Ábdiýaqap Qara: Alash arystaryn ıdeologııalyq turǵyda jiktemeýimiz kerek

ASTANA. QazAqparat - Astanadaǵy Alash partııasynyń 100 jyldyq mereıtoıyna oraı uıymdastyrylǵan halyqaralyq konferentsııada Túrkııa Respýblıkasy Mımar Sınan ýnıversıtetiniń professory, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Ábdiýaqap Qara Mustafa Shoqaıdyń Alash tarıhyndaǵy oryny týraly baıandama jasady, dep habarlaıdy «QazAqparat» HAA tilshisi.

Professor Shoqaıdyń eńbegi týraly «Eýropa elderindegi Mustafa Shoqaıdyń táýelsizdik úshin kúresi jáne onyń quraldary» atty baıandamasynda aıtyp ótti.

«Mustafa Shoqaı - 1917 jyldyń qazan aıynda irgetasy qalanǵan Keńes odaǵyna qarsy Qazaq eli men Ortalyq Azııa halyqtarynyń táýelsizdigi úshin kúresip ótken tulǵa. Ókinishke qaraı, keńestik kezeńde Mustafany fashıstermen aýyz jalasqan opasyz qubyjyq retinde kórsetýge tyrysty. Qudaıǵa shúkir, táýelsizdik alǵannan keıin mundaı pikirden arylyp kelemiz. Dese de, bul pikirdiń áli de áseri men yqpaly joq emes. Sondyqtan, Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Rýhanı jańǵyrý» maqalasy búkil zııaly qaýym men halyqty dúr silkindirdi. Tarıhty qaıda jańǵyrtýǵa tıispiz», - deıdi professor.

Ábdiýaqap Qara qazaq halqynyń jáne Ortalyq Azııa elderiniń kúresteri boıynsha Shoqaıdyń eńbegine toqtaldy.

«Shoqaıdyń maqalalary orys, túrik, frantsýz, aǵylshyn tilderinde jarııalandy. Frantsýz tilindegi maqalalardyń basym kópshiligi Prometeı jýrnalyna shyqty. Shoqaıdyń orys tilindegi maqalalary sol kezdiń ózinde Keńes odaǵynyń quramyndaǵy halyqtarǵa áser etkenin kóremiz. Sondyqtan, Stalın muny baıqap, 1925 jyly 29 mamyr kúni eskertý jasaıdy. Stalınniń hatynda Shoqaıdyń ıdeıalaryna shek qoıý tapsyrmasy bar edi. Mine, osydan keıin Shoqaıǵa shabýyl bastaldy. Oǵan ergenderge «shoqaıshyl» degen aıdar taǵyldy», - deıdi ol.

Professordyń aıtýynsha, keńestik bılik pen ıdeologııaǵa qarsy Shoqaımen birge ózge Alash arystary da tynymsyz kúres júrgizgen.

«Alash arystaryna qatysty «ananyń qyzmeti zor, mynaniki az» dep bólshektemeýimiz kerek. Otanǵa eńbek az bolsyn, kóp bolsyn - onyń bári bizge qymbat bolýy kerek. Olardy (Alash arystary -avt) ıdeologııalyq turǵyda jiktemeýimiz kerek. Anaý ońshyl, mynaý solshyl, anaý ultshyl demeý kerek. Basty ólshem - otanǵa adaldyq, halyqqa degen súıispenshilik. 1920-1941 jyldar aralyǵynda 21 jylǵa jalǵasqan Mustafa Shoqaıdyń kúresin zertteı kele, onyń baspasózge erekshe mán bergenin erekshe kóremiz. Eýropalyq kóptegen basylymdarda kóptegen maqalalary jarııalandy. Shoqaı osy jáne basqa da saıası jumystarynda eki uıymǵa súıendi. Onyń biri - Túrkistan ulttyq odaǵy, ekinshisi - Prometeı odaǵy. Meni kórgender «Mustafa Shoqaıdy nege kóp aıtasyz? Týyssyz ba?» dep suraıdy. Biraq, men halyqqa qyzmet etse, sonyń barlyǵy bizdiń týysymyz dep jaýap beremin», -deıdi professor.