Ádilettilik bolmaǵan jerde, senim bolmaıdy - Elnur Beısenbaev
Árbir adam úshin qasterli qundylyqtardyń biri – ádilettilik. Óıtkeni, ádilettilik bolmaǵan jerde, senim bolmaıdy. Ult bolyp uıysý da, qoǵam bolyp birigý de – osy senimniń nátıjesi. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń qoǵam ómiriniń bar salasynda osynaý ádilettiliktiń ústemdik qurýyn usynyp, Prezıdent bolyp saılanǵanyna bir jyl tolyp otyr.
Osynaý qysqa ýaqyttyń ishinde elimizde túbegeıli ózgerister jasaldy. Prezıdenttiń 2019 jyly bastalǵan aýqymdy reformalary jalǵasyn taýyp, tabysty iske asyryla bastady. Qazirdiń ózinde olar jaqsy nátıje berip otyr.
Sananyń jańǵyrýy men ádilettiń qanat jaıýy úshin júıelik ózgerister qajettigi aıqyn. Osy baǵytta Memleket basshysynyń bastamasymen Konstıtýtsııaǵa irgeli ózgerister engizildi. Endi Prezıdenttik laýazym bir rettik, jeti jyldyq merzimmen ǵana shekteldi. Aýyl, aýdan ákimderin saılaý júıesi engizildi. Osynyń nátıjesinde byltyr aýyl ákimderi saılanyp, tolyqtaı jańardy. Bıyl aýdan ákimderiniń saılaýy ótti. Pılottyq rejımde, balamaly negizde júrgizilgen saılaý qorytyndysy boıynsha 42 aýdannyń, 3 mańyzy bar qalanyń ákimi saılandy.
Bıyl Parlament Májilisi men máslıhattar saılaýy ótkizildi. Elimizde alǵash ret Májiliske alty partııanyń ókilderi ótip, saıası plıýralızmge jol ashyldy. Sondaı-aq, respýblıkalyq referendýmdi ótkizý – mańyzdy saıası oqıǵa boldy.
Atalǵan reformalar halyqtyń saıası belsendiligin arttyryp, azamattyq qoǵamdy odan ári nyǵaıta tústi. Sonymen birge, memlekettik qyzmettiń halyq saılaǵan, qoǵamda orny bar, tyń tulǵalarmen tolyǵýyna múmkindik berdi.
Sonymen qatar, túrli jolmen shet elderge jylystatylǵan qarajatty qaıtarý qolǵa alyndy. Tabandy áreketterdiń nátıjesinde 2022 jyldan bastap bıýdjetke jáne kvazımemlekettik sektor sýbektilerine shamamen 857 mlrd teńge somaǵa múliktik aktıvter men aqshalaı qarajatty qaıtarý qamtamasyz etildi. Onyń ishinde 159,8 mlrd teńgesi sheteldik ıýrısdıktsııalardan túsken aqsha qarajaty túrinde. Bul soma memleket bıýdjetine tústi. Osylaısha, Avstrııadan 36,8 mlrd teńge, Lıhtenshteınnen 116,7 mlrd teńge, Birikken Arab Ámirlikterinen 6,3 mlrd teńge, Túrkııadan 253 mln teńge qaıtaryldy.
Atalǵan sharalar halyqtyń memleketke degen senimin arttyryp, ortaq maqsatqa jumylýyn kúsheıtti.
El azamattarynyń nesıege belsheden batyp, qaryz buǵaýynan bosaı almaýy óte ózekti máselelerdiń birine aınalǵan edi. «Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynyń tólem qabilettiligin qalpyna keltirý jáne bankrottyǵy týraly» Zań qabyldanyp, jaǵdaıy joq jannyń bankrot dep jarııalanýyna múmkindik týdy. Búgingi tańda 10 myńnan astam azamat sottan tys bankrottyq rásiminpaıdalandy. Bul olardyń qaryz júktemesin jáne qoǵamdaǵyáleýmettik shıelenistiazaıtýǵa múmkindik berdi.
Qashanda ınvestıtsııa zań ústemdik etetin, el ishiniń tynyshtyǵy saqtalǵan, jeke menshikke kepildik berilgen, aldyna qoıǵan naqty maqsaty bar elderge quıylatyny anyq. Álemdegi kúrdeli jaǵdaılarǵa qaramastan, Qazaqstanǵa kelgen tikeleı sheteldik ınvestıtsııalardyń aǵyny 2023 jyldyń І jartyjyldyǵynda 13,3 mlrd dollar boldy. Jalpy, 2022-2023 jyldary 41,3 mlrd dollar tartyldy. AQSh, Qytaı, Frantsııa, Túrkııa, Reseı jáne t.b. alpaýyt eldermen joǵary deńgeıde jańa ınvestıtsııalar boıynsha ondaǵan kelissózder júrgizildi.
Aýyl sharýashylyǵy – ata kásibimiz ǵana emes, el ekonomıkasynyń ózegin quraıtyn perspektıvti sala da sanalady. Osy baǵytta da aýyz toltyryp aıtarlyq ister atqaryldy.
Aýyl halqynyń tabysyn arttyrý maqsatynda «Aýyl amanaty» jobasy júzege asyrylyp jatyr. Bul baǵdarlamany iske asyrýǵa 2023 jyly respýblıkalyq bıýdjetten 17 myń mıkrokredıt berý josparymen 100 mlrd teńge bólindi.
Jyldyq 6%-ben bastapqy jarnasyz 40 mlrd teńge somasyna otandyq aýyl sharýashylyǵy tehnıkasynyń jeńildikti lızıng baǵdarlamasy atqaryldy.
2023 jyly Aýyldyq aýmaqtardy damytý tujyrymdamasy qabyldandy, memleket menshigine 8 mln ga jer qaıtaryldy.
«Qýatty óńirler – el damýynyń draıveri» ulttyq jobasy aıasynda ınjenerlik-kommýnıkatsııalyq ınfraqurylym obektilerin salýǵa 2023 jyly 5,4 mlrd teńge bólindi.
Elimiz – áleýmetke baǵdarlanǵan memleket. Osyǵan oraı, memlekettik sporttyq jáne shyǵarmashylyq tapsyrys arqyly balalardyń 80%-ynan astamy shyǵarmashylyq úıirmeler men sport sektsııalarynda qosymsha bilimmen qamtamasyz etiledi. Bul óskeleń urpaqtyń talanty men qyzyǵýshylyqtaryn damytýǵa yqpal tıgizedi.
Osy rette, júzege asyrylyp jatqan «Jaıly mektep» ulttyq jobasy mektepterdegi oryn tapshylyǵyn boldyrmaýǵa, apatty jaǵdaıdaǵy jáne úsh aýysymdy mektepter máselesin tolyǵymen sheshýge baǵyttalǵan. Ulttyq jobaǵa sáıkes 2023-2025 jyldary 369 mektep salý josparlanyp otyr.
Bıyl elimizde 85 mektep salyndy, 82,9 myń oqýshy orny quryldy. 1,5 mln bala, ıaǵnı bastaýysh synyp oqýshylary tegin tamaqpen qamtyldy.
Sondaı-aq, bıyl áleýmettik jaǵynan osal otbasylardan shyqqan 97 myń balanyń balabaqshalardategin tamaqtaný máselesi sheshildi.
2023 jyldyń 10 aıynda jalpy somasy 37,8 mlrd teńgege 172,3 myń adam jumysynan aıyrylý boıynsha áleýmettik tólem aldy. Bala kútimi boıynsha tólem merzimi 1,5 jasqa deıin ulǵaıtyldy.
Ádiletti Qazaqstan – mádenıetti jáne bilimdi adamdardan turatyn qoǵam. Osyǵan oraı, Prezıdentimiz mádenıetti damytýǵa erekshe mán berip, basty basymdyqtardyń qataryna qosty. Memleket basshysynyń bastamasymen jyl saıyn jastar úshin «Ǵylym», «Mádenıet», «Aqparattyq tehnologııalar», «Bıznes», «Medıa» (30 grant) baǵyttary boıynsha 3 mln teńge mólsherinde «Táýelsizdik urpaqtary» granty beriledi.
Bir jyl ishinde atqarylǵan negizgi isterdi ǵana atap óttik. Osynyń ózi-aq, Memleket basshysynyń ádiletti Qazaqstan qurýǵa, el azamattarynyń baqýatty turmys-tirshiligin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan bastamalarynyń halyqtan qoldaý taýyp, keń kólemdi júzege asyrylyp jatqandyǵyn kórsetedi. Ádildik joly óristi bolyp, eldi órkendetýge bastaıtyn mundaı sharalar legi jalǵasyn taba beretini anyq.