6 protsenttik nesıe: Bıznes ashýǵa memleketten kim qarajat ala alady
Aıta ketken jón, búginde shaǵyn nesıelendirý sharalary «Nátıjeli jumyspen qamtý jáne jappaı kásipkerlikti damytý» baǵdarlamasy aıasynda atqarylady. Qalada shaǵyn nesıeler «Damý» qory arqyly beriledi. Bıýdjet aqshasy aldymen qorǵa, odan keıin ekinshi deńgeıli bankterge jáne mıkroqarjylandyrý uıymdaryna aýdarylady. Qaladaǵy shaǵyn nesıeniń merzimi - 5 jyl. Al aýyl halqy úshin 7 jylǵa beriledi. Nesıeniń jyldyq mólsherlemesi 6 protsentten aspaýy shart. Aýyldy jerlerde shaǵyn nesıelerdi berýmen Aýyl sharýashylyǵyn qarjylaı qoldaý qory men mıkroqarjylandyrý uıymdary aınalysady. Alaıda qala bolsyn, aýyl bolsyn, barlyǵyna birdeı bir talap bar. Nesıe alatyn adamnyń naqty bıznes-jospary bolýy qajet. Onsyz qaryzǵa aqsha alý múmkin emes. Osyǵan baılanysty memlekettik baǵdarlamaǵa «Bıznes Bastaý» atty joba engizilip otyr. Sonyń aıasynda kez kelgen adam kásipkerlik negizderin tegin meńgerip, bir aıdyń ishinde óziniń bıznes-jobasyn ázirleı alady. Osy salanyń maıtalmandarymen kezdesip, san alýan ıdeıalardy da saraptap alýǵa múmkindik bar.
Baǵdarlama sharttaryna sáıkes, shaǵyn nesıeler tek eki topqa beriledi. Olar - jumyssyzdar jáne ózin-ózi jumyspen qamtyp júrgen azamattar. Sosyn bıyldan bastap ózdigimen tabys taýyp júrgender úshin bir shekteý engizilip otyr. Oǵan sáıkes, ózin-ózi jumyspen qamtyp, jeke kásibin úsh jyldan artyq ýaqyt dóńgeletip otyrǵandarǵa shaǵyn nesıeler berilmeıdi. Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń sarapshylary osyndaı sheshimge keldi. «Sebebi ondaı bıznes ábden qalyptasqan. Al úsh jylǵa deıingilerge qoldaý jasaǵan durys. Sondyqtan biz dál osy toptaǵy azamattarǵa nesıe beretin bolamyz. Aqsha alatyndardyń basqa bankterde nesıesi bolmaýy tıis. Bul - barlyǵyna ortaq talap», - deıdi kásipkerlikti damytý departamenti basshysynyń orynbasary Shyńǵys Axmetov.
Budan bólek, bıyldan bastap nesıeniń kólemine qatysty birqatar ózgerister bar. Atap aıtqanda, Astana, Almaty, Atyraý men Aqtaýda bir adamǵa 19 mln-ǵa deıin alýǵa bolady. Ol qalalarda shekteý joq. Basqa qalalar men monoqalalarda 15 mln teńgege deıingi shekti soma bekitilip otyr. Al shaǵyn qalalar men aýyldy jerlerde 8 mln-nyń nesıesin alýǵa múmkindik bar. Kepildik berý jaǵynan eshqandaı ózgeris joq. Bıznesti alǵash ret bastaıtyndar úshin memleket kepildiktiń 85 protsentin berse, ózin-ózi jumyspen qamtyp júrgenderdiń nesıesine 50 protsenttik kepildik jasaıdy.
Jalpy, qosymsha 20 mlrd teńgeni qosa eseptegende bıyl shaǵyn nesıelendirýge bólinetin qarjynyń somasy 62 mlrd teńgege jetýi tıis. Sóıtip, respýblıkalyq bıýdjettiń qarajaty bólingen kúnnen bastap on eki aıdyń ishinde 14 myń adamǵa shaǵyn nesıeler taratylýy shart. Ol nesıelerdiń teń jartysy «Bıznes Bastaýdyń» daıyndyǵynan ótken azamattarǵa beriledi. «Byltyr atalǵan joba aıasynda myńdaǵan azamattar daıyndyqtan ótip, ózderiniń bıznes-jobalaryn ázirledi. Ótken jyly birazy nesıe ala almaı qaldy. Sondyqtan bıyl biz aldymen sol azamattardyń jobalaryna basymdyq beretin bolamyz», - dep atap kórsetti Sh.Axmetov.
Resmı málimetke sáıkes, byltyr 7 200 adam shaǵyn nesıe aldy. Sonyń ishinde 6 791-si - aýyldyń halqy, qalǵany - qala turǵyndary. Al bıznesin jańadan bastaǵandardyń sany 4 127 adamdy qurady. Demek, tórt myńnan astam jumyssyz azamat óz kásibin ashty. QR Ulttyq ekonomka mınıstrliginiń málimetine qaraǵanda, nesıe alǵandardyń basym bóligi saýdamen aınalysyp ketti. Ol azamattardyń nesıeleri 2,2 mlrd teńgeni qurady. Kólik salasyndaǵy jobalarǵa 947 mln teńge berilse, qaıta óńdeýge 741 mln teńgeniń nesıesi bólindi. Al aýyl sharýashylyǵy salasynda berilgen shaǵyn nesıelerdiń kólemi 516 mln teńgeni qurady. Budan bólek, qonaqúıler, asxana jáne taǵy basqa kásipkerlik qyzmetterge 3,6 mlrd teńge jumsaldy.
Osy oraıda baǵdarlamanyń kemshin bir tusyn aıta ketken jón. Talap boıynsha shaǵyn nesıeler basymdy baǵyttar boıynsha berilýi shart. Ol úshin jergilikti atqarýshy organdar kásipkerlik palatalarmen birlesip, jyl saıyn árbir aýdannyń, árbir eldi mekenniń arnaıy kartasyn ázirlep otyrýy qajet. Osy qujatta naqty óńirdiń geografııasy men halyqtyń suranysyna saı keletin negizgi baǵyttar kórsetiledi de, nesıe beretin uıymdarǵa jiberiledi. Alaıda ákimdikter dál osy kartalardy jeńil-jelpi jasaı salatyn kórinedi. «Bir jyldyń ishinde biz biraz máselelerdi anyqtadyq. Máselen, aýdandardyń mamandandyrý kartalary kóp jaǵdaıda shartty túrde jasalady. Atalǵan qujattardy áli de jetildirý kerek. Sol sebepti bıyldan bastap biz árbir jobany óńirdiń ekonomıkalyq ómirine barynsha beıimdeýge kúsh salamyz. Sonyń arqasynda bıznestiń ómirsheńdigi artady. «Atamekenniń» aýdandyq palatalary da óz kómegin berip otyrady», - deıdi «Atameken» UKP bıznes kommýnıkatsııalardy memlekettik tilde damytý departamentiniń dırektory Baýyrjan Orazǵalıev.
Sonymen, kúni keshe Parlament Senaty respýblıkalyq bıýdjetke ózgeristerdi engizý týraly zańdy maquldady. Onyń ishinde shaǵyn nesıelendirýge arnalǵan aýqymdy qarajat ta qarastyrylǵan. Búgin QR Prezıdent Nursultan Nazarbaev atalǵan zańǵa qol qoıdy. Demek, mamyr aıynda mıllıardaǵan aqsha respýblıka boıynsha taratylady. Sonyń nátıjesinde shaǵyn bıznes te jandanyp, saýda-sattyqtan bólek tyń jobalar qolǵa alynady degen senim bar.