AES elge qandaı ózgeris ákeledi – Ulttyq ıadrolyq ortalyq dırektorymen suhbat

<p>Qazaqstanda atom elektr stansasynyń salynýyn bireýler qoldasa, endi biri qarsy pikirde. Al, Ulttyq ıadrolyq ortalyq basshysy bul týraly ne oılaıdy? <a href="https://kaz.inform.kz/news/kilmis-alemnn-serkes-kirgiz-kamshi-kolbaevtin-kazakstanda-aktivter-bar-ma-zhamaubaev-zhauabi-4d5b61/" target="_blank" rel="noopener">Kazinform</a> agenttiginiń tilshisi ortalyqtyń bas dırektory Erlan Batyrbekovpen suhbat qurdy.</p>

- Elimizde atom elektr stansasy salynsa, ol bizge ne beredi?

- Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda elektr energııasynyń údemeli tapshylyǵy baıqalyp otyr. 2022 jyly Biryńǵaı energııa júıesindegi iri júıelik avarııa jáne Qazaqstannyń elektr jelileri men energetıkalyq obektilerindegi birqatar jergilikti apat, kórshiles elderden satyp alynatyn elektr energııasynyń únemi ósip kele jatqan kólemi – osynyń aıqyn kórinisi.

Qazaqstannyń negizgi óndirýshi qýattary – KSRO kezinde salynǵan energııanyń jylý kózderi, olar ózderiniń sońǵy resýrstaryn óndirý ústinde jáne tez arada aýystyrýdy qajet etedi. Parnıktik gazdar shyǵaryndylarymen baılanysty jahandyq ekologııalyq syn-qaterdi eskere otyryp, bizdiń memleket 2060 jylǵa qaraı kómirtegi beıtaraptyǵyna qol jetkizý baǵytyn qabyldady. Tıisti strategııa Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń Jarlyǵymen bekitildi. Qazaqstandaǵy jylý energetıkasy dáýiri, búkil álemdegi sııaqty, óziniń logıkalyq sońyna jaqyndap keledi. Osylaısha, energetıkalyq júıemiz jalpy alǵanda jańa iri bazalyq óndirýshi qýattardy engizýge, jańǵyrtýǵa jáne ártaraptandyrýǵa asa muqtaj. Sondyqtan elimizde atom energetıkasy salasyn damytý – zańdy ári qısyndy qadam.

- Atom elektr stansasy salynýynyń taǵy qandaı tıimdi tustary bar?

- AES jumys istegen kezde parnıktik gazdy shyǵarmaıdy jáne kómirmen nemese tabıǵı gazben jumys isteıtin stantsııalarǵa qaraǵanda otyndy edáýir az tutynady. Bul kómirtegi beıtaraptyǵy boıynsha kózdelgen maqsatqa qol jetkizýge múmkindik beredi. ıAdrolyq reaktordy 24/7 rejıminde 60 jyl nemese odan da kóp ýaqyt paıdalanýǵa jáne elektr energııasynyń belgilengen kólemin óndirýge bolady. Bolashaqta 100 jylǵa deıin paıdalanýǵa múmkindik bar.

Energetıkalyq qaýipsizdiktiń pragmatıkalyq maqsattaryna súıene otyryp jáne Qazaqstan álemdegi ýran qory men ýran óndirý boıynsha iri memleketterdiń biri ekendigin eskerer bolsaq, Qazaqstanda AES salý óte tıimdi sheshim. Atom elektr stansasyn salý ekonomıkanyń barlyq salasyna, ǵylymǵa, bilimge jáne áleýmettik salaǵa da oń áser etedi.

- AES salý máselesinde Ulttyq ıadrolyq ortalyqtyń róli qandaı?

- Bul baǵytta aýqymdy daıyndyq jumystary júrgizildi. Biz 2008-2009 jyldary osy baǵytta tujyrymdamalyq zertteýlerdi qolǵa aldyq. Osy ýaqytqa deıin Qazaqstannyń túrli óńirlerinde AES salý múmkindigine taldaý jasaldy. Bizdiń zertteýlerimizdiń eń ózekti nátıjeleri – «KAES» JShS tapsyrysy boıynsha oryndalǵan Qazaqstandaǵy AES qurylysynyń tehnıka-ekonomıkalyq negizdemesiniń marketıngtik bóliminde tujyrymdalǵan, onda AES ornalastyrý aýdany, energııa bloktarynyń birlik qýaty jáne AES-tiń jıyntyq qýaty boıynsha, sondaı-aq qurylys úshin perspektıvasy bar reaktorlyq tehnologııanyń túri boıynsha usynymdar berilgen.

Osylaısha, búginde Ulttyq ıadrolyq ortalyq AES salý jónindegi daıyndyq jumystaryna ǵylymı-tehnıkalyq qoldaý kórsetip otyr. Bul saladaǵy tájirıbemiz ben biliktiligimizdi eskere otyryp, biz atom elektr stantsııasynyń jumys isteý tsıkliniń barlyq kezeńinde osyndaı qoldaý kórsetýge daıynbyz.

- Áńgimeńizge kóp rahmet!

Eske salsaq, 2022 jyldyń maýsym aıynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda atom elektr stansasynyń qaı aımaqta salynatyny belgilengenin aıtqan bolatyn. 

Bıyl aqpan aıynda Almatyda «Atom elektr stansalarynyń múmkindikteri» taqyrybynda jıyn ótip, AES qurylysy elimizdiń damýyna qalaı áser etetindigi sóz etilgen edi. 

Sońǵy joldaýynda Prezıdent atom elektr stansasyn salý máselesin jalpyulttyq referendým arqyly sheshý qajettigin aıtty.