı, jyly ornymyzdy sýytyp qaıtemiz, aǵaıyn-týystan alystamaı-aq qoıaıyq, ólsek týǵan jerdiń topyraǵy buıyrsyn» dep qarsy ýáj aıtatyndardyń da az bolmaıtyny anyq. Negizi, qonys aýdarýǵa baılanysty, aqparat az emes. Biraq, sol aqparat aýyldaǵy aǵaıynǵa tolyq jetpeı jatqandaı ma, qalaı? Oǵan dálel «Kóship barsaq ótemaqy tólene me?» degen oqyrmandar saýaly. Bul tek ótemaqyǵa ǵana qatysty. Olardyń kósh-qonǵa baılanysty jaýap alsam degen saýaldary óte kóp» deı kele birqatar máseleni tarqatady gazet «Aǵaıyn, kóshýge daıynsyz ba?» degen maqalada.
* * *
«Altyn dáýiri keldi me?» atty «Aıqyn» gazetindegi seısenbi kúngi maqalada munaı baǵasy quldyrap, munaıǵa súıengen elderdiń tyǵyryqqa tirelgen zamanynda tyń joldardyń biri retinde altyn óndirýge nazar aýdarylady. «Adam balasy sary temirge «altyn» degen at bergeli ol qundy metall taýar retinde esh ýaqytta aınalymnan shyqqan emes. Demek, altynnyń quny eshqashan joıylmaıtyny osydan-aq kórinip tur. Tipti sońǵy on jylda altynnyń baǵasy álemde alty ese qymbattady. Sodan bolar, memleket turmaq, jekelegen tulǵalar, ınvestorlar ózderiniń qarjylaryn buǵan deıin qozǵalmaıtyn múlik, qundy qaǵazdarǵa salyp kelse, endi olardyń ornyn altynǵa aıyrbastaı bastady», dep jazady «Aıqyn» gazeti. Avtor mynadaı málimetterdi alǵa tartady: sońǵy 15 aıda Qytaı eliniń altyn qory 70 paıyzǵa ósip, 1700 tonnaǵa jetken. Bul altyn qorynyń kóptigi jaǵynan alǵanda álemdegi altynshy oryn. Dál sondaı merzim ishinde Reseıdiń altyn qory 21 paıyzǵa eselenip, 1460 tonnaǵa jetken. Bul qazirgideı daǵdarys kezeńinde eki eldiń de ekonomıkasynda turaqtylyqty qamtamasyz etedi. Altynnyń narqy degen osy. Naqty derekterge úńilsek, qazirgi tańda altyn qory jóninen AQSh kósh bastaıdy. Odan keıingi orynda Germanııa keledi. Úshinshi satyda Halyqaralyq valıýta qory tur. Sondaı-aq eki jarym myń tonnaǵa jaqyn altyn qorlary bar Italııa men Frantsııa memleketteri úzdik bestikke enedi. «Al Qazaqstan altyn qory boıynsha álem elderiniń alǵashqy ondyǵyna, altyn óndirisi boıynsha úshinshi ondyǵyna kiredi eken» deıdi avtor. Maqalada osy máselege qatysty birqatar sarapshylardyń pikiri de beriledi.
«Otbasyndaǵy oırannyń kesirinen 316 áıel ózine qol salǵan». Bul málimetti «Aıqyn» gazeti búgingi nómirinde jaryq kórgen «Turmystyq zombylyq asqynyp tur» atty maqalasynda keltiredi. Maqalada sońǵy jyldary elimizde shańyraqtyń shaıqalýy jıileı bastaǵany aıtylyp, saldarynan jantúrshigerlik qylmystar da tym beleń alyp jatqanyna nazar aýdarylady. «Máselen, 2014 jyly 23 417 adam tek otbasynda janjal shyǵaryp, serigin uryp-soqqany úshin sot arqyly jazalanǵan. Bıylǵy bes aıdyń ózinde oıranǵa shydaı almaǵan 316 áıel óz-ózine qol salypty. Al urys-keris kezinde adam óltirgen 302 áıel túrmege jabylyp, jazasyn ótep jatyr. Bir tańdanarlyǵy, shańyraqtaǵy shýly oqıǵaǵa oraı, 2015 jyly sotta nebári 627-aq is ótipti. Alaıda prokýratýra 2014 jylǵa qaraǵanda mundaı qylmystyń 37 esege deıin tómendep ketýiniń ózindik «qupııasy» bar dep otyr», - dep jazady avtor. Budan bólek, maqalada turmystaǵy zorlyqtyń aldyn alý baǵytyna taldaý jasala kele, QR Bas prokýratýrasynyń osy máselege qatysty usynystaryn keltiredi. Máselen, bas prokýratýra otbasyn oıran etip, basbuzarlyqqa salynǵandardy 48 saǵatqa qamap jazalaýdy, túsik jasatýdy qylmys dep sanaýdy usynady.
«Aıqyn» gazeti jańartylatyn energııa kózderin damytý salasyndaǵy ózekti máselege de erekshe nazar aýdaryp otyr. Bul jańa baǵyttaǵy jańa býyn mamandarynyń tapshylyǵy. «...energııa únemdeý salasynda kásibı mamandardy daıarlaý kún men jel, jerasty jylý energııalaryn qoldaný barysynda elimiz úshin asa mańyzdy máseleni sheshýdiń negizi bolyp otyr. Bul problema tek qana bizdiń elge ǵana emes, Eýropa odaǵy elderinde, Ortalyq Azııa men Reseıde de bar», dep jazady gazet «Jańa qýat kózderin damytýǵa mamandar aýadaı qajet» atty maqalada. Bul rette avtor osy kezge deıin elimizdegi eń kóp suranysqa ıe mamandyqtar kóshin «ıýrısprýdentsııa», «dızaın», «dene shynyqtyrý jáne sport», «jalpy medıtsına», «qarjy» salalary bastap kelgenin, kerisinshe tehnıkalyq salalarda, energetıka, ónimdi óńdeý salalarynda mamandar jetispeıtinin alǵa tartady. «Qazaqstandyq naryqta mehanık, slesar, dánekerleýshi, júk jáne arnaıy kólik júrgizýshisi, qurylǵylar operatory, elektr montajdaýshy syndy maman-dyq ıeleri qat. Ǵımarattardyń jylý únemdiligin arttyrý, bólmelerde jaıly klımat ornatý, energııany paıdalaný shyǵynyn tómendetý jáne taǵy basqa da óte ózekti máseleler energetıka, qurylys jáne sáýlet salasyndaǵy, óndiristerdegi, turǵyn úı jáne kommýnaldyq kásiporyndardaǵy mamandar úshin problemanyń úlkeni. Sondaı-aq ІT mamandary, servıs pen nano jáne bıotehnologııany ıgergen kadrlar qazirgi naryqqa asa qajet» delingen maqalada.
***
«Ekspress K» gazetiniń jazýynsha Qazaqstan Azııa men postkeńestik keńistiktegi eń qaýipsiz el retinde moıyndalǵan. «Sıdneı ekonomıka ıstıtýty jarııalaǵan Jahandyq beıbitsúıgishtik ındeksinde Qazaqstan segiz pozıtsııasyn joǵarylatyn 75 orynǵa ıelendi. Osylaısha, Qazaqstan 163 elden turatyn reıtıngtiń jaǵymdy deńgeıdi bildiretin aldyńǵy jartysynda tur. Salystyrmaly túrde qarastyrsaq: AQSh tek 103-i orynǵa ıe bolsa, TMD keńistiginde bizdiń aldymyzda tek Moldova bar» delingen «Byla komanda «Mırno!» atty maqalada.