9 aqpan. Tulǵalar týǵan kún
Almaty oblysy Raıymbek aýdanynda týǵan. M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) bitirgen.
1952-1969 jyldary Qarasaz bastaýysh mektebinde orys tiliniń muǵalimi, Qazaq radıosynyń dıktory, Shalkódede Qyzyl otaý meńgerýshisi, Narynqol aýdandyq «Sovettik shekara» (qazirgi «Hantáńiri») gazetiniń jaýapty hatshysy, «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetinde, «Mádenıet jáne turmys» (qazirgi «Parasat»), «Juldyz» jýrnaldarynda ádebı qyzmetker, Jazýshylar odaǵy poezııa bóliminiń keńesshisi qyzmetterin atqarǵan. 1973-1974 jyldary Máskeýdegi Ádebıet jáne óner ınstıtýtynda oqyǵan.
Aqynnyń tyrnaqaldy týyndylary Narynqol aýdandyq «Sovettik shekara» gazetinde 1948 jyly jarııalanǵan. Onyń «Aq qaıyń áni», «Aqqýlar uıyqtaǵanda», «Arman», «Sholpan», «Raıymbek! Raıymbek!», «Qashqyn», «Motsart. Jan azasy» atty poema tolǵaýlary men 650-den astam lırıkalyq óleńderi bar. Ol qazaq óleńin mazmun, pishin jaǵynan túrlendirip, ıntonatsııa, ınversııa, mazmun turǵysynan jańalyq engizdi.
Muqaǵalı Maqataev poezııa janrynda ǵana emes, proza, drama, syn salasynda da qalam tartty. Onyń «Qosh, mahabbat» jınaǵyna ár jyldary jazylǵan «Qulpytas», «Marýsıanyń taýy», «Ózgermepti», «Áje» áńgimeleri, «Qos qarlyǵash», «Jyl qustary» povesteri men «Qosh mahabbat» pesasy, birneshe synı eńbegi engen.
Aýdarma salasynda Shekspırdiń sonetterin, Danteniń «Qudiretti komedııasyn», E. Evtýshenko, A. Akopıan, F. Morgýn, Ý. Ýıtmen, R. Berns, F. Ansarıdiń óleńderin tárjimalaǵan.
Onyń óleńderine Nurǵısa Tilendıev, Shámshi Qaldaıaqov, Beıbit Oraluly, Altynbek Qorazbaev taǵy basqa sazgerler án jazdy.
Almatyda aqyn atynda mektep, kóshe jáne sol kóshe boıynda eskertkishi bar. Týǵan aýyly Qarasazda murajaıy ashyldy. Qazaqstan Jazýshylar odaǵy 1985 jyldan beri úzdik ádebı shyǵarma avtorlaryna beriletin Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy syılyq taǵaıyndaǵan.
Qyzylorda oblysy Jańaqorǵan aýdanynyń Besaryq aýylynda týǵan. 1977 jyly Almaty Halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn «Ekonomıka jáne materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtaý» mamandyǵy boıynsha bitirdi. Ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, professor.
Eńbek jolyn Qyzylorda oblysynyń Zadarınskıı sovhozynyń jumysshysynan bastady (1969-1971 jyldary); áskerı qyzmetin ótkerdi (1971-1973 jyldary). Instıtýtty bitirisimen Respýblıkalyq memlekettik eńbek jınaqtaý kassalary (gostrýdsberkassy) basqarmasynda ekonomıst (1977); QazKSR Qarjy mınıstrliginde ekonomıst, aǵa ekonomıst, jetekshi, bas ekonomıst, bólim bastyǵynyń orynbasary (1977-1988 jyldary); josparlaý-qarjy basqarmasynyń bastyǵy, Bas ekonomıka basqarmasynyń bastyǵy, Qazaqstan Respýblıkasy Bilim mınıstriniń orynbasary (1988-1993 jyldary); Prezıdent Apparaty bólimi men Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrleri kabıneti meńgerýshisiniń orynbasary (1993); Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler kabıneti Іster basqarmasynyń Qarjy, eńbek jáne áleýmettik qorǵaý bólimi meńgerýshisiniń orynbasary jáne meńgerýshisi (1994-1995 jyldary) boldy. Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler kabıneti Apparatynyń basshysy (1995); Qyzylorda oblysynyń ákimi (1995-1999 jyldary); Ońtústik Qazaqstan oblysynyń ákimi (1999-2002 jyldary) qyzmetterin atqardy; Qazaqstan Respýblıkasy Kedendik baqylaý agenttiginiń tóraǵasy, Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy vıtse-mınıstri - Kedendik baqylaý komıtetiniń tóraǵasy (2002-2006); Premer-Mınıstr Keńsesi basshysynyń orynbasary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentindegi Úkimettiń Ókili (2006-2007); Qazaqstan Respýblıkasynyń Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý vıtse-mınıstri (2007 jyly aqpan - 27 tamyz). 2007 jyldyń tamyzynan Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri. 2009-2014 jyldary - Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimi. 2014-2015 jyldary – Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasary. 2015-2019 jyldary – Aqtóbe oblysynyń ákimi. 2019 jyldyń aqpan-tamyz aılarynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri boldy. 2019-2020 j. j. – Qazaqstan Respýblıkasy Premer-mınıstriniń orynbasary. 2020-2022 jyldary Jambyl oblysynyń ákimi.
«Qurmet» (1999), «Parasat» (2007) ordenderimen, «Astana» (1998), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» (2001), «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005) medaldarymen marapattalǵan.
Jezqazǵan qalasynda týǵan. 1977 jyly akademık E. Býketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin, 1980 jyly QazKSR Ǵylym akademııasy Til bilimi ınstıtýtynyń «Túrkologııa» mamandyǵy boıynsha aspırantýrasyn bitirgen.
Eńbek joly: 1975-1977 jyldary – QarMÝ dıplomanty. 1980-1982 jyldary – QazKSR ǴA Til bilimi ınstıtýtynyń kishi ǵylymı qyzmetkeri. 1982-1989 jyldary – QazKSR ǴA Til bilimi ınstıtýtynyń ǵylymı hatshysy. 1989-1992 jyldary – QazKSR ǴA Til bilimi ınstıtýtynyń Túrkologııa jáne qazaq tiliniń tarıhy bóliminiń meńgerýshisi. 1989 jyldan bastan «Halyqaralyq túrkologııa ortalyǵy» halyqaralyq úkimettik emes, kommertsııalyq emes ǵylymı-mádenı mekemeniń prezıdenti boldy. 1990-2000 jyldary – QR UǴA «Qazaq tili» qoǵamynyń tóraǵasy. 1992-2000 jyldary – QR UǴA R. Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynyń dırektory. 1995 jyldan bastap QR Prezıdent ákimshiliginiń ǵylymı sarapshysy qyzmetin atqardy. 2000-2003 jyldary – «Eýrazııa» halyqaralyq qorynyń prezıdenti. 2000-2006 jyldary – «Qazaqstan» aqparattyq-taldaý ortalyǵynyń dırektory. 2003 jyldan bastap amerıkalyq bilim berý konsortsıýmy men Q. Sátpaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń «Qazaqstandaǵy amerıkalyq ýnıversıtet» halyqaralyq bilim berý baǵdarlamasynyń jetekshisi boldy. 2003 jyldan bastap Ortalyq Azııada Amerıkalyq bilim berý konsortsıýmy ókildiginiń jetekshisi qyzmetin atqardy. 2005-2009 jyldary – QR UǴA A. Baıtursynov atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri. 2006-2009 jyldary – QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi Til komıtetiniń tóraǵasy. 2012 jyldan bastap «Qazaq tili» halyqaralyq qoǵamynyń vıtse-prezıdenti. 2016 jyldan bastap ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti «TÚRKSOI» ortalyǵynyń jetekshisi boldy. 2016-2017 jyldary – ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti túrkologııa kafedrasynyń meńgerýshisi. 2016 jyldan bastap Ystanbul ýnıversıteti ál-Farabı qazaq-túrik ortalyǵy halyqaralyq prezıdıýmynyń ýákiletti ókili jáne múshesi, QR BǴM A. Baıtursynov atyndaǵy til bilimi ınstıtýty túrkologııa jáne qazaq tili tarıhy bóliminiń meńgerýshisi.
Aqmola oblysynda týǵan. 1982 jyly Y. Altynsarın atyndaǵy Arqalyq pedagogıkalyq ınstıtýtyn «fızıka pániniń muǵalimi» mamandyǵy boıynsha aıaqtady. 1987 jyly F. Dzerjınskıı atyndaǵy KSRO Memlekettik qaýipsizdik komıtetiniń Joǵary mektebin ofıtser ataǵymen bitirdi.
Eńbek joly: Torǵaı oblystyq Bilim basqarmasynyń alǵashqy áskerı daıyndyq ınspektory (1982); Torǵaı oblysy Muǵalimderdi jetildirý ınstıtýtynda fızıka kabınetiniń meńgerýshisi (1984-1985); KSRO Memlekettik qaýipsizdik komıteti organdarynda, QR Ulttyq qaýipsizdik komıtetinde qyzmet etti (1987-1993); jeke qurylymdarda jumys istedi (1993-1996); QR Prezıdenti janyndaǵy Joǵarǵy ekonomıkalyq keńes hatshylyq bóliminiń basshysy (1996-1997); QR Strategııalyq josparlaý jáne reformalaý agenttiginiń strategııalyq josparlaý, strategııalyq taldaý, bıýdjettik baǵdarlamalar departamentterin basqardy (1997-1999); QR Qorǵanys mınıstriniń ekonomıka jáne qarjy boıynsha orynbasary (1999-2001); QR Qaýipsizdik Keńesi hatshysynyń orynbasary (2001); QR Qorǵanys mınıstrliginde Ekonomıka jáne qarjy boıynsha Qorǵanys mınıstriniń orynbasary (2001-2003); «Injınırıng jáne transfert tehnologııasy ortalyǵy» AQ prezıdenti (2003-2004); QR Indýstrııa jáne saýda birinshi vıtse-mınıstri (2004); «Ulttyq ınnovatsııa qory» AQ Basqarma tóraǵasy (2004-2006); «Samuryq-Qazyna» Ulttyq ál-aýqat qory» AQ Basqarma tóraǵasynyń keńesshisi (2006-2007); «Damý» kásipkerlikti damytý qory» «Shaǵyn kásipkerlikti damytý qory» AQ Basqarma tóraǵasy (2007-2009); «Samuryq-Qazyna» jyljymaıtyn múlik qory» AQ Basqarma tóraǵasy (2009-2010); QR Ulttyq qaýipsizdik komıteti tóraǵasynyń orynbasary (2010-2013); QR Qarjy mınıstrligi Kedendik baqylaý komıtetiniń tóraǵasy (2013 – 2014). QR Qarjy mınıstrliginiń Memlekettik kirister komıteti tóraǵasynyń orynbasary (2014-2019).
Jambyl oblysy Lýgovoe aýdanynda týǵan. 1994 jyly Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetiniń fılologııa fakýltetin bitirgen.
Eńbek joly: 1994–1995 jyldary – Almaty oblystyq ákimshiliginiń Mádenıet basqarmasy halyq shyǵarmashylyǵy ortalyǵynyń bas mamany; 1995-1996 jyldary – Almaty qalalyq ákimshiligi Til basqarmasynyń Onomastıka, termınologııa jáne til mádenıeti bóliminiń bas mamany; 1996-1997 jyldary – Almaty qalasy ákimi orynbasarynyń kómekshisi; 1997-2001 jyldary – Almaty qalasy ákimdigi ishki saıasat bóliminiń bas mamany; 2001-2002 jyldary – Almaty qalalyq ishki saıasat departamenti qoǵamdyq-saıası bóliminiń meńgerýshisi; 2002-2003 jyldary – Almaty qalasy ákimdiginiń Qazaqstan halyqtary Assambleıasymen jumys bóliminiń meńgerýshisi; 2003-2005 jyldary – QR Premer-Mınıstri Keńsesi áleýmettik-mádenı damý bóliminiń bas sarapshysy; 2005-2008 jyldary – «Nur Otan» HDP Ortalyq apparaty aqparattyq-taldaý bóliminiń meńgerýshisi; 2008 jyly – QR Mádenıet jáne Aqparat vıtse-mınıstriniń keńesshisi; 2008-2010 jyldary – Memlekettik tildi damytý qory dırektorynyń birinshi orynbasary; 2010 jyldyń qańtarynan – Memlekettik tildi damytý qory dırektorynyń mindetin atqarýshy; 2010 jyldyń sáýirinen qazirgi qyzmetinde.
1999 jyly ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ulttyq ýnıversıtetin tarıhshy, tarıh pániniń oqytýshysy mamandyǵy boıynsha bitirgen. 2001 jyly atalǵan ýnıversıtettiń tarıh mamandyǵy boıynsha magıstratýrasyn, 2010 jyly Ó. Joldasbekov atyndaǵy ekonomıka jáne quqyq akademııasyn quqyqtaný mamandaǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 2001 jyly І. Jansúgirov atyndaǵy Jetisý ýnıversıtetinde oqytýshy retinde bastaǵan. 2001 jyldan 2012 jylǵa deıin – І. Jansúgirov atyndaǵy Jetisý ýnıversıtetinde oqytýshy, aǵa oqytýshy, tárbıe isi jónindegi dekan orynbasary, oqý isi jónindegi orynbasary. 2012-2015 jyldary – І. Jansúgirov atyndaǵy JMÝ-de gýmanıtarlyq fakýltet dekany. 2015-2016 jyldary – І. Jansúgirov atyndaǵy JMÝ-de mádenıet jáne óner fakýltetiniń dekany. 2016-2018 jyldary – І. Jansúgirov atyndaǵy JMÝ-de gýmanıtarlyq fakýltetiniń dekany. 2018-2019 jyldary – S. Amanjolov atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń tárbıe jumysy jónindegi prorektory. 2019-2020 jyldary – І. Jansúgirov atyndaǵy JMÝ rektorynyń keńesshisi. 2020-2022 jylǵa deıin – І. Jansúgirov atyndaǵy JÝ-de gýmanıtarlyq fakýltet dekany. 2022-2023 jyldary – І. Jansúgirov atyndaǵy JÝ-de gýmanıtarlyq ǵylymdar joǵary mektebiniń dekany. Ulttyq Quryltaı múshesi.
Qazirgi qyzmetinde 2023 jyldyń qańtar aıynan bastap eńbek etedi.
«Otan patrıoty», «Halyq alǵysy», «Balalyq shaq dosy», «Álemniń meıirimdi adamy», «Іlııas Jansúgirov» medalimen, «Asyl áke» tósbelgisimen marapattalǵan.
Almaty qalasynda týǵan. Qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi memlekettik ýnıversıtetin aýdarmashy-sınhronıst mamandyǵy boıynsha, QR Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasyn saıasattaný mamandyǵy boıynsha, Rýpreht jáne Karl atyndaǵy Geıdelberg ýnıversıtetin (GFR), memlekettik saıasat Senford mektebiniń Dıýk ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek jolyn 2004 jyly QR SІM Eýropa jáne Amerıka departamentiniń referenti bolyp bastady. 2004-2008 jyldary – Germanııadaǵy Qazaqstan elshiliginiń attashesi. 2008-2009 jyldary – QR Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi hattama shefi, halyqaralyq máseleler jónindegi keńesshi. 2009-2012 jyldary – QR Ekonomıkalyq damý jáne saýda mınıstrligi strategııalyq josparlaý jáne taldaý departamentiniń, halyqaralyq qatynastar departamentiniń dırektory. 2012-2013 jyldary – QR SІM jalpyazıattyq yntymaqtastyq departamentiniń azıattyq dıalogter forýmdary basqarmasynyń basshysy. 2013-2015 jyldary – QR SІM jalpyazıattyq yntymaqtastyq departamenti dırektorynyń orynbasary, dırektor mindetin atqarýshy. 2015-2019 jyldary – QR SІM jalpyazıattyq yntymaqtastyq departamenti dırektory. Qazaqstan Respýblıkasynyń Shveıtsarııa Konfederatsııasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi (2019-2022); Qazaqstan Respýblıkasynyń Lıhtenshteın Knıazdigindegi, Vatıkan Memleketindegi, Qasıetti Ierýsalım Ioannyń, Rodos jáne Maltanyń Egemendi Áskerı Gospıtalerleri Ordeniniń janyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi qyzmetin qosa atqardy (2020-2022).
Qazirgi qyzmetinde 2022 jylǵy qazannan bastap eńbek etedi.