Abaı - «poezııa áýlıesi» - uly aqynnyń shyǵarmalaryn qytaı tiline tárjimalaǵan Ha Hýanchjan (FOTO)
«Abaı - bizdiń rýhanı tiregimiz. Meniń kórgenim - mońǵol ultynyń ókilderi Abaıdy oqyǵan kezde oń qolyn júregine salady, oǵan áýlıe retinde qaraıdy. Shyńjandaǵy qazaqtar «Abaı - biz úshin Kún, Aı, Darııa. Qazaqtardyń úıinde Abaıdyń shyǵarmasy bolsa, sol úı sáýleli bolady. Al qazaqtyń úıinde Abaıdyń birde-bir kitaby joq bolsa, ol qazaq emes», - desedi. Óz aqyndaryna bundaı qurmet basqa elderde kóp emes», - dedi ol.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstanda Abaıdy jıi Pýshkınmen, Lermontovpen salystyrady. «Abaı olarǵa uqsas emes, ol tek qana aqyn emes, basqa da jan-jaqty salalardyń ǵulamasy: saıasatshy, oıshyl, fılosof, pedagog-aǵartýshy. Ol - «poezııa áýlıesi», sebebi onyń barlyq oıy óleńderinen órilip shyǵady. Sondyqtan, Abaıdy tek Pýshkın men Lermontovpen salystyrmaıyq. Úndistanda Rabındranat Tagor degen aqyn bar, Chjýngoda (Qytaıda) - Dý Fý. Olar da «poezııa áýlıesi» ataǵyna ıe boldy. Osyndaı adamdar álemde kóp emes», - dedi aqsaqal.
Ha Hýanchjan qazaqtar arasynda Qabaı degen atpen tanymal. QHR Shyńjań-Uıǵyr avtonomııalyq aýdany Іle-Qazaq avtonomııalyq oblysynan Beıjińniń ádebıet ınstıtýtyna oqý kýrstaryna kelgen «Іle keshi» gazeti qazaq redaktsııasynyń ádebı redaktory, «Jaryqqa ǵashyq osy adam», «Aýaǵa jazylǵan jyr», «Sáýlem maǵan shóldese» tárizdi jyr jınaqtarynyń avtory Nurbolat Ábdiqadyr Abaı Qunanbaevtyń týǵanyna 170 jyl tolýyna oraı «Qabaı» degen kitaptyń basylýy týraly áńgimeledi.
«Sol kisige qazaqtardyń rahmeti retinde jazylǵan kitabymyz, osy joly Beıjińde ótkizilgen Abaı oqýlaryna saýǵamyz. Bul kitap Qazaqstanda 170-jyldyǵyna úlgerip, basylyp jatsa, onda bul nur ústine nur bolaıyn dep tur. Sebebi bul jańa dúnıe, sebebi tutas mıllıard halyqqa Abaıdy osylaısha tanytqan Qabaı degen aqsaqalymyz, qazir toqsanǵa keldi», - dedi ol.
Xa Xýanchjan (Qabaı) jastaıynan aqynnyń óleńderin jattap ósken. 1950-shi jyldardan bastap Abaı shyǵarmalaryn zertteý, aýdarý jáne baspadan shyǵarý isimen aınalysyp keledi. Onyń «Qazaqtyń uly aqyny - Abaı» degen kólemdi ǵylymı maqalasy 1958 jyly «Tıan-Shan» jýrnalynyń 8-shi sanynda jarııalandy. 1983 jyly Beıjińdegi «Shyńjan» baspasynan arnaıy alǵy sóz jazyp, «Abaı óleńderinen tańdamalylar» atty kitapty shyǵardy.
1987 jyly Beıjińdegi «Ulttar» baspasynan Qabaıdyń «Abaı jáne Abaı shyǵarmashylyǵy» degen monografııalyq eńbegi jaryq kórdi. Ǵalymnyń bul kitabynda aqynnyń óner, poezııa, maqal-mátelder týraly aıtqandary, demokrattyq, fılosofııalyq kózqarastary, dinge qatysy, aýdarmalary, dastandary jáne ǵaqlııa sózderi jeke-jeke taldanady. Osy eńbegi úshin Qabaıǵa Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Memlekettik syılyǵy berilgen.
Abaı salǵan sóz óneriniń sara jolyna ǵashyq bolǵan Qabaı Muhtar Áýezovtiń «Abaı jolyn» da aýdaryp bastyrǵan. «Qazaq aqyndary» atty qytaı tilindegi kitaby da bar. Munda aıtys óneriniń tek bizge ǵana tán ekeni jazylǵan jáne Buhar jyraýdyń, jyr alyby Jambyl men Aıkúmistiń, Birjan sal men Saranyń aıtystary aýdarylǵan. Ol Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy Abaı aýdanynyń qurmetti azamaty.
Avtory Sadyq Ákijanov