Abaı: ashylmaǵan aqtańdyqtar baspasózge sholý
***
Abaı Qunanbaıulynyń «Mahabbatsyz dúnıe bos» dep bastalatyn mahabbat týraly óleńin bilmeıtin qazaq joq shyǵar. Búgin «Egemen Qazaqstan» gazetinde Ekibastuz qalasynyń qurmetti azamaty, ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty Serik Jaqsybekov degen azamattyń taldaý materıaly shyqty. Avtor «Mahabbatsyz dúnıe bos» dep jattalyp qalǵan óleń shýmaǵy túpnusqada, ıaǵnı, hákim Abaıdyń jazýynsha, «mahabbatsyz dúnıe dos» bolǵan dep, paıymdap otyr. «Sońǵy 60 jyldyń ishinde halqymyzdyń rýhanı abyzy sanalatyn hakim Abaı atamyzdyń eńbekterin ártúrli baspalar shyǵarǵan kitaptarda onyń keıbir sózderiniń burmalanǵandyǵyn jáne qate basylǵandyǵyn aıtýdy jón kórdim. Atap aıtqanda, sol kitaptarda asa kóp qaıtalanǵan qatelikterdiń birine 1890 jyly jazylǵan «Keıde eser kóńil qurǵyryń» dep bastalatyn óleńniń úshinshi shýmaǵyndaǵy birinshi óleń jolynyń sońǵy sózi jatady. Bul shýmaq osy joldar avtorynyń jeke kitaphanasynda turǵan, 1957 jyly Almatyda Muhtar Áýezovtiń redaktsııalaýymen jaryq kórgen Abaı shyǵarmalarynyń eki tomdyq tolyq jınaǵynyń 1-tomynyń 121-betinde:
«Mahabbatsyz dúnıe dos,
Haıýanǵa ony qosyńdar.
Qyzyqtan ózge qalsań bos,
Qatynyń, balań, dosyń bar», - dep jazylǵan.
Osy shýmaqtyń 1-joly « Mahabbatsyz dúnıe dos», dep jazylsa, al keıbir jınaqtarda «mahabbatsyz dúnıe bos» bolyp ózgeredi. Birinshi óleń jolyndaǵy «dúnıe dos» nemese «dúnıe bos» degen maǵynalary bólek eki sóz tirkesi oqyrmandar arasynda birine-biri qarsy pikirler týdyratyny belgili. Oǵan mynadaı bir mysal. Birde Ekibastuz qalasyndaǵy «Otarqa» atty gazetke «Mahabbat mádenıeti haqynda» degen maqala jazyp, sonda uly Abaıdyń: «Mahabbatsyz dúnıe dos, Haıýanǵa ony qosyńdar», degen eki óleń jolyn mysalǵa alǵan edim. Sodan keıin bir kúni atalmysh maqalany oqyǵan beıtanys bir kelinshek úıime telefon soǵyp: «Ata, siz gazetke shyqqan maqalańyzda «Mahabbatsyz dúnıe bos» demeı, «Mahabbatsyz dúnıe dos» dep Abaı atamyzdyń sózin nege ózgertip jiberdińiz?» demesi bar ma?! Mundaı tosynnan qoıylǵan suraqqa óz bilgenimshe durys jaýap bergendeı boldym. Degenmen, ol kelinshektiń meniń aıtqandarymdy qabyldamaǵan syńaıly ekenin sezdim», - deıdi avtor. Avtordyń odan arǵy qyzyqty ári derekke toly taldaýyn «Egemen Qazaqstan» gazetiniń senbilik sanynda jaryq kórgen «Abaı: ashylmaǵan aqtańdar» atty maqaladan oqyńyzdar.
Al «Kazahstanskaıa pravda» basylymy túrmede otyrǵanyn bızneske aınaldyrǵan Semeı qalasynyń turǵyny jaıly jazady. «Túrmede otyryp shyqqan ol kolonııa basshysymen dos» degen aqparatty álgi azamat ózi taratty ma, álde alypqashpa áńgime ózi órship ketti me, áıteýir byltyr túrmede otyryp shyqqan azamat temir tordan shyqqannan keıin de kolonııadaǵy búkil jaǵdaıdan habardar degen pikir qalyptasqan. Osylaısha, bul fakt kádimgi bızneske aınalǵan. Mysaly, qalada turatyn B. esimidi áıel adam óz tanystary arqyly biz aıtyp otyrǵan M.degen azamattyń tanys-tamyrlyǵy týraly estip, sol kolonııada jatqan aǵasyna kómekteskisi keledi eken. B.degen áıel men M.degen «deldal» kezdeskende, sońǵysy aqsha bolsa, aǵasynyń jazasy jeńildeıtinin, ıaǵnı, aqsha tabylsa, qoldan kelmeıtin dúnıe joq ekenin aıtyp, aǵasyn ýaıymdaǵan áıeldi qýantyp qoıady. Osylasha, kolonııa basshysyna sý jańa teledıdar, al ózine 300 myń teńge kerek ekenin aıtyp, osy eki talap oryndalsa, aǵasynyń qujattary bir-aq kúnde rásimdeletinin aıtady. Bul oqıǵa týraly gazettegi «Krımınalnyı posrednık» atty maqaladan tolyǵyraq oqı alasyzdar.
***
«Ekspress K» basylymynyń habarlaýynsha, Qazaqstanda zergerlik dúkender jabylýǵa májbúrlenip jatyr. Sebebi, arzan altyn ákelip satatyn kontrabanshylarmen aradaǵy básekege shydas berý qıyn eken. Kontrabanshylar ákelip satatyn júzik pen alqalar naryqta ózge zergerlik dúkenderdiń taýarlarynan qaraǵanda, 70 paıyzǵa arzan eken. Bul týraly tolyǵyraq «Zolotaıa lıhoradka» atty maqaladan tolyq oqı alasyzdar.