Ábdýáli Qaıdar - búkil túrki jurtyna ortaq ǵalym
Qaraly jıynǵa qatysqan QR Bilim jáne ǵylym vıtse-mınıstri Elmıra Sýbhanberdına mınıstr Kúlásh Shámshıdınovanyń kóńil aıtý hatyn oqyp berdi.
«QR UǴA akademıgi, kórnekti maman, túrkitanýshy, fılologııa ǵylymdarynyń doktory Ábdýáli Qaıdardyń qaıtys bolyna baılanysty týǵan-týystaryna, qazaq halqyna kóńil aıtamyn.
Sońynan óshpes iz qaldyrǵan Ábdýáli aǵamyz qazaq til bilimin damytýǵa mol úlesin qosqan azamat edi. Jarqyn beınesi jadymyzda máńgi saqtalady», - dedi Elmıra Sýbhanberdına.
Al Almaty ákiminiń orynbasary Sultanbek Matyjanov qala ákimi Baýyrjan Baıbektiń kóńilhatyn jetkizdi.
«Búgin aıaýly aǵamyz, asa qurmetti ǵalymmen qoshtasyp otyrmyz. Kúlli túrki eliniń ustazy Ádýáli Qaıdardyń qazasyna ortaqtasyp kóńil aıtamyz. Ǵasyrǵa jýyq ǵumyr keshken aǵamyz ónimdi eńbegimen el-jurtynyń qurmetine bólengen edi. El basyna kún týǵanda maıdanǵa attanyp, Uly otan soǵysynan jeńispen oraldy. Maǵynaly ǵumyry Ahmet Baıtursynov atyndaǵy til bilimi ınstıtýtynda eńbek etýmen ótti. 400-den astam ǵylymı eńbek qaldyryp, qazaq tiliniń damýyna ólsheýsiz eńbek sińirdi. «Adam razy bolsa - as beredi, Alla razy bolsa - jas beredi» deıdi atam qazaq. Bul kisiniń 95 jasqa deıin ǵumyr keship, halqyna paıdasyn sińirgeniniń belgisi osy», - dedi Sultanbek Matyjanov.
Belgili ǵalym Kenjeǵalı Saǵadıev Ábdýalı Qaıdardy qazaq til biliminiń qara nary dep atady.
«Qazaq til ǵylymynyń qara nary - Ábekeń. Óıtkeni, qazaq tiliniń qoldanysta bolýy úshin kúresip, eńbegin aıamaǵan azamat. Sovet úkimeti tusynda ǵylymı jańalyqtardy ashtyq. Almatyda qaza tilinde bir-aq mektep bolǵan. Keńes úkimetiniń osyndaı qyspaǵy kezinde Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy til bilimi ınstıtýty ashyldy. Sol ınstıtýttyń strategııasyn jasaǵan, kadrlaryn toptastyrǵan, qazaq tili qoǵamyn qurǵan adamdardyń qatarynda osy Ábekeń bar. Sonyń arqasynda bizdiń til bilimi ǵylymy qazirgi dárejege jetip, damydy», - dedi Kenjeǵalı Saǵadıev.
«Men Ábekeńnen 2-aq jas kishimin. Bir maıdanda qyzmet istegenbiz. Syılas jaqyn adamdardyń biri edim. Burynǵy ǵalymdardyń eńbegin bizdiń zamanymyzǵa jetkizgen, aǵalarynyń muralaryn arqalap shyqqan adam Ábekeń. Jazǵan eńbekterinde esep joq. Maqalalarynyń sanyn eshkim bilmeıdi. Ártúrli taqyrypta jazdy. Men ózi qulaǵym estimeı, aıaqtan qalyp jatyr edim, keýdemde júrek soǵyp turǵasyn kelmeýge esh qaqym bolǵan joq», - dedi akademık Serik Qırabaev.
Eske sala keteıik, Qazaqstan Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi, qazaq til biliminiń kórnekti mamany, belgili túrkitanýshy Ábdýáli Týǵanbaıuly Qaıdar 27 aqpan kúni 95 jasqa qaraǵan shaǵynda qaıtys bolǵan edi.