Adamzattyń úmiti koronavırýsqa qarsy vaktsınada – pýlmonolog
– Mamandar KVI –diń ekinshi tolqynyn JRVI men tumaý aýrýymen baılanystyryp otyr. Nege?
– Koronavırýs tumaý sııaqty jedel respıratorlyq vırýstyq ınfektsııaǵa jatady. JRVI — maýsymdyq aýrý. Sýyq kelgende adamnyń ımmýnıteti tómendep, aýrý órshı túsedi. Bizdiń basty másele – KVI-men aýyrǵan naýqastar tumaý jáne jedel respıratorlyq vırýstyq ınfektsııamen qabat aýyrmaýyn qadaǵalaý. Mysaly bir naýqas koronavırýspen de, tumaýmen de aýrýy múmkin. Onda ol adamnyń jaǵdaıy qıyndaıtyny belgili. Sondyqtan da, osy jyly tumaýǵa qarsy vaktsınatsııaǵa erekshe kóńil aýdarylǵan. Sebebi KVI-ge tumaý qosylmaýy kerek. Negizgi baılanys — osy.
– Koronavırýspen aýyrǵan adamdardyń densaýlyǵynda qandaı ózgerister bolady?
– Koronavırýspen aýyrǵan naýqastardyń kóbinese ókpesi zaqymdanady. Sonymen qatar, ol ortalyq mı júıesi, júrek, baýyr, búırekke áser etedi. Nemese naýqastyń burynǵy sozylmaly aýrýyn qozdyryp jiberedi. Biraq, aıta ketý kerek, keıde tumaýda da mı zaqymdalady. Tipti, tumaýdyń aýyr túri ólim jaǵdaıyna ákelýi múmkin. Osyny da esten shyǵarmaǵan abzal. Alaıda, osy ýaqytqa deıin birde-bir vırýs koronavırýs sııaqty basqa aǵzalarǵa áser etpegen.
– Koronavırýs ınfektsııasy qandaı aýrýy bar adamdar úshin qaýipti?
– Koronavırýs ınfektsııasynyń ózi óte qaýipti. Mysaly, tumaýmen aýyrǵan búkil naýqastardyń 0,1 protsenti qaıtys bolatyn bolsa, KOVID-pen aýyrǵandardyń ishinde qaıtys bolǵandardyń jıiligi 1 paıyzdan 3 paıyzǵa jetip otyr. Bul indettiń juǵý qabileti óte joǵary. Eger otbasynda bireý aýyrsa, januıa múshesine juǵady. Árıne, balalar men jastar aýyrmaýy múmkin nemese olarda jeńil ótýi múmkin.
–Jasyratyny joq, bul aýrýǵa qarsy ekpe de, dári de joq, qazir qoldanyp jatqan dári-dármekter aýrýdy jeńip shyǵýǵa qaýqary jete me?
– Durys aıtasyz, bul aýrýǵa qarsy dári joq. Tipti, bolmaýy da múmkin. Bul álimdik medıtsına tarıhynda bar dúnıe. Mysaly, sheshek aýrýyna dári tabylǵan joq. Osy aýrýǵa baılanysty kezinde qanshama pandemııalar boldy. Jer sharynda myńdaǵan adam kóz jumdy. Sheshekti tek vaktsınatsııalaý arkyly jeńdik. Sondyqtan, búgingi adamzattyń úmiti vaktsınada. Qýanarlyǵy — ǵalymdar KVI-ge qarsy vaktsınanyń synamada oń nátıjıe bergeni týraly habar jarııalady. Bul, árıne, adamzat úshin jaqsy habar. Negizi aýrýmen adamnyń aǵzasy kúresedi. Jeńedi, ne jeńiledi. Al, biz berip jatqan dári-dármekter aýrýǵa tótep berý úshin adam aǵzasynyń qorǵanysyna sep bolady. Mysaly, ottegi jetpeı jatsa, ottegin beremiz, qan qoıýlansa, sony suıyltatyn dári beremiz. ıAǵnı, sımptomatııalyq em júrgizemiz. Jalpy, biz zaqymdanǵan aǵzanyń qyzmetin qalpyna keltirýge tyrysamyz.
– Bul ınfektsııa este saqtaý qabiletin nasharlatady degen aqparat tarap jatyr, bul qanshalyqty ras?
– Ras. Este saqtaý qabiletine áser etedi. Jańa aıtyp óttim, býl vırýs mı men ortalyq júıesin zaqymdaıdy. Osyǵan baılanysty adamnyń este saqtaý kabileti nasharlaıdy. Ásirese, egde jastaǵy adamdar arasynda aýyrlaý ótedi. Alaıda, ol ýaqyt óte kele qalpyna keledi. Adam aǵzasynyń ózin-ózi qalpyna keltirý rezervi úlken, biraq ol ýakyt pen shydamdylyqty qajet etedi.
– Infektsııanyń sımptomsyz ótýi tek ımmýnıtetke baılanysty ma?
– Árıne, ımmýnıtetke baılanysty. Mysaly, jastarda KOVID kóbinese sımptomsyz ótedi. Keıde, úlken kisilerdiń arasynda da sımptomsyz ótken jaǵdaılar anyqtaldy. Sımptomsyz túrinde ol kisiler aýyrǵanyn bilmeıdi de, basqa kisilerge, jakyndarynda, otbasy mýshelerine juqtyrýy múmkin. Bul aýrýdyń bir jaman jeri — alǵashqy 10-12 kún sımptomsyz ótip, keıin belgileri shyǵýy múmkin.
– Aýrýdy ekinshi ret juqtyrý faktisi anyqtaldy ma?
– Іndetti ekinshi ret juqtyrý faktisi bar. Dúnıejúzinde 5-6 jaǵdaı anyqtaldy. BAQ betterinde Qazaqstannan da shyqqany jazylyp jatyr. Keıbir mamandar munymen kelispeıdi. Desekte, kóktemde aýyrǵan naýqastardyń kaıta aýyrǵany týraly aqparattar túsip jatyr. Kovıdpen aýyrǵan adamda ımmýnıtet paıda bolǵanymen, ol keıde úsh aıǵa ǵana sozylýy múmkin. Osy mezgilden keıin adam KOVID-ti qaıta juqtyrýy mýmkin.
– Halyqqa berer keńesińiz?
– Eń aldymen úlken kisilerge erekshe nazar aýdarý qajet. Biz egde jastaǵylardy úıde otyrýǵa shaqyramyz, alaıda olarǵa otbasy músheleri syrttan koronavırýsty alyp kelýi múmkin. Sondyqtan, jastar barlyq sanıtarlyq talapty qatań saqtaýy tıis. Qoǵamdyq kólikte, dúkenderde maskasyz júretin kisiler jıi kezdesedi. Saýlyq - saqtyqta ekenin esten shyǵarmaǵan abzal.
– Suhbatyńyzǵa rahmet!