72 jastaǵy saıahatshy: 7 myń shaqyrym jaıaý jol júrgenim – halqymnyń arqasy
- Sársenbaı Ospanuly, saparyńyz qalaı bastaldy, aldymen soǵan toqtalsańyz?
-Saparymnyń bastalýy ońaı bolǵan joq. Negizi, 22 naýryzda Ulytaýda shyǵaryp salý rásimi bolǵan. Biraq boranǵa baılanysty jolǵa shyǵa alǵanym joq. Sodan 31 naýryzda sáti túsip, kóktaıǵaqqa qaramastan, toqtamastan 28 saǵat júrip, 130 shaqyrymdy artqa tastap, Jezqazǵanǵa jettim. Onda eki kún qonyp, 3 sáýir kúni shyǵyp, 13-inde Qyzylordaǵa aıaldadym. Sosyn Túrkistan, Shymkent, Taraz, Almaty, Taldyqorǵan, Aıagóz, Óskemen, Semeı, Pavlodar, Qaraǵandy, Nur-Sultan, Kókshetaý, Petropavl, Qostanaı, Aqtóbe, mine, endi, Oralǵa keldim. Bul – ózim aralamaq bolǵan 17 oblystyń 15-inshisi. Júrgen jolym, ózimniń esepteýimshe, 7 myń shaqyrymnan asty. Endi Atyraý men Aqtaý ǵana qaldy. Áli kem degende 1500-deı shaqyrym bolar. Sondyqtan Aqtaýda dál qaı kúni, dál qaı saǵatta bolatynymdy ázir aıta almaımyn.
-Uzaq jolǵa shyǵýyńyzdyń syry nede?
-Birinshi maqsatym – Ulytaýdy nasıhattaý. Bıyl Prezıdent Jarlyǵymen oblys ataýyn ıelengen Ulytaýdyń qazaq tarıhyndaǵy orny erekshe. Basqasyn aıtpaǵanda, osy jerde qola dáýirinde metaldy qorytqan, mundaı derek basqa eshqandaı ultta joq. Sonymen qatar qazaq qalalarynyń tarıhy tym áride jatyr. Keıbireýi saqtalǵan joq, jurnaǵy ǵana qaldy. Otyrar, Taraz, Túrkistan qalalarynyń tarıhy 2 myń jyldan asady. Ulytaýda Joshy hannan bastap Shyńǵys hannyń otyzdan astam urpaǵy, Altyn Orda bıleýshileri Toqtamys, Edige bı jerlengen. Jońǵarlarǵa da babalarymyz osy jerde kúırete soqqy bergen. Qazaq handyǵynyń izderi saırap jatqan Ulytaýdyń eń bıik shoqysy Áýlıetaýda aýa janynan emes, kókten keledi. Munyń da bir qasıeti bar-aý dep oılaımyn. Mine, osynyń bárin keıingi urpaqqa biz aıtpasaq, kim aıtady?
Ekinshiden, qolóner sheberleriniń tizimin jasasaq deımin. Basqa eldermen salystyrǵanda, bul jóninen biz uıattymyz. Mysaly, Ózbekstanda 17 myń qolóner sheberi tirkelgen, olardyń bári de memleket qoldaýyn sezinedi. Men ózim ıÝNESKO akkredıtatsııasynan ótken «Uly taǵzym» qorynyń múshesimin. Osy halyqaralyq uıymmen kelisimge sáıkes biz qolóner sheberleriniń tizimin 1 myńnan asyrsaq, olar bizge óz qarjylaryna arnaıy saıt ashyp beredi. Sonda qazaqstandyq qolóner sheberleri óz buıymdaryn shetelderge usynyp, álemdik deńgeıdegi kórmelerge qatysa alady. Tipti júlde alyp, týymyzdy kóterip, memleketimizdiń atyn shyǵarar edi. Budan asqan qandaı maqtanysh bolýy múmkin!
Úshinshiden, umyt qalǵan qymyz merekesin qaıta jandandyrý. Ulttyq meıram degende, ádette Naýryzdy aıtyp jatamyz. Árıne, ony qoldaımyz, kún men túnniń teńelgen kúni retinde atap ótemiz. Degenmen, ol búkil shyǵys halyqtaryna ortaq, túp-tórkini parsydan shyqqan. Qazaqstanǵa HVІІІ ǵasyrdan bastap sińisti. Ári onyń ýaqyty da Soltústik, Ortalyq Qazaqstanǵa qolaısyz. Tek Ońtústik Qazaqstan ǵana kıiz úı tigip, emin-erkin toılaı alady. Al qymyz merekesi áriden kele jatyr. Onyń umytylǵanyna 105 jyldan asqan. Ǵalymdarymyzdyń zertteýine súıene otyryp, 5 myń jyl buryn qazaq jerinde jylqynyń qolǵa úıretilgenin bilemiz. Sodan bıe baılap, qymyz ashytqan. Qymyz merekesin egin egip, mal tóldetý naýqany ótip, jaılaýǵa kóshkennen keıin eń uzaq kúni toılaıtyn bolǵan. Osy saparym aıaqtalǵannan soń Qymyz merekesin resmı bekitý jóninde Prezıdent atyna hat jazbaq oıymyz bar.
Eger bul ıdeıamyz júzege assa, qymyzdy keńinen paıdalansaq, kóp nárseden utar edik. Eń bastysy, ózimizdiń jáne bolashaq urpaqtyń densaýlyǵyn nyǵaıtar edik. Óıtkeni qymyz júzden astam aýrýǵa em. Sodan keıin otandyq ónimimizdi kóptep ári sapaly etip óndirip, shetelge shyǵarsaq, ekonomıkalyq paıdasy da mol bolar edi. Sonymen qatar túrki halyqtaryna ortaq mereke deńgeıine deıin kótere bilsek, mártebemiz óse túser edi.
Meniń maqsatym – Gınnestiń rekordtar kitabyna ený de emes, tek ultym, halqym aman bolyp, ózgelermen terezesi teń, tipti ekonomıkasy ozyq, teńgesi dollardan da myqty el atansa deımin.
-Sársenbaı Ospanuly, osy sapar barysynda qıyndyqtarǵa tap boldyńyz ba?
-Árıne, qıyndyqtar bolmaı qalǵan joq. Keıbir oıqyl-shoıqyl joldardan aıaqkıim de tez tozady, arbań da synady. Tipti bir jerde aıaǵymdy aýyrtyp alyp, júre almaı qaldym, aýylǵa jetkenshe, alty shaqyrymdaı mashınamen barýǵa týra keldi. Sosyn aıaǵyma qyryqqabat orap, jazylyp alyp, qaıta jolǵa shyqtym. Qaı jerge barsam da, meni jurtshylyq qushaq jaıa qarsy alady. Tórge shyǵaryp, meıramhana, kafesi barlar tamaq usynady, el jolshybaı basqalaı da járdemin aıaǵan emes. Osynshama jol júrýim de halqymnyń arqasy dep bilemin. Sodan keıin 9 jasymnan bastap eńbekke aralasyp, shynyqtym. Jas kezimde 120 shaqyrym qashyqtyqty 7,5 saǵatta artqa tastaıtyn edim.
-Sizdi oraza ustaıdy dep estip edim, bul joly ne istedińiz?
-Iá, orazany 2000 jyldan beri ustap kelemin. Bul joly uzaq saparǵa shyǵatyn bolǵan soń ustaǵanym joq. Úıge jetken soń kelesi orazaǵa deıin óteımin. Jalpy, oraza ustasam, qýattanyp, shıraq bola túsemin.
-Áńgimeńizge rahmet, sizdiń barlyq arman-maqsattaryńyzdyń oryndalýyna tilektespiz.
Saıahatshynyń qasynda júrgen top jetekshisi Baqtııar Qojahmetovtiń aıtýynsha, Sársenbaı qarııa osy saparǵa shyǵýdy 2016 jyldan bastap josparlaǵan. Túrli sebeppen kesheýildegen. Ótken jyly jubaıy ómirden ozyp, bıyl jylyn ótkizgennen keıin ǵana sáti túsken eken.
«Sońǵy on jylda «Ulytaý» ulttyq tarıhı-mádenı jáne tabıǵı qoryq-murajaıynyń dırektory qyzmetin atqardym. Sársenbaı aǵa mýzeıde eńbek etti. Temir ustasy, taspen de aınalysady, sáýlet eskertkishterin qalpyna keltiredi. 2018 jyly jumystan bosap, buratala zeınetke shyqty. Jergilikti halyq Sákeńe «Robot» degen laqap at qoıǵan. ıAǵnı jumys istegende, bir toqtamaıdy. Tipti oraza kezinde de kúnniń ystyq-sýyǵyna qaramaıdy. Osy saparǵa ózimiz qurǵan «Uly taǵzym» qoǵamdyq qory qoldaý kórsetip keledi. Keıbir qıyn jerlerde janynan tabylyp, tamaǵyn daıyndaımyn nemese aldynan shyǵyp, kútip alamyn. Qaraǵandylyq fotograf Dmıtrıı Rýgıs sýretterin túsiredi. Aqtaýǵa jetken soń sapar qorytyndysy retinde arnaıy is-shara uıymdastyrmaqpyz», dedi QazAqparat tilshisine B.Qojahmetov.
Eske sala keteıik, budan buryn ulytaýlyq 72 jastaǵy qarttyń jaıaý marafonǵa attanǵanyn jazǵan bolatynbyz.
Sondaı-aq 1700 km jaıaý júrip ótken qart saıahatshy Almatyǵa jetti.
Ulytaýdan jaıaý shyqqan 72 jastaǵy saıahatshy Pavlodarǵa jetti.