Adam kapıtalyn damyta kele biz básekege qabiletti qoǵam qura alamyz- Májilis depýtaty D. Nóketaeva
D. Nóketaevanyń pikirinshe, búgingi kúni memlekettiń ekonomıkalyq jetistigi eń aldymen adamı faktormen, azamattardyń ıntellektýaldy áleýetimen anyqtalatyny álemde moıyndaldy. Joǵary damyǵan ekonomıkasyz alys ta jaqyn, jarqyn bolashaq múmkin emes. Ǵylymı zertteý men tereń bilimsiz ekonomıkanyń damýy múmkin emes.
Óndiris damýynyń negizgi faktory retinde jer, kapıtal, qol eńbegi paıdalanǵany dúnıejúzilik tarıhtan aıan. XVII - ǵasyrdyń ónerkásip revolıýtsııasy shıki zattyń rólin kenetten kúsheıtti. Qazirgi ındýstrııaldy-aqparattyq qoǵamda jaǵdaı túbinen ózgerdi: óndiris damýynyń negizgi faktory retinde ónerkásiptiń básekege qabilettiligi, ekonomıkalyq maqsattylyq, tehnologııalardaǵy ınnovatsııanyń úderisi bolyp otyr. Bul faktorlar, óz kezekterinde kadrlardyń bilim deńgeıi men ıntellektýaldigine kóbirek táýeldi bolady.
Elderdiń artyqshylyǵy tabıǵat qorlarynyń baılyqtarymen nemese arzan jumys kúshimen aıqyndalýy bara bara kemip barady, kóbine-kóp tehnıkalyq ınnovatsııa men bilimdi básekelik túrde paıdalanýy basym.
Keleshek - halqy aqparatty, bilim jáne tehnologııalardy asa tıimdi de nátıjeli paıdalanatyn elderge tıesili bolady, ıaǵnı barlyq ýaqytta ózgerilip otyratyn jaǵdaılar men tehnologııalarǵa beıimdelýge ıkemdi mamandardy daıarlaý neǵurlym sapaly bolsa, soǵurlym eldiń ekonomıkalyq damýy tıimdi bolady.
«Elbasy «Nazarbaev Ýnıversıteti» stýdentterine oqyǵan dárisinde «Sarapshylardyń esepteýi boıynsha, myqty damyǵan elderdiń ulttyq baılyqtarynyń jalpy kóleminiń shamamen 15 paıyzy - materıaldyq qundylyqtarǵa, 15-20 paıyzy - tabıǵat qorlaryna, al 65 paıyzy - adam kapıtalyna keledi», dep atap ótti. Sonymen, adam kapıtaly adamnyń bilim alý men tájirıbelik qyzmet barysynda alǵan jáne oǵan kásiptik qyzmetin oıdaǵydaı oryndaýǵa jaǵdaı týǵyzatyn bilim, iskerlik, daǵdy túrlerinde kapıtal retinde anyqtalady. Alaıda, bul uǵymdy biz edeýir keńeıte alamyz, ásirese, eger bizder adam kapıtaly týraly eldiń jańartýlyq damýy men onyń básekege qabilettiligin arttyrý kontekstinde aıtsaq. Adam kapıtaly - turaqty damýdyń qurylymdyq quramnyń birligi. Adam kapıtalyn damyta kele biz tek turaqty damý jolmen ǵana emes, sonymen qatar básekege qabiletti qoǵam qura alamyz»,- deıdi depýtat.
Onyń paıymdaýynsha, adam jáne eńbek áleýetterin iske asyrýda qajetti jaǵdaılar men múmkindikter jáne basqalarmen qatar eki basty faktor qamtamasyz etedi. Olardyń birinshisi - belsendi jáne jemisti qyzmet jasaýǵa múmkindik beretin densaýlyq. Ekinshi faktor - qol jetimdi, sapaly jáne úzdiksiz bilim, sebebi dál osy jalpy jáne kásiptik bilim jáne jańa tehnologııalar ınnovatsııalyq damý, óndiristerdiń básekege qabilettiligin arttyrý men zamanýı ekonomıkanyń tıimdiligin qamtamasyz etedi.
«XXI-ǵasyrda asa damyǵan ındýstrıaldyq elder bilikti mamandardy daıyndaý men tartýǵa kúsh salýdy kúsheıtýi kezdeısoq emes. Sondyqtan, makroekonomıkalyq tendentsııalardyń ózgerýine jaýap retinde paıda bolǵan adam kapıtalynyń teorııasy sheńberinde, bilim alý, dene saýlyǵy, oqytý sapasy, óndiristik tájirıbe kólemi deńgeıi men eńbek aqy arasynda belgili bir baılanys bar. Sonymen, jeke adamnyń sapaly sıpattamalaryn arttyrýǵa baǵyttalǵan shyǵyndar ınvestıtsııa retinde qaralady. ıAǵnı, bul shyǵyndar tutynýshylyq bolyp emes, óndiristik retinde qaralady, sebebi olar ýaqyt óte kele birneshe ret tabyspen orny toltyrylady dep boljaý jasalynyp otyr»-, - dep atap ótti D. Nóketaeva óz sózinde.
Onyń aıtýynsha, jańa bilim de jáne jas urpaqqa bilim berý ınstıtýty da qoǵamdyq ıgilikten rynok tetiginiń bóligine, elimizdiń joǵary tehnologııa salasyndaǵy ǵalamdyq kóshbasshy bolý úshin básekelik kúrestiń quramyna aınalady. «Dál osy úderisti bizder AQSh-ta, Batys Eýropa jáne Japonııada baıqaımyz. Olardyń jetekshi joǵary oqý oryndary bul máseleniń sheshýi tar mamandandyrýdan ketip, keń profıldi kadrlardy daıyndaýda dep otyr. Bul mindetti, ár túrli sala boıynsha shoǵyrlanǵan ǵylymı mektepter ǵana emes, sonymen qatar, alǵan bilimderi ózderiniń ǵylymı zertteýlerimen turaqty túrde qoldaıtyn oqý oryndary jaqsy oryndaıdy», - dedi ol.
D. Nóketaeva keltirgen derekterge súıensek, Qazaqstandaǵy bilim berý men kadrlardy qaıta daıarlaý júıesiniń sapasy birshama tómengi deńgeıimen sıpattalǵan: halyqaralyq reıtıngke sáıkes Qazaqstan bilim berý júıesiniń jalpy sapasy boıynsha 59-orynda, al mysaly, basqarý boıynsha 134 eldiń ishinde 98-orynda tur. «Rynokta bilikti jumysshy kadr tapshylyǵyna ákep soǵatyn joǵary oqý men orta kásiptik bilim berýdiń arasynda aıqyn «aýytqý» bar. Daryndylardy tartý men ustap qalýda tıimdi saıasat joq. Qazaqstan Respýblıkasy kadrlardyń qarqyndy jylystaýy boıynsha halyqaralyq reıtıngte - 134-iń ishindegi 57-orynda tur. Saýalnama nátıjesi kórsetkendeı Qazaqstanda aqparattyq - kommýnıkatsııalyq tehnologııalar mamandarynyń shamamen 64 paıyzy shet elge ketýge tilek bildirgen, bul eń aldymen kóbirek joǵary tabysqa umtylýdyń saldary, sondaı-aq mansap pen áleýmettik paket boıynsha múmkindikteriniń qanaǵattanbaǵandarynan týyndap otyr. Eldiń adam kapıtalynyń damýyna memleket jalpylaı da, sondaı-aq jeke pozıtsııalar boıynsha da naqty mindet qoıdy. Nátıjesinde bizge ómir súrýdiń ulttyq standarttaryn júıeli túrde jaqsartý qajet»,-deıdi depýtat.
Depýtattyń pikirinshe, barlyq júıeli úshtaǵanyń «adam-qoǵam-memleket» áleýmettik - ekonomıkalyq damýynyń ǵalamdyq strategııalyq maqsaty adam men otbasynyń jan-jaqty, úılestirilgen damýy, adamı jáne eńbek potentsıaldar, ekonomıka men qoǵamnyń ınnovatsııalyq damýy bolady.