Adamdar shoǵyrlanǵan jerde vırýstyń taralý qaýpi óte joǵary - sarapshy
«Qazir Eýropada, AQSh-ta koronavırýs aýrýy tez taralýda, bul Eýropanyń kóptegen elderinde ekinshi lokdaýnnyń jarııalanýyna ákeldi. Búkil álemde jaǵdaı ýshyǵa tústi. Eýropa men AQSh mamandarynyń pikirinshe, jaǵdaıdyń nasharlaýy mektep oqýshylarynyń, stýdentterdiń oqý oryndaryna oralýyna, maýsymnyń aýysýyna, ıaǵnı qorshaǵan orta temperatýrasynyń tómendeýi men turaqsyzdyǵyna baılanysty. Aýa raıynyń salqyndaýyna baılanysty adamdar jyly jáne jeldetilýi qıyn tyǵyz bólmelerde kóbirek bolýǵa májbúr, sáıkesinshe mundaı jaǵdaıda ınfektsııanyń taralý qaýpi joǵary. Sonymen qatar, vırýstar sýyq jaǵdaıda ońaı ómir súredi. Qazirgi ýaqytta vırýs tumaý maýsymyna tap bolady degen qosymsha alańdaýshylyq bar, ol ádette bizdiń elimizde qarasha aıynyń sońynda jáne jeltoqsanda bastalady», — dedi ol.
Aıta ketý kerek, Qazaqstanda oqý oryndary ashylǵan joq. Sarapshynyń pikirinshe, bizdiń elimizde qaýipti indetti juqtyrýdyń kóbeıýi maýsymdyq sýyqqa baılanysty, adamdardyń jeldetilýi qıyn jabyq jerlerde tyǵyz baılanys jasaýy sebebinen bolýy múmkin.
«Eger kúndelikti statıstıkaǵa qaraıtyn bolsaq, eldegi jaǵdaı turaqty dep aıtýǵa bolady, alaıda Qazaqstanda atap aıtqanda, Nur-Sultan, Aqmola jáne Pavlodar oblystarynda syrqattanýshylyqtyń ósý úrdisi baıqalady. Eń kóp aýyrǵandar Shyǵys Qazaqstanda, osyǵan baılanysty ShQO-da shekteý rejımi jarııalandy. Biraq sanıtarlyq rejımniń sharttary saqtalmasa, jaǵdaı kez kelgen kúni kúrt nasharlaýy múmkin. 2020 jyldyń 31 qazanynda el astanasyndaǵy túngi klýbtyń jumysy týraly aqparat jarııalandy, onda 500 jas bir ýaqytta kóńil kóterýge jınalǵan, maska men áleýmettik qashyqtyqty eshkim esine de almaǵan dep atap ótti polıtsııada», — dedi A. Súgirálıev.
Onyń aıtýynsha, mundaı is-sharalar eldegi jaǵdaıdy tez nasharlatýy múmkin. Málimetterge sáıkes, Eýropada qazirgi ýaqytta COVID-19-ben aýyrǵandardyń kóp bóligi jastar. Bul jastar ólim qaýpi óte joǵary qart ata-analaryna juqtyrýy múmkin.
«Qoǵamdyq baspasózde jarııalanǵan nemis ǵalymdarynyń jaqynda júrgizgen zertteý nátıjeleri aýrýdyń negizgi sebebi naýqaspen nemese vırýs tasymaldaýshysymen adamdar jappaı jınalatyn jerlerde: túngi klýbtar, meıramhanalar jáne taǵy da basqa tikeleı baılanys jasaýdan ekendigin kórsetken. Mundaı jerler de sanıtarlyq normalar árdaıym saqtala bermeıdi. Adamdar kóp jınalatyn jerlerde áńgimelesip, sóılesý barysynda aýyz qýysy sekretsııasynyń usaq bólshekteri joǵarǵy tynys joldarynyń, kózdiń nemese qoldyń shyryshty qabattaryna túsip, adamnyń juqtyrýyna ákelýi yqtımal», — dep atap ótti ol.
Onyń aıtýynsha, patsıenttiń bir mıllılıtr qaqyryǵynda mıllıonǵa deıin vırýs bolady, bul vırýs sonysymen de qaýipti. Belgili bolǵandaı, bul kontagıozdy ınfektsııa, onyń aldyndaǵy SARS-Cov-1 jáne MERS-CoV-MERS-ten erekshelenetin juqpaly ınfektsııa, olar S (severe) aýyr a (acute) jedel R (respiratory) tynys alý s (syndrome)-jedel aýyr tynys alý (tynys alý) sındromyn týdyrdy. Osyǵan uqsas vırýstar Covid-19 sııaqty pandemııaǵa ákelgen joq.
«Bul ınfektsııa patsıentterde ólim kórsetkishiniń joǵary bolýymen sıpattalady. Sonymen qatar, trombotıkalyq asqynýlar patsıentterdiń 50%-dan astamynda ólimniń negizgi sebebi», — dep tolyqtyrdy ol.
Sonymen qatar, ol jeke saqtyq sharalaryn saqtaý óte mańyzdy ekenin tilge tıek etti. Eń aldymen, maskany muryn men aýyzdy tolyǵymen jabatyndaı etip durys kııý kerek. Infektsııanyń qol arqyly muryn men kózdiń shyryshty qabattaryna taralý qaýpiniń joǵary bolýyna baılanysty, kóshede kózge jáne murynǵa qol tıgizbeý kerek. Kózildirik taǵatyn adamdar kózdiń shyryshty qabyǵynyń kózildirikpen qorǵalýyna baılanysty vırýstyq ınfektsııany az juqtyratyny anyqtaldy.
«Kósheden úıge kelgesin qoldy sabynmen muqııat jýý kerek. Eger adam aýrýdyń alǵashqy belgilerin sezse nemese ol sóılesken adam aýyryp qalǵanyn bilse, ózin-ózi oqshaýlaýy kerek. Biz aınalamyzdaǵy adamdardyń densaýlyǵyna jaýap beretinimizdi túsinýimiz kerek. Ózin-ózi emdeýmen aınalysýǵa keńes berilmeıdi, ásirese antıbıotıkterdi, antıkoagýlıanttardy óz betinshe qabyldaýǵa kirisýdiń qajeti joq, óıtkeni antıbıotıkter vırýsqa áser etpeıtini belgili, al antıkoagýlıanttar qan ketýine ákelýi múmkin. Der kezinde medıtsınalyq kómek alý úshin dárigerge qaralý qajet – bul eń qaýipsiz jol. Jaǵdaıy nasharlaǵan jaǵdaıda statsıonarǵa emdeýge jatqyzý. Sebebi, qaıtys bolǵan patsıentterdiń kópshiligi – jaǵdaılary qıyndaǵanǵa deıin úıde bolǵan adamdar jáne ólimniń basty sebebi – aýrýhanaǵa kesh jatqyzylýynan», — dep qorytyndylady A. Súgirálıev.