AES qurylysy: Jobany konsortsıým arqyly iske asyrý tıimdiligi pysyqtalyp jatyr
«Elimizge AES qurylysy ne úshin kerek? Qazaqstanda qazir elektr energııasy generatsııasynda jabdyqtardyń tozýy 70 paıyz shamasynda. Osy másele qoǵamda keńinen talqylanyp jatqany belgili. Álem elderi men Eýropa odaǵynda, Ortalyq Azııa óńirinde «jasyl energetıkany» qoldaý maqsatynda kómirtektiń aýaǵa taralýyn azaıtýǵa ekpin qoıylyp otyr. Atap aıtqanda, elimizde AES salý barlyq sanattaǵy tutynýshylardy, onyń ishinde ónerkásiptikterdi, halyqty turaqty elektr energııasymen qamtamasyz etý úshin ońtaıly sheshim bolmaq. Sebebi bizge bazalyq energııa kózi kerek. Al bazalyq energııany atom elektr jáne jylý elektr stantsııalarynan ǵana alýǵa bolady. Bul nysandar energııany úzdiksiz ári turaqty qamtamsyz ete alady. Al balamaly energııa kózinen, ıaǵnı jel ári kún energııasyn beretin nysandarynan bazalyq aýqymda qamtamasyz ete almaımyz. Olarda tabıǵı ózgeristerge baılanysty energııa berý qýaty qubylyp turady»,- dedi A. Sııabekov.
Sonymen qatar ol atom elektr stantsııasy ekologııalyq jaǵynan taza bolatynyn aıtty. Eýropa odaǵy elderinde AES-ti «jasyl energııaǵa» teńegen bolatyn. Máselen, kómir jaǵatyn jylý elektr stantsııalary aýaǵa zııandy gazdardy shyǵarady. Al AES esebinen elimizde jylyna 8 mln tonnaǵa deıin kómirtekti zııandy zattardy azaıtýǵa bolady.
Asýan Sııabekov elimizde AES qurylysy boıynsha naqty sheshim jasalmaǵanyn, sondaı-aq qurylysyna 10 jyldan astam ýaqyt kerek ekenin aıtty.
«Jalpy, bizde qýaty 1,2-1,4 myń MVt eki energoblokty salý usynylyp otyr. Eger vendordy (AES salatyn tehnologııany qamtamasyz etetin kompanııa) 2023 jyly tańdasaq, keler eki jylda (2024-2025 jyldary) jobanyń tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemesi daıyndalýy múmkin. Osynyń bári saraptamadan ótedi. Jobalaý-smetalyq qujattamany ázirleýge de 2 jyldaı ýaqyt kerek. Máselen, 2029 jyly qurylys jumystaryn bastasaq, shamamen 2034 jyly birinshi blokty jáne 2035 jyly ekinshisin iske qosý múmkin bolady», - dep túsindirdi maman.
Onyń aıtýynsha, AES qurylysyn qarjylandyrýǵa túrli tetikterdi paıdalanýǵa bolady. Biraz elderde osyndaı nysandardy salý kezinde qarjattyń 20 paıyzyn memleket shyǵarsa, qalǵan 80 paıyzyn vendordyń ózi qamtamasyz etedi. Sondaı-aq AES qurylysyn tolyqtaı vendordyń esebinen qarjylandyrý shartyn da qarastyrýǵa bolady. Bul rette, biraz jyldan soń kompanııa óziniń shyǵynyn aqtaǵannan keıin, reaktorlardy elimizge tapsyrady.
«Qazir birqatar qarjylandyrý tetikterin pysyqtap jatyrmyz. Aldyn ala esepteýler boıynsha eki reaktordyń qurylysyna 10-12 mlrd AQSh dollary jumsalady. Budan bólek, qazir óziniń tehnologııasymen kele alatyn 4 memleketti qarastyryp jatyrmyz. Olardyń arasynda Reseı, Qytaı, Ońtústik Koreıa, Frantsııa kompanııalary zertteldi. Bul elderde zamanaýı reaktorlar qurastyrylyp jatyr, tehnologııalary aıtarlyqtaı jetildirilgen. Bulardyń árqaısysynyń ózindik ereksheligi bar. Dál qazir naqty bir eldiń kompanııasy tıimdi dep aıtý qıyn, olardyń barlyǵyn egjeı-tegjeıli zerttep shyǵý mańyzdy. Munymen qosa, ár eldiń tehnologııasyn biriktirip iske asyrý teorııa júzinde ábden múmkin. Máselen, bir eldiń kompanııasynan ıadrolyq jabdyqty, ekinshi memleketten týrbınany, úshinshi jaqtan avtomatıkany alyp, AES salýǵa bolady. Bizdiń mekeme osy mehanızmdi de pysyqtap jatyr. Atap aıtqanda, naqty bir jalǵyz kompanııany tańdaýdyń nemese konsortsıým arqyly iske asyrýdyń tıimdiligin jan-jaqty zertteý mańyzdy», - dedi ınjener.
Buǵan deıin habarlanǵandaı, atom elektr stantsııasy qurylysynyń eń qolaıly aýdany retinde Almaty oblysy, Jambyl aýdany Úlken aýylynyń aýmaǵy tańdaldy.