73 jyldan keıin mańǵystaýlyq jaýyngerdiń zıraty Reseı elinen tabyldy
Bir ýys topyraq týǵan elinen emes, Reseıden buıyrǵan mańǵystaýlyq sarbazdy urpaǵy Erbolat Qoıbaǵarov 2013 jyldan bastap izdegen. Aldymen ol batyrlardyń esimi tizilgen «Bozdaqtar» kitaptaryn aqtaryp, onda tek «Ershov T. - keıingi taǵdyry belgisiz» degen sózderdi tapqan. Úmiti úzilip, kóńili alaı-dúleı boldy, qanaǵattanbady. Іzdenisin toqtatpady. Taıbaǵardyń kózin kórgender qatary sıreıgenine qaramastan toqsandy alqymdaǵan ardaqty aqsaqaldardy, aq jaýlyqty ájelerdi sózge tartyp, sansyz saýaldar jaýdyrtqan. Bul tynymsyz eńbek óz jemisin berip, biraz málimetke qanyqqan.
-Uly Jeńistiń 70 jyldyq mereıtoıynda «Bozdaqtar» kitabynyń jańartylǵan nusqasy jarııalanyp, onyń ishinen reseılik saıt týraly habardar boldyq. Ǵalamtor keńestigin sharlap, atamyz Taıbaǵardyń famılııasyn jazýda kedergilerge keziktik. Arǵy atamyzdyń esimi Erish bolsa, onyń ákesi Aıtsha bolǵan. Biz Aıtshaev, Aıtshov, Erishov, Erishuly dep jazyp kórdik. Biraq bireýi de durys bolmady. Orystar atamyzdyń tegin ózgertip, «i» árpin túsirip, «Ershov Taıbagar» dep jazǵan eken. Jazǵan boıda atamyz týraly barlyq málimet shyǵa qoıdy. Soǵysqan polki, qaza bolǵan jyly, jerlengen jeri...,-deıdi E.Qoıbaǵarov.
Taıbaǵar Erishov 1903 jyly Mańǵystaý aýdanynyń Qarataý bókterinde týǵan. Erishtiń otbasynda Qoıbaǵardan soń dúnıege kelgen. Aǵasy Qoıbaǵardan Itemgen degen ul týǵanda, Taıbaǵar Aqtıin arýmen otaý kótergen. Alaıda eki jastyń ortasynda bala qalmaǵan. Taıbaǵar eńbekke bilek sybana kirisip, san túrli jumystarǵa aralasty. Surapyl soǵys bastalmas buryn 1939 jyly «Mańǵyshlaq kómir tresi» óndiris oshaǵy paıda bolyp, Taýshyqtan birneshe qashyqtyqta shahtalar ashylyp, kómir óndirý qyzý qolǵa alyndy. Bul iske qosylýdy kózdegen Taıbaǵar Taýshyqqa kóship, kómir qazdy. Tepse temir úzetin er azamat onda kóp isteı almady, 1942 jyly 4 qyrkúıek kúni áskerge alynyp, soǵysqa attandy. 254-shi atqyshtar dıvızııasy, 929-shi atqyshtar polkine qosylǵan ol Novgorod oblysyndaǵy Demıansk, Staraıa Rýssa jerleri úshin jankeshti kúres júrgizdi. Alaıda jaýynger ómiri qamshynyń sabyndaı qysqa boldy. 1943 jyldyń 23 aqpan kúni nemis basqynshylaryna qarsy shabýyl kezinde erlikpen qaza tapty.
«Habar-osharsyz ketken inisin zaryǵa kútken Qoıbaǵar atama 1943 jyly qara qaǵaz keledi. Taýshyqtaǵy aqsaqaldardyń estelikteri boıynsha sýyq habar jetkende atamnyń úıine adamdar kelgen. Olar Qoıbaǵar atamnyń qaıǵyryp otyrǵanyn kórip, ne bolǵanyn suraǵanda, ol: «Іnimniń qazasyna nalyp otyrmyn» dep aıtqan eken»,-dep aqtaryla sóıledi Erbolat Itemgenuly.
Іstiń tigisin jatqyzǵan soń Qoıbaǵarov áýleti birigip, Taýshyq jerindegi Úıtoly áýlıesinde Taıbaǵardyń jubaıy Aqtıin jatqan jerge belgisin qoıyp, iri, ýaq malyn soıyp, úlken as berdi. Mańǵystaý aýdandyq áskerı komıssarıat arqyly Reseı eliniń, Novgorod oblysynyń áskerı komıssarıaty bóliminiń basshysyna shyǵyp, jerlengen jerin naqtylaý, esimin bekitý maqsatynda hat jiberdi. Nátıjesinde Reseı tarapynan jaýap keldi, qazaq sarbazyn ekinshi qaıtara jerlegen eken. Taıbaǵar Erishovtiń máıitin áýeli Novgorod oblysy, Parfınskıı aýdany, Sorokıno aýylynda jerge tapsyrǵan. Keıin 50-60 jyldary 11 myńdaı jaýyngerdiń súıekterin bir jerge toptastyryp, Novaıa derevnıa aýylyndaǵy zıratqa aparyp qaıta jerlepti.
Erbolat Qoıbaǵarov atalǵan jerge jetip, atasynyń zıratyn kórip, kindik kesken jerinen bir ýys topyraq buıyrtqan. Rýhyna Quran baǵyshtap, duǵa oqyǵan. Kók týymyzdy jelbiretken. Odan soń memlekettik jalaýdy sondaǵy murajaıǵa tapsyryp ketken. Taýshyq aýylynyń ákimimen sóılesip, Taýshyqtyń ortalyq saıabaǵynda ornatylǵan eskertkish-belgige soǵystan oralmaǵan bozdaqtar qataryna esimin qosyp, jazdyrtqan. Endigi jospary - jerlengen jerinen ákelgen bir ýys topyraqty jubaıy Aqtıin zıratynyń topyraǵymen aralastyrý.
Ólim men ómir arpalysqan qaterli kúnderdi bastan keshirgen atasyna taǵzym etip, qaı jerde jerlengenin keler urpaqqa amanattaý - basty paryzym deıdi Erbolat aǵa.
-1 jeltoqsan - Prezıdent kúninde dúnıege kelgen ulymnyń esimin Taıbaǵar dep qoıdym. Ata esimi kókeıimnen ketpedi. Sondyqtan da Otan úshin otqa túsken atamnyń rýhy óshpesin, esimi máńgilik jasasyn, urpaqtar jadynda saqtalsyn dep, ulyma osy esimdi tańdadym. Ákem Itemgen 1997 jyly 44 jasynda ómirden ozdy. Bar aıaýly armandaryn syr-sandyqtaı júrekte saqtap, aıtpaı ketti. Onyń da kóńilin kirbiń etip, júregin syzdatqan - atamyzdyń jatqan jeri edi. Biraq ony izdeýge murshasy bolmady, 13 jasynda áke-sheshesinen tul jetim qalǵan ol bizderdi aıaqqa tik turǵyzýdy ǵana oılaǵan. Men osy asqaq armandy oryndap, atamyzdyń jatqan jerin taýyp, rýhyn rıza etkenim kóńilimdi marqaıtady,-dep túıindedi sózin Erbolat Qoıbaǵarov.