Adamdar aýrýhanalarǵa shuǵyl medıtsınalyq kómekke zárý jaǵdaıynda túsetini ókinishti - I.Pıvovarova
2009 jyly iske qosylǵan Ǵylymı ortalyqtyń búgingi jumysy jaıly bilý úshin Medıtsınalyq dırektor Irına Pıvovarovany suhbatqa tartqan edik.
- Irına Alekseevna, jedel járdem aýrhanalary aldyńǵy kezekte ozyq jansaqtaý bólimshelerimen jabdyqtalýy tıis. Astana qalasynyń jańa jedel járdem aýrýhanasynyń reanımatsııalyq bólimsheleri týraly aıtyp berseńiz.
- Ulttyq medıtsınalyq holdıngtiń damý strategııasy aıasynda bizdiń Ortalyq ınnovatsııalyq tehnologııalardyń keń aýqymyn engizý ústinde. Olardyń deni hırýrgııalyq qyzmetke baılanysty qural-jabdyqtar. Onymen birge, biz shuǵyl medıtsınalyq kómekter kórsetetin bolǵandyqtan, 12 baǵyt boıynsha ýrgenttik kúnderimiz bar. Árıne, reanımatsııalyq bólimshelerimiz joǵary deńgeıde jabdyqtalǵan, olar 3 úlken zaldan turady. Alty jatyn orynnan turatyn birinshi keshendi zal óte aýyr naýqastarǵa qabyldaý júrgizý úshin birinshi qabatta ornalastyryldy. Onda kúıik jaraqatymen túsken naýqasqa - 1, oqshaýlaýdy qajet etetin naýqas úshin - 1 jáne mı-qan aınalymy buzylyp túskenderdi qabyldaýǵa arnalǵan - 4 jatyn oryn bar. Sebebi, ınsýltpen túsken naýqastarǵa alǵashqy medıtsınalyq járdemdi kórsetýdiń negizgi qaǵıdaty - naýqasty durys tasymaldaý. ıAǵnı bul dıagnozben túskenderdi artyq qozǵaltpaı, qajetti kómekti birinshi qabatta kórsetemiz. Negizgi reanımatsııalyq zal 12 orynǵa laıyqtalǵan. Zamanaýı apparattar monıtorlar arqyly táýlik boıy baqylanady. Qyzmetkerlerdiń shtaty ár naýqasqa jeke kóńil bólýge múmkindik beredi. Sonymen birge, RJMJǴO-da erekshe kútimdi qajet etetin - kardıohırýrgııalyq naýqastarǵa arnalǵan jansaqtaý zaly (6 oryn) jabdyqtalǵan.
Reanımatsııalyq palatalar syrqattary aýyr ótetin - kardıologııa jáne gematologııa bólimshelerinde de bar. ıAǵnı, ınfarktimen jáne leıkozben aýyratyn naýqastar bólimshelerdiń ishinde ornalastyrylǵan jansaqtaý palatalaryna jatqyzylady.
Jabdyqtalýǵa toqtalatyn bolsam, Ortalyqta jansaqtaý zaldary men palatalar 100 paıyz jabdyqtalǵan, sonyń 80 paıyzyn zamanaýı qurylǵylar quraıdy. Qazir biz qural-jabdyqtardyń parkin, sonyń ishinde, reanımatsııalyq qyzmetterdi ýaqytyly jańartyp turý úshin amortızatsııalyq qor quryp jatyrmyz.
- Reanımatsııalyq naýqastardyń densaýlyq kúıin medbıke monıtorlar arqyly qadaǵalap otyratyn dárejege jettik. Bul zamanaýı apparattar adamı kútimdi qanshalyqty almastyra alady?
- Iá, jan saqtaý tósekterimiz naýqastyń ómir súrý qyzmetterin - arterıaldyq qysymyn, dene qyzýyn, elektrokardıogrammany, qannyń ottegimen qanyq bolýyn baqylap otyratyn monıtorlarǵa qosylǵan. Biraq eshqandaı tehnıka adamdy almastyra almaıdy. Sondyqtan orta medıtsınalyq qyzmetkerler men dárigerler naýqasqa kútimdi mindetti túrde jasaıdy.
- Ortalyqta kadrlar máselesi qalaı sheshilýde?
- Ózińiz bilesiz, aýrýhanamyz jańa. Tolyq qýatymen ekinshi jyl ǵana jumys istep otyr. Árıne, kadrlardyń aýysýymen problemalar bar. Biraq mamandar turaqsyzdyǵy kóbine kishi medıtsınalyq qyzmetkerlerge qatysty. Al dárigerler men medbıkelerdiń negizi qalyptasty. Orta medıtsınalyq qyzmetkerlerdiń turaqsyzdyǵyn tek bizdiń Ortalyqta ǵana emes, barlyq medıtsınalyq mekemeden baıqaýǵa bolady dep oılaımyn. Sebebi, sanıtarlyq tazalyq qyzmetkerleriniń jalaqysy barlyq aýrýhanada birdeı. Sondyqtan, ártúrli jeke sebeptermen bir mekemeden ekinshisine aýysý úrdisi de joq emes. Qazirgi ýaqytta kadrlar máselesine jáne qyzmetkerlerdiń eńbek etý jaǵdaıyn jaqsartýǵa qatysty birqatar sheshimder qabyldandy. Sondyqtan, ýaqyt óte kele bul másele kún tártibinen túsedi dep oılaımyn.
- RJMJǴO negizinen zamanaýı quraldarmen jabdyqtalǵandyǵyn aıttyńyz. Olardyń tilin biletin mamandardy izdep-tabýda qıyndyqtar bar ma?
- RJMJǴO-da medıtsınalyq qyzmetkerlerdiń biliktiligin arttyrý, shet elderdiń ozyq tájirıbelerine úıretý máselesine úlken kóńil bólinedi. Bul baǵytta birneshe baǵdarlama júzege asyrylyp otyr. Úıretý jáne sheberlik sabaqtardy uıymdastyrýǵa baǵyttalǵan QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń baǵdarlamasy aıasynda «Ulttyq medıtsınalyq holdıng» kóshpeli semınarlar ótkizýge, shet elderge shyǵyp, bilim alýǵa qarjy bólip turady. Bıyl dárigerlerimizdi ǵylymı jáne praktıkalyq jumystar boıynsha shet elderde ótetin 4 semınarǵa qatystyrý josparlanyp otyr. Ártúrli qarjylyq baǵdarlamalar boıynsha jylyna 20-ǵa jýyq sheberlik-sabaqtaryn ótkizip turamyz. Olar mindetti túrde sheteldik jetekshi mamandardyń qatysýymen ótedi. Onymen birge, qyzmetkerlerge kúndelikti bilim berýge arnalǵan baǵdarlamamyz da bar. Oǵan jylyna 2 mln. teńge bólinip turady.
- Ortalyqtyń mamandary qazir qandaı jaraqattarmen jıi kezdesip otyr.
- Bizde eki problemalyq másele bar, qys túsisimen olarǵa úshinshisi qosylady. Birinshi problemalyq másele, árıne - jol-kólik apattary. Barlyq jansaqtaý jáne polıtravmalyq bólimshelerimizde jatqan naýqastardyń barlyǵy derlik jol apattaryna túskender jáne ónerkásipte jaraqat alǵandar. Bul jaǵdaılar týraly biz mınıstrlikke baıandap turamyz. Biraq, ókinishke qaraı, olardyń sany azaımaı otyr. Keı jaǵdaılarda jaraqattardyń aýyr bolatyny sonshalyq, adamnyń ómirin saqtap qalý múmkin bolmaıdy. Ekinshi problemalyq másele - mı-qan aınalymynyń buzylýy. Astanada ınsýlttik naýqastarǵa arnalǵan joǵary deńgeıdegi bólimshe bizde ǵana ornalasqan. Osy syrqatpen jatqan naýqastar sanynyń óte kóp bolýynyń sebebi de sol. Bólimshelerimiz keıde shekten tys tolyp ketedi. Naýqastar reanımatsııalyq kontıngentke jatatyn bolǵandyqtan, jansaqtaý tósekteri keıde birneshe aıǵa bosamaıdy. Al qys túsisimen, árıne, kúıik jaraqattarmen, úsik shalǵan jaraqattarmen túsetinder kóbeıedi. Mundaı naýqastar úshin bizde arnaıy bólimshe bar.
- Shuǵyl medıtsınalyq kómekke zárý naýqastar qalanyń aýrýhanalary boıynsha qalaı úlestiriledi? Sebebi naýqasty Ulttyq medıtsınalyq holdıngke qarasty kez-kelgen ortalyqqa, ne qalalyq aýrýhanalarǵa alyp barýǵa bolady ǵoı.
- Qazir kvotalyq júıe joq bolǵandyqtan, josparly naýqastar Biryńǵaı ulttyq densaýlyq saqtaý júıesi aıasynda jumys istep turǵan veb-portal arqyly túsedi. Naýqastardyń eki sanaty bar. Olar - joǵary tehnologııalardyń kómegimen emdeýdi qajet etetinder jáne joǵary tehnologııalardy qajet etpeıtin, mamandandyrylǵan medıınalyq kómek boıynsha emdeletin naýqastar. Ekinshi sanatqa jatatyn naýqastar bizdiń Ortalyqqa emhananyń bergen joldamasymen portalǵa tirkelý arqyly túsedi. Al joǵary tehnologııalardyń qoldanylýyna zárý naýqastar eki jolmen keledi - óńirlerdegi Jedel medıtsınalyq járdem aýrýhanalary (JMJA) komıssııalarynyń sheshimimen portal arqyly, nemese bizdiń Ortalyqtyń ákimshilik kvotasy arqyly. Mysalǵa, adam qandaı da bir jumystarmen Astanaǵa kelip, tótenshe jaǵdaıǵa ushyrady jáne oǵan joǵary tehnologııaly shuǵyl medıtsınalyq kómek qajet boldy delik. Mundaı jaǵdaıda biz dereý kvota bólemiz. Kvotany basqa da shuǵyl jaǵdaılarda bóle alamyz. Árıne, bizge naýqastar kóbine oblystardaǵy JMJA komıssııalarynyń sheshimimen túsedi.
- Elordalyq JMJA jylyna shuǵyl jáne josparly túrde qansha kómek kórsetedi. Mundaı statıstıka bar ma?
- RJMJǴO jylyna ortasha alǵanda 7 myńǵa jýyq naýqasty emdeıdi. Sonyń 90 paıyzyn derlik shuǵyl medıtsınalyq kómekter quraıdy. Sebebi bizdiń negizgi baǵytymyz - shuǵyl medıınalyq kómek kórsetý.
- Ortalyqta ınnovatsııalyq tehnologııalardy qoldaný arqyly Qazaqstanda buryn-sońdy qolǵa alynbaǵan otalar jasalatynyn bilemiz. Olardyń arasynda gemofılııamen aýyratyn naýqastarǵa óte sırek jasalatyn býyn otalary bar. Ortalyqtyń osy baǵyttaǵy jetistikterine toqtalyp ótseńiz.
- Iá, bizde basymdyq berilgen birneshe baǵyt bar. Solardyń arasynda Siz aıtyp otyrǵan gemofılııa aýrýy da bar. Biraq birden aıtyp óteıin, gemofılııaǵa shaldyqqan naýqastyń býynyn endoprotezdeý alǵashqy ret bizdiń aýrýhanada emes, Almatyda ótkizildi. Biraq, ókinishke qaraı, sebebin bilmeımin, Almaty bul baǵytty jolǵa qoıa almady. Bizdiń Ortalyq bul protseske daıyndyqty úsh jyl júrgizdi, travmatolog, gemotolog mamandaryn daıyndadyq. Búgingi kúnge deıin 50-den astam operatsııany jasadyq. Áý basta tize jáne jambas býyndaryn almastyrýdan bastasaq, qazir gemofılııaǵa shaldyqqan naýqastyń kez-kelgen syrqatyna kómek kórsete alamyz - búırektegi tasty alý, gemotozdy isikter jáne taǵy da basqa syrqattar. Osy ýaqytqa deıin Qazaqstanda gemofılııamen aýyratyn adamdarǵa hırýrgııalyq kómek kórsetilmeı keldi. Sebebi, qannyń durys uıymaý problemasynan naýqasqa ota jasaý qaterli. Ortalyǵymyzda gematologııalyq bólimsheler, qannyń uıýyna monıtorıng jasaıtyn jáne anyqtaıtyn zerthana da bar.
Onymen birge, aýrýhanamyzda transplantatsııa jasaý qyzmeti kórsetile bastady. Bıyl týysqandyq donordan búırek almastyrý boıynsha bes operatsııa jasaldy. Іshki organdardyń transplantatsııasyn ótken jyly Astanada alǵashqy bolyp jasadyq. Aǵymdaǵy jyly baýyrdy almastyrý otasyn josparlap otyrmyz. Bul mamandardyń úlken tobyn qajet etetin, óte qıyn operatsııa, sondyqtan, jiti daıyndyq kerek.
Sondaı-aq, 2010 jyly bizdiń JMJA Ortalyq Azııa aýmaǵynda alǵashqy bolyp kemik maıynyń manıpýlıatsııasyn jasady. Bıyl ondaı manıpýlıatsııanyń 5-eýin júzege asyrdyq. Olardyń sanyn arttyrýǵa bolady. Biraq ol úshin aýrýhananyń óndiristik jaǵdaıyn odan ári jaqsartý qajet.
Aq qan aýrýyna shaldyqqan naýqastar bizge hımııaterapııaǵa jáne otalarǵa jatady. Ortalyqta Qazaqstanda alǵash ret kúıik jaraqattary kezinde jasandy ósirilgen fıbroblasttardy transplantatsııalaý otasy jasaldy. ıAǵnı kúıik shalǵan adamǵa burynǵydaı máıitten alynǵan terini salyp nemese tyrtyqtardy tartyp tastamaımyz. Onyń ornyna jasandy teri ornatamyz. Teride jańa kletkalardyń paıda bolýyna yqpal etetin ota Bıotehnologııa ınstıtýtymen birlese otyryp jasalady.
Sonymen qatar, búgingi kúni Qazaqstanda áli damı qoımaǵan - baýyr hırýrgııasyn jasaımyz. Odan bólek, gınekologııa, nevrologııa jáne taǵy da basqa kóptegen syrqattardyń hırýrgııasy bar. Olardy júzege asyrýǵa akademııalyq seriktesterimizdiń úlken jelisi kómektesedi. Birinshi kezekte, ol - kemik maıy transplantatsııasyn jasaýǵa kómektesetin Óndiristik transfýzıologııa ortalyǵy, odan keıin, Bıotehnologııa ınstıtýty, birqatar sheteldik seriktester - Pavlov atyndaǵy Sankt-Peterbýrg ýnıversıteti, «Anam» Koreı ýnıversıteti, Gambýrg ýnıversıteti jáne taǵy basqalar. Seriktesterimizdiń kómegimen biz buryn-sońdy qolǵa alynbaǵan hırýrgııalyq qyzmetterdi engizýge múkindik alyp otyrmyz. Árıne, munyń bári QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń jáne Ulttyq medıtsınalyq holdıngtiń jiti baqylaýymen júzege asyrylýda.
- RJMJǴO elordanyń qandaı aýdandaryna qyzmet kórsetedi jáne júktelgen aýmaqtardy qamtýǵa mamandandyrylǵan kólikterdiń sany jetkilikti me?
- Búgingi kúni biz Esil aýdanyna jáne Aqmola oblysynyń Astanaǵa jaqyn eldi-mekenderine qyzmet kórsetemiz. Tórt brıgada jumys isteıdi. Olardyń sanyn arttyrýǵa jáne odan da kóp aýmaqqa qyzmet kórsetýge múmkindigimiz jetedi. Biraq Ortalyqqa júktelip otyrǵan kólem ázirshe osy.
- Qazaqstandaǵy jedel medıtsınalyq járdem qyzmetiniń damýyna qandaı baǵa berer edińiz? Sala mamany retinde bul baǵytta usynystaryńyz bar bolar?!
- Birinshiden, Ortalyq kórsetip otyrǵan qyzmetterdiń keń kólemi týraly halyq bilse deımiz. Sebebi, bizge adamdar shuǵyl medıtsınalyq kómekke zárý jaǵdaıynda túsetini ókinishti. Bul durys emes. Adamdar josparly túrde, aldyn ala daıyndyqpen túsýi kerek. Shuǵyl kómek ol qashan da - úlken táýekel. Árıne, aıaq astynan shuǵyl operatsııa jasaǵanda naýqastyń densaýlyq jaǵdaıyn barynsha jiti tekserýge tyrysamyz. Degenmen, ony otadan keıin kútip-baǵý kezinde bolatyn qaterler qaýpi óte joǵary. Aldyn ala daıyndalǵan, tekserýden tolyǵymen ótken naýqasqa jasalǵan josparly operatsııa adamnyń densaýlyq sapasyn arttyrady. Onymen birge, adamdar aldyn alý tekserýlerge mán bergeni jón. Innovatsııalyq ádis-tásilderdi qajet etetin em-domdardy da josparly túrde jasatqan jón. Sondyqtan, óńirlerdegi densaýlyq saqtaý basqarmalary aqparattandyrý jumystaryn arttyrý kerek. Óz tarapymyzdan naýqastarǵa kómektesýge árdaıym daıynbyz. Bul bizde naýqastar sany az degendi bildirmeıdi. Adamdardyń aýrýhanaǵa shuǵyl túrde túsý úrdisin ózgertý qajet. Olarǵa óz densaýlyqtaryna muqııat qarap, medıtsınalyq kómekti dereý qajet etetin jaǵdaıǵa jetkizbeýdi úıretý kerek.
Al aýrýhananyń jaǵdaıyna toqtalatyn bolsam, gematologııa bólimshemiz zararsyzdandyrylǵan bólmelermen jaraqtandyrylsa deımiz. Ázirshe ony qamtamasyz ete almaı otyrmyz. Oǵan maqsatty qarajattar kerek. Sterıldi bólmelerimiz bolsa jylyna 50 transplantatsııaǵa deıin jasaı alar edik. Árıne, bul josparly úrdister jáne problemalar sheshilmeı jatyr dep aıtýǵa bolmaıdy. Túıtkilderdi quzyrly organdar biledi. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi de, Nazarbaev ýnıversıteti de jetkilikti qarajattar bólýde. Biraq, kez-kelgen melıtsınalyq basshy retinde olardyń anaǵurlym tezirek júzege asýyn qalaımyz.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!