Ádildik ornady

ASTANA. QazAqparat - Úleskerler múddesi qorǵaldy, dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti.

Quqy buzylǵan adamnyń qar­ny da toq bolmaıdy. Qaryn toq bolmaǵan soń ómirdiń sáni ketip, tirshiliktiń máni joǵalady. Al biz­diń elde, rasy kerek, kóbine qara­paıym adamdardyń quqy taptalyp jatady. «Jalǵyzdyń úni shyqpas» degendeı, quqy buzylǵan adam jalǵyz bolsa, úni estilmeı qalýy da múmkin. Al «Kóp qorqytady, tereń batyrady» degen tekke aı­tyl­maǵan ǵoı. Óıtkeni, kóptiń úni túbinde kólge emes, taý-tasty qulatar tasqyn sýǵa aınalýy ǵajap emes. Alaıda, eldegi birqatar kompanııa basshylary, qaltaly azamattar, sheneýnikter degenin jasap, ashý-yzanyń kózin ashýǵa tyrysady. Bul narazylyqty týǵyzady. Ol qarapaıym halyq senetin zańdarymyzdyń burmalanýynan týyndaıdy. Demek, qarapaıym janǵa, aldymen, zańdylyqtyń saq­tal­ǵany kerek. Mine sonda, bári­miz aýzymyzdan tastamaıtyn, quqyq ta qorǵalady. Osy halyq­tyń quqyn zańdy qorǵaı ala­tyn­dyǵyn elimizdiń Joǵarǵy Soty taǵy bir dáleldep berdi. Kópte­gen úleskerlerdiń talaptaryn durys dep taýyp, olardyń quqyn qorǵaıtyn ońdy sheshim shyǵardy.

Al narazylyqty týdyrǵan má­se­le qalaı bastaldy? Túsinikti bolýy úshin buǵan naqtyraq toqta­laıyq. Ótken 2012-2015 jyldar ara­ly­ǵynda «Azbýka jılıa» kom­pa­­nııa­lar toby basshylarynyń zań­syz áreketteri saldarynan As­tana qalasyndaǵy «Expo Town» jáne «Expo City» turǵyn úı ke­shen­­deri­niń úleskerleri jalpy so­ma­­sy 5 mlrd. teńgeden astam materıal­dyq shyǵynǵa ushyraǵan edi. Tip­ti, qurylystyń aıaqtalýy 2014-2015 jyldarǵa josparlansa da, búgin­gi kúnge deıin úıler sa­lyn­baı, qury­lys aıaqtalmaı qaldy.

Osyǵan oraı Astana qalasy­nyń sot­tary atalǵan turǵyn úı keshen­deri úleskerleriniń múd­desin kóz­deıtin sharttardy buzý, ótem­aqy óndirý, aıaqtalmaǵan qu­rylys nysandary men jobalyq-smetalyq qujattardy berý týraly birqatar talap-aryzdardy qarady. Onyń nátıjesimen úleskerlerdiń talaptary ishinara qanaǵattandyrylǵan, olarǵa shy­ǵyn ótemi esebinde aıaq­tal­ma­ǵan qurylys nysandary beril­­gen. Alaıda, qurylys júrip jat­­qan jer telimderi josyqsyz qury­­lysshylardyń ıeliginde qal­ǵan. Bul jaǵdaı qurylysty aıaq­taýǵa kedergi keltirgeni belgili.

Sodan Joǵarǵy Sot úlesker­ler­diń múddesin kózdeıtin ótinish­hatty kassatsııalyq óndiriske qa­byl­dap, daýdyń barlyq mán-jaı­laryn eskere kele, 2016 jylǵy 3 tamyzdaǵy sot otyrysynyń nátı­jesinde naqty qorytyndy shy­ǵa­rdy. Jer kodeksiniń 52-baby­na sáıkes jer telimi onda orna­las­qan qurylys nysandarynan bólinbeıdi. Jer teliminsiz joba­lyq-smetalyq, atqarýshylyq jáne ruqsattamalyq qujattardy berý týraly úleskerlerdiń talabyn qanaǵattandyrý daýdy sheshpeıdi. Sebebi, nysanǵa tıesili barlyq qujattama jer telimi bolǵanda ǵana jaramdy, ıaǵnı úleskerler qurǵan turǵyn-úı qurylys koope­ratıvi qurylysty aıaqtaý múm­kindiginen aıyrylǵan.

Demek, Jer kodeksiniń 63-babyna sáıkes jekemenshiktegi jer teli­mi, sondaı-aq, jerdi únemi jáne uzaqmerzimdi paıdalaný qu­qy­ǵy óz mindettemeleri bo­ıyn­sha jaýap beretin jeke jáne zań­dy tulǵa­lardyń múlik qura­my­na kiredi. Endeshe, zańnyń atal­ǵan osy normalaryna saı, qaryz­dyń ornyna jer telimderine quqyq­ty berý qajettiligi týraly úles­ker­lerdiń talaby ádil ári negiz­di bolyp tabylady. Mine, osy­ǵan oraı «Expo Town» jáne «Expo City» turǵyn-úı keshenderi úlesker­leriniń talaptary tolyǵy­men qa­na­ǵattandyryldy. Sóıtip, ne kerek, Joǵarǵy Sot úles­kerlerdiń zań­dy múddesin qor­ǵaıtyn sheshim qabyldady.

Aleksandr TASBOLATOV