7-20-25: Ipotekanyń basty jeńildikteri qandaı
Sonymen, «7-20-25» baǵdarlamasy boıynsha Astana, Almaty, Aqtaý men Atyraýda 25 mıllıon teńgeniń baspanasyn ıpotekaǵa alýǵa bolady. Atalǵan soma - úıdiń shekti baǵasy. Demek, 20 protsent, ıaǵnı 5 mln teńge nesıe alǵan adamnyń alǵashqy jarnasy bolsa, qalǵan 20 mıllıon teńge 25 jylǵa qaryzǵa beriledi. Al basqa aımaqtarda ıpotekaǵa beriletin baspananyń shekti somasy 15 mıllıon teńge (3 mln - alqashqy jarna, al 12 mln - qaryz) dep belgilendi. Baǵdarlamanyń qazirgi sharttary boıynsha zaımdy berý jáne qyzmet kórsetý boıynsha eshqandaı komıssııa tólenbeıdi. Kepilge qoıylatyn múlikti saqtandyrýdyń da qajeti joq. Alaıda ondaı talap qoıylsa, barlyq shyǵyndardy banktiń ózi óteıtin bolady. Kepilge nesıege berilgen úıdiń ózi qoıylady.
Árıne, jańa ıpoteka tek baspanasy joq azamattarǵa ǵana beriledi. Olar úıdiń bar-joǵyn anyqtama arqyly rastaıdy. Degenmen, jataqhanada turatyn otbasylar baǵdarlamaǵa qatysa alady. Apattyq úılerdiń turǵyndaryna da ondaı múmkindik berilip otyr. «Sebebi jataqxanada bir otbasynyń múshesine 15 sharshy metrden de kelmeıdi. Ondaıda ótinish bergen adam baspananyń ıesi retinde qarastyrylmaıdy. Jataqxana bólmesi páter emes qoı. Sosyn eski jáne apattyq úılerdiń turǵyndary jańa baǵdarlamaǵa qatysa alady. Biraq jergilikti atqarýshy organnan úıdiń qazirgi jaǵdaıyna qatysty anyqtamany alyp kelý kerek», - deıdi Ulttyq bank tóraǵasynyń orynbasary Oleg Smolıakov.
7 protsenttik ıpoteka ázirshe tek jańa páterlerge ǵana beriledi. Al kúzge qaraı qaıtalama naryqqa qatysty talaptar ázirlenedi. Degenmen, onyń sharttary da, protsenttik mólsherlemesi de basqasha bolady. O.Smolıakovtyń sózine qaraǵanda, alǵashqy jarna 20 protsentten joǵary qoıylady. Al jyldyq mólsherlemesi naryqtyq talaptarǵa jaqyn bolýy ábden múmkin. Biraq bankterdiń qazirgi 14-15 protsentinen tómen bolady. Shyny kerek, «7-20-25»-tiń tıimdi sharttary qaıtalama naryqqa da tarasa, spekýlıatıvti saýda-sattyq kóbeıip ketedi. Máselen, jaǵdaıy bar adam óz páterin osy ıpotekamen satyp jiberedi de, ústinen aqsha qosyp, basqa jerden odan da jaqsy úıdi ala salady. Iá, úısiz júrgen adam óz páterine kiredi. Biraq ondaıda baǵdarlama «áleýmettik bastama» degen mártebesinen aıyrylady. Óıtkeni baspanasyz júrgen azamatatardyń emes, úıi barlardyń jaǵdaıy jaqsarady. Osyǵan baılanysty jańa baǵdarlamada jańa páterler men qaıtalama páterlerdiń ıpotekasy eki bólek sharttarmen beriletin bolyp jatyr. Al «Baspana» atty ıpotekalyq kompanııa aldymen áleýmettik mańyzy bar baǵytqa basymdyq berse, ýaqyt óte kele, qaıtalama naryqqa da qyzmet kórsetetin bolady. Onsyz eski úılerdiń saýdasy júrmeı qalýy ábden múmkin.
Aıtpaqshy, «7-20-25»-tiń kelýimen «Nurly jer» memlekettik baǵdarlamasynyń ıpotekalyq zaemdardy sýbsıdııalaý baǵyty toqtatylady. Degenmen, Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasy arqyly berilgen zaemdar joıylmaıdy. 10 protsenttik mólsherlemesi de, basqa sharttary da saqtalady. Budan bylaı osy jumysqa «Baspana» ıpotekalyq kompanııasy jaýapty bolady. «Nurly jerge» engizilgen taǵy bir mańyzdy ózgeristerdiń biri - jumys berýshiniń óz qyzmetkeriniń baspanasy úshin alǵashqy jarnany quıý tetigi. «Biz memlekettik jáne memlekettik emes uıymdarǵa óz qyzmetkerlerine járdem jasaýǵa ruqsat berdik. Máselen, 20 protsenttik alǵashqy jarnany quıý kerek dep otyrmyz ǵoı. Soǵan kómektesýge bolady. «Turǵyn úı jarnasy» deımiz ǵoı. Osyndaı tetikterdi engizip jatyrmyz. Jaqsy jumysker bolsa, sol qyzmette kóp jyldar jumys istese, kómek berýge bolady. Aýrýxanada, basqa jerde, aýrýxananyń jaǵdaıyna qaraı aqshasy bolsa, jumyskerlerge ondaı kómek jasaýǵa bolady», - dedi QR Investıtsııalar jáne damý vıtse-mınıstri Qaıyrbek Óskenbaev QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda. Demek, alǵashqy jarnany jumys berýshi de sala alady. Alaıda atalǵan sheshimdi memlekettik organ bolsyn, jeke kompanııa bolsyn, óz erkimen qabyldaıdy. Sebebi bul - mindetti shara emes.
Alǵashqy jarnany kim quısa da, nesıe alǵan adamnyń tólem qabilettiline basa nazar aýdarylady. Ol da - jańa baǵdarlamanyń basty sharty. Ipoteka tek aı saıynǵy tólemderdi aýdara alatyn adamǵa ǵana beriledi. Biraq nesıeni tóleý merzimin ótkizip alý jaǵdaılary da eskeriledi. Osy oraıda Ulttyq bank naqty sebepter bolsa, kelisimniń sharttaryn ózgertýge keńes berip otyr. Budan bólek, ósimaqy, aıyppul men syıaqyny óshirip tastaýǵa bolady. Árıne, bunyń barlyǵyn ekinshi deńgeıli bankter qolǵa alýy qajet. Sebebi ıpoteka solar arqyly beriledi, solar arqyly tólenedi. Al «Baspana» ıpotekalyq kompanııasy protsenttik mólsherlemeni tómendetip, bankterge tıisti komıssııasyn tólep otyrady. Aldaǵy ýaqytta Ulttyq bank baǵdarlamaǵa qatysatyn bankterdiń tolyq tizmin óziniń resmı saıtynda jarııalaıdy. Al alǵashqy ıpotekalar ekinshi jartyjyldyqta, ıaǵnı shilde-jeltqosan aralyǵynda berilýi tıis.
Ulttyq banktiń taǵy bir utymdy usynysy - ıpoteka úshin tóleıtin aqshaǵa kiris salyǵyn salmaý. Ondaıda nesıeniń negizgi somasyna ketetin qarjynyń kiris salyǵy qaıtarylady. Ol úshin qaryz alýshy ózi jumys isteıtin býhgalterııaǵa tıisti qujattardy tapsyrady. Sonyń negizinde aı saıyn ıpotekaǵa ketken aqshanyń kiris salyǵy ustalmaıdy. Búginde atalǵan norma salyq zańnamasynda bar. Biraq ol tek turǵyn úı jınaq júıesine ǵana taralady. Ulttyq bank ondaı jeńildikti jańa ıpotekalyq baǵdarlamaǵa qatysatyn azamattarǵa da berýdi usynyp otyr.
Shyny kerek, sońǵy jyldary halyqtyń basym bóligi óz aqshasyn turǵyn-úı jınaq júıesine kóptep sala bastady. Ipotekalyq naryqtyń álsirep qalǵany da sodan. Oǵan qosa, úleskerlik qurylysqa qatysty zańnama da kúsheıtildi. Bunyń barlyǵy stagnatsııaǵa ákelip soqtyrdy. Al turǵyn úı qurylys jınaq júıesine qatysatyndardyń sany kúrt ósti. Sońǵy úsh jyldyń ishinde atalǵan júıe naryqtyń 77 protsentin alyp qoıdy. Endi, «7-20-25» ıpotekalyq baǵdarlamasynyń kelýimen atalǵan kórsetkish ózgerýi ábden múmkin. Ony Turǵyn úı qurylys jınaq banki de sezip otyr. Sodan bolar, «5-20-15» sharttaryn ázirleýge kiristi. Al eki júıeniń arasyndaǵy báseke qyza berse, odan da tıimdi sharttardyń bolatyny anyq.