ABDÝLIN AITUHAMED ABDOLLAULY

sp;Abdýlın Aıtmuhamed Abdollauly (1924) ınjener-geolog, ǵalym, geologııa-mıneralogııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń korrespondent múshesi, Qazaqstannyń Memleket syılyǵynyń, KSRO Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, Halyqaralyq Injenerler akademııasynyń jáne Qazaqstan Respýblıkasy Injenerler akademııasynyń akademıgi, Bashqortstan Respýblıkasy Ǵylym akademııasynyń qurmetti akademıgi, AQSh-tyń Ońtústik Karolına ýnıversıtetiniń professory, Qazaqstan RespýblıkasyUlttyq geologııa komıtetiniń alǵashqy prezıdenti.

Qaraǵandy oblysy Qarsaqpaı (qazirgi Ulytaý) aýdanynyń Ulytaý aýylynda dúnıege kelgen. Atbasar óńiriniń aǵa sultany, bıi, bolys bolǵan Erden Sandybaıulynyń tikeleı urpaǵy. Orta júz Baǵanaly rýynyń Jyryq atasynan taraıdy. Balalar úıinde tárbıelengen. 1942-1946 jyldary Keńes armııasy qataryna shaqyrylyp, Uly Otan soǵysyna jáne Japon soǵysyna qatysqan. Zapastaǵy polkovnık.

1946-1948 jyldary Bostandyq aýdandyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy boldy. 1948-1953 jyldary Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń geologııa fakýltetinde oqyp, Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııalyq ǵylymdar ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1953 jyly ǵylymı eńbek jolyn Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııalyq ǵylymdar ınstıtýtynda ınjener bolyp bastaǵan.

1953-1964 jyldary Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııalyq ǵylymdar ınstıtýtynda aspırant, laborant, ınjener, kishi, aǵa ǵylymı qyzmetker, zerthana meńgerýshisi, ǵylymı hatshy, 1964-1974 jyldary Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııalyq ǵylymdar ınstıtýty dırektorynyń orynbasary, 1974-1995 jyldary Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııalyq ǵylymdar ınstıtýtynyń dırektory ári Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Prezıdıýmynyń akademık-hatshysy qyzmetterin atqarǵan. 1988-1994 jyldary Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Prezıdıýmynyń vıtse-prezıdenti, sonymen qatar Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııalyq ınstıtýtynyń dırektory qyzmetterin qatar atqaryp, Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq Ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetinde dáris berdi. 1995 jyldan Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııalyq ǵylymdar ınstıtýtynyń qurmetti dırektory.

Ǵalymnyń zertteýleriniń negizgi baǵyttary: jalpy jáne aımaqtyq geologııa, tektonıka, metallogenııa, munaı jáne gaz geologııasy.

Aıtmuhamed Abdollauly Ortalyq Qazaqstanda altyn, mys, týrmalın kenderin zertteýmen shuǵyldanǵan. 1957 jyly alǵash ret Samar altyn mys kenishin ashqan. Muǵaljar keshendi ekspedıtsııasyn basqaryp, Qumkól, Arysqum, Nuraly munaı kenderi, taǵy basqa ken oryndaryn ashqan. Ǵalymnyń tapqan naqty málimetteri boıynsha respýblıkanyń tektonıkalyq kartasy jasaldy. Oral, Tıan-Shan jáne Ortalyq Kazaqstannyń tektonıkalyq qurylymdarynyń baılanysy jónindegi teorııalyq máseleler jańa turǵydan sheshildi, geologııalyq damýynyń erekshelikteri aıqyndaldy.

A.Abdýlın 300 astam ǵylymı eńbekteri men 10 monografııanyń avtory. Qazaq KSR-i Joǵarǵy Keńesiniń HІІ-shi shaqyrylymynyń depýtaty. QR Parlamenti birinshi shaqyrylymynyń depýtaty. QR Ulttyq Geologııa komıtetiniń alǵashqy prezıdenti, QR Mınıstrler kabıneti janyndaǵy Joǵarǵy Attestatsııalaý prezıdıýmynyń múshesi, Dıssertatsııalyq keńesiniń tóraǵasy, «Qazaqstan geologııasy» jýrnalynyń bas redaktory, QR vedomstvoaralyq stratıgrafııalyq komıssııasynyń tóraǵasy, QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres komıssııasynyń múshesi. Sonymen qatar A.Abdýlın kóptegen sheteldik ǵylymı qoǵamdardyń múshesi, Taraz, Qyzylorda, Ońtústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetteriniń qurmetti professory, Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq Ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetininiń professory, Qazaqstannyń qurmetti ınjeneri. «Qazaqstannyń Qurmetti ken izdeýshisi» ataǵyna ıe bolǵan.

Abdýlın Aıtmuhamed Abdollaulynyń esimi Almaty qalasynyń Altyn kitabyna engizilgen.

Oktıabr revolıýtsııasy, 1-dárejeli Otan soǵysy, 2 ret Qyzyl Juldyz, Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet», Otan ordenderimen, Mońǵol Halyq Respýblıkasynyń ordenimen, kóptegen medaldarmen, Halyqaralyq geologııalyq kongrestiń altyn belgisimen marapattalǵan.

  

Derek kózi:

Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy 1 tom