7 shilde. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Ulttyq dombyra kúni
2018 jyldyń 13 maýsymynda Ulttyq dombyra kúni bekitildi. Bul merekeni jyl saıyn shildeniń birinshi jeksenbisinde atap ótý týraly sheshim qabyldandy. «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda dombyra ulttyq mádenıetti álemge tanytýdyń sımvolyna aınaldy. ıÝNESKO sheshimimen bul kóne mýzykalyq aspap pen ashana adamzattyń materıaldyq emes murasy tizimine endi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1977 jyly Qazaq kardıologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýty (qazirgi Kardıologııa jáne ishki aýrýlar ǵylymı-zertteý ınstıtýty) quryldy.
1982 jyly Oralda qazaq halqynyń batyr qyzy, Sovet Odaǵynyń Batyry Mánshúk Mámetovanyń ómirinen syr shertetin memorıaldyq murajaı úıi ashyldy.
Mámetova Mánshúk (shyn esimi – Mánsııa) Jıenǵalıqyzy (1922-1943) – qaharman qazaq qyzy, Sovet Odaǵynyń Batyry (1944). Oral oblysynda dúnıege kelgen. Soǵys bastalǵan kezde Almaty medıtsına ınstıtýtynda oqyp júrdi. 1942 jyly tamyzda ol óz erkimen Qyzyl Armııa qataryna alynyp, 21-atqyshtar dıvızııasynyń quramynda urysqa qatysty. Aǵa serjant, pýlemetshi Mánshúk urystarda óziniń mergendigimen jáne batyldyǵymen kózge tústi. Nevel qalasy úshin bolǵan keskilesken sheshýshi urysta Mánshúk aqtyq demi bitkenshe pýlemetten oq boratyp, qaharmandyqpen qaza tapty. Pavlodar oblysynyń kolhozshylary Batyr qyzdyń qurmetine Mánshúk atyndaǵy tank kolonnasyn qurýǵa qarajat jınady. Týǵan jerinde oǵan eskertkish ornatylǵan, Nevel, Almaty, Oral t.b. qalalarda Mánshúk atynda kósheler bar. Respýblıkanyń ondaǵan mektebi Mánshúk esimimen atalady. Qaharman qyzdyń ómiri men óshpes erligi jaıly «Mánshúk týraly jyr» (avtory – Andreı Mıhalkov-Konchalovskıı, rejısseri – Májıt Begalın) kórkem fılmi túsirildi.
1999 jyly Aqtóbede aqyn Nurpeıis Baıǵanınge eskertkish ornatyldy.
Nurpeıis Baıǵanın (1860-1945) – halyq aqyny, jyraý, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri. Qazirgi Aqtóbe oblysy Baıǵanın aýdanynda týǵan. Anasy Úmit ánshi, dombyrashy ári aqyn bolypty, aıtystarǵa qatysqan. Ol aqyndyq ónerdi eń alǵash anasynan úırengen. 16-17 jasynan-aq «bala jyrshy» atanady. Keıinnen Abyl, Shernııaz, Nurym, Qashaǵan, Aqtan, Qazaqbaı, Sabyr tárizdi belgili aqyndardan úlgi alyp, birqatarymen aıtysqa túsedi, batyrlyq jyrlardy úırenedi. Nurpeıis Baıǵanın negizinen batyrlyqty, adamgershilik pen adaldyqty, ádildik pen izgilikti dáripteıtin, halyq súıip tyńdaıtyn «Qubyǵul», «Tórehan», «Qobylandy», «Er Tarǵyn», «Alpamys», «Qyz Jibek», «Aıman-Sholpan» sııaqty jyr, dastandardy jyrlaǵan. Ol jyrlaǵan «Qobylandy batyr» jyry – osy jyrdyń basqa aqyn-jyrshylar aıtqan nusqalarynan kólemi moly, oqıǵasy jaǵynan mazmundysy. Jyrshynyń erterekte jyrlaǵan dastan, jyr nusqalary kezinde jazylyp alynbaǵan. Ol epostyq jyrlardy aıtýmen qatar, daıyn sıýjetterdi paıdalana otyryp, halyqtyq, áleýmettik máselelerge arnalǵan «Aqkenje», «Narqyz» sııaqty óz týyndalaryn shyǵardy. Aqyn jyr alyby Jambyl sııaqty Qazaqstannyń biraz jerin aralap, Almaty, Máskeý qalalarynda bolyp, erteden kele jatqan jyraýlyq dástúrdi halqyna qaıta tartý etti. Onyń ómiri men shyǵarmashylyǵy Esmaǵambet Ysmaıylovtyń, O.Nurmaǵambetovanyń, K.Seıdehanovtyń zertteýlerinde qarastyrylǵan. Aqtóbe oblysynda Baıǵanın aýdany bar. Aqtóbe jáne basqa qalalardaǵy kósheler men mektepterge aqyn esimi berilgen.
2010 jyly Qazaqstannyń bastamasy boıynsha BUU jarııalaǵan Halyqaralyq mádenıetterdi jaqyndastyrý jyly aıasynda Polshada Qazaqstan elshiliginiń qoldaýymen «Qazaqtyń 1000 áni. Tańdamaly shyǵarmalar» qazaqtyń mýzykalyq shyǵarmalarynyń biregeı jınaǵy jaryq kórdi. Jınaq avtory – Aleksandr Zataevıch. Ol úsh tilde – qazaq, polıak jáne orys tilderinde jaryq kórgen.
2012 jyly Pavlodar oblysynda paıǵambar Muhammedtiń (s.ǵ.s.) áıgili sahabasy Haziret Álıdiń tikeleı urpaǵy, ıslam dinin taratýshy, aǵartýshy Isabek ıshan Qazirettiń 220 jyldyq mereıtoıy atap ótildi. Ol qazaq halqynyń din ǵulamalarynyń biri, jurt arasynda áýlıe atanǵan fılosof Máshhúr Júsiptiń ustazy. Mereıtoı aıasynda Aqkól-Jaıylma aýylynda Isabek ıshan Qazirettiń murajaıy ashyldy. Onda Pavlodar óńirindegi ıslam tarıhy, qojalar shejiresi, Isabek Qaziret týraly ańyzdarǵa negizdelgen ıllıýstratsııalar, Máshhúr Júsip týraly ekspozıtsııalar ornalasqan.
2012 jyly Shymkentte Astana atty jańa dańǵyl ashyldy.
2013 jyly Qazanda resmı túrde QR Bas konsýldyǵy ashyldy. Reseıdegi Qazaqstan Elshisi Ǵalym Orazbaqov Tatarstan Prezıdenti Rýstam Mınnıhanovqa jáne Qazan qalasynyń meri Ilrýs Metshınge qala ortalyǵynan konsýldyqqa ǵımarat bólip bergeni úshin alǵysyn bildirdi. Ol osy ǵımaratta Qazaqstannyń saýda ókildigi jáne «Eır Astana» áýe kompanııasynyń aımaqtyq bólimshesi ornalasatynyn aıtty.
2014 jyly Astanada «Astana Bike» veloprokat stansalary jelisi jumys isteı bastady. Velostansalar Astananyń sol jaǵalaýynyń ortalyq bóliginde 300-500 m araqashyqtyqta ornalasqan. Olar kún energııasynan qýat alady.
2015 jyly «EKSPO-2017» týraly fılm Germanııada ótken Halyqaralyq buqaralyq aqparat quraldary festıvalinde birinshi oryn aldy. Festıvalge barlyǵy 38 el jáne 40-qa jýyq korporatsııa, agenttikter men teledıdar arnalary qatysty. «EXPO Family Film» («ESKPO otbasylyq fılmi») «Korporatıvtik kommýnıkatsııalar: kelýshilerge arnalǵan aqparat» sanatynda» altyn jeńip aldy. Fılm óz sanatyndaǵy eń úzdik «Grand» marapatyna ıe boldy.
2018 jyly tanymal sýretshi Almagúl Meńlibaevanyń óner týyndylary Venetsııa bıennalesiniń úzdik kórkemsýret jobalarynyń altylyǵyna endi. Almagúl Meńlibaevanyń jumystary 2005 jyldan beri álemdik ekspozıtsııalarda kórsetilip keledi. Máselen, Venetsııanyń ózinde onyń týyndylary buǵan deıin úsh ret kórsetildi. Munan bólek, onyń eńbekteri Sıdneı, Kıev jáne Máskeýdegi festıvalderde zor suranysqa ıe boldy.
2019 jyly Nur-Sultanda XV «Eýrazııa» halyqaralyq kınofestıvali ótti. Oǵan álemniń túkpir-túkpirinen akterler, rejısserler men prodıýserler jınaldy. Bas júlde qazaqstandyq rejısser Farhat Sharıpovtiń «Tulǵalyq ósý trenıngi» fılmine berildi. Marapatty festıvaldiń halyqaralyq qazylar alqasynyń tóraǵasy, tanymal vengr rejısseri Tamash Tot tabys etti.
2021 jyly Podgorıtsada (Chernogorııa) qazaqstandyqtarǵa jedel kómek kórsetý, sondaı-aq týrıstik, iskerlik jáne mádenı baılanystardy damytýǵa járdemdesý maqsatynda Qazaqstannyń Qurmetti konsýldyǵy ashyldy.
Qazaqstannyń Chernogorııa astanasynda ekijaqty qarym-qatynas tarıhyndaǵy alǵashqy ókildigin ashýdyń mańyzyn atap ótken elshi T.Barlybaev Qurmetti konsýl Goran Djýkanovıchti taǵaıyndalýymen quttyqtap, oǵan joǵary nagrada – Túrki mádenıeti halyqaralyq uıymynyń «Abaı medalin» tabystady. Onyń ekijaqty baılanystardy damytýǵa, Chernogorııadaǵy qazaq mádenıetin tanymal etýge qosqan qomaqty jeke úlesin atap ótti.
2023 jyly Batys Qazaqstan oblysy, Bókeıorda aýdany, Han Ordasy aýylynda «Bokei Orda Trail 2023» respýblıkalyq júgirý marafony ótti. Sporttyq shara «Naryn jastary» jastar qoǵamdyq birlestiginiń bastamasymen Bókeıorda aýdany ákimdigi jáne «Orda» sport klýby, Jastarmen jumys jónindegi resýrstyq ortalyq, aýdandyq mádenıet, tilderdi damytý, dene shynyqtyrý jáne sport bólimderiniń qoldaýymen ótti.