42 500 áleýmettik tólem jaıynda ne bilýimiz kerek
Mundaı jaǵdaıda memleket te azamattaryn qıyn jaǵdaıda qaldyrmaq emes. Tabyssyz qalǵandarǵa 42 500 teńge mólsherinde áleýmettik tólem taǵaıyndap otyr. Bul az da bolsa tabyssyz qalǵandarǵa talǵajaý bolarlyqtaı qarajat ekeni sózsiz. Alaıda kemshiliksiz dúnıe joq. Osy tólemderdi taǵaıyndaý barysynda memlekettik organdar júıesindegi aqaýlar da bilinip qalǵanymen, áleýmettik kómekti azamattarymyzǵa der ýaqytynda jetkizý úshin irkilissiz jumys júrgizilip jatyr. Biraq bizdiń aıtpaǵymyz ol emes, mundaı áleýmettik tólemdi kimniń ala alatyndyǵy jaıynda bolmaq.
42 500 teńge qansha azamattyń esepshotyna tústi
Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev elimizde karantın jarııalanýyna baılanysty tabysynan aıyrylǵan azamattarǵa áleýmettik tólemniń taǵaıyndalatynyn jarııalaǵan sátten beri 1 aıǵa jýyq ýaqyt ótti. Osy ýaqytta 1,7 mıllıon adamnyń banktegi esepshotyna tólem túsip te úlgerdi. Aldaǵy ýaqytta olardyń sany eseleı túsetini de belgili. Búgin QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Birjan Nurymbetovtiń sózinen osyndaı oı túıdik.
«Búgingi kúnge elimizde 3 mln. 703 myń adam 42 500 teńge mólsherinde áleýmettik tólem alýǵa ótinish bildirdi. Ótinishterdiń sany - 4 mln 900 myńdy quraıdy. Onyń ishinde 1 mln. 779 myń adamǵa áleýmettik tólem taǵaıyndaldy jáne esepshottaryna 75 mlrd. 600 mln. teńge aýdaryldy», - degen edi mınıstr Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmeti alańynda ótken brıfıngte.
Jalpy, bul áleýmettik tólem resmı jáne beıresmı jumys istep júrgen, biraq tótenshe jaǵdaıdyń saldarynan tabysynan aıyrylǵan adamdarǵa qarastyrylǵan. Eń aldymen, naqty bir kompanııada, mekemede jumys istep júrgen jáne jumys berýshisi aqysyz demalysqa jibergen jaldamaly jumyskerlerge beriledi. Ekinshiden, jeke kásipkerler, jeke advokattar, sot oryndaýshylary, medıatorlar, repetıtorlar nemese azamattyq-quqyqtyq sıpatta jumys istep júrgen azamattar biryńǵaı jıyntyq tólemin (BJT) tólep júrgen azamattar áleýmettik tólem ala alady.
Degenmen, qazirgi ýaqytta jurttyń kóńilin buzatyn birtalaı jaıttyń da bolyp jatqany bar. Iá, qazirgi ınternet, áleýmettik jeliler, hat-habar almasýǵa múmkindik beretin túrli messendjerler damyǵan zamanda shyndyqpen qatar jalǵan aqparattyń da taralatyny ómir zańdylyǵy shyǵar. Máselen, osy áleýmettik tólem taǵaıyndalǵaly beri onyń tóńireginde alyp-qashpa ósek-aıańdy ulǵaıta túsetinder de kóbeıip otyr. Olardyń birazyna búgin Birjan Nurymbetov naqty toıtarys berdi desek, artyq aıtqandyq emes.
«Kelesi másele biryńǵaı jıyntyq tólemi jaıynda bolyp otyr. Muny bir azamattar YouTube-ta, basqa jerlerde halyqqa: «Memleket sizderdi aldap jatyr. Beıresmı jumys istep júrgender bir ret qana BJT tólese jetkilikti degenderi ótirik. Ony sizder aı saıyn tóleýlerińiz kerek. Aı saıyn tólemeseńizder, keıin moıyndaryńyzǵa qaryz qylyp iledi», dep túsindirip jatyr. Bul - jalǵan aqparat, senbeńizder. Bul - erekshe, tótenshe jaǵdaıǵa qatysty Zań. Sondyqtan siz beıresmı jumys istep júrseńiz, tirshilik jasap aqsha taýyp, sodan qazir aıyrylyp qalsańyz BJT-ny bir ret qana tóleýińiz jetkilikti», - dedi mınıstr.
Jalpy, 42 500 teńge ataýly áleýmettik kómek alyp júrgen kisilerdiń tabysyna kirmeıdi. Tipti bul tólemdi alǵandarǵa bolashaqta zeınetkerlikke shyqqanda osy ýaqyty eńbek ótili retinde esepteledi. Munyń bári Zańmen rettelgen. Odan salyq ta, zeınetaqy tólemderi de ustalmaıdy.
«Keıbireýler «qolǵa 42 500 teńge túspeıdi eken» dep aıtyp júr. Tolyq túsedi. Eshqandaı salyq ta, alym da ustalmaıdy jáne odan nesıe qaryzy, kommýnaldyq qaryzdardy ustaýǵa bolmaıdy. Sizge 42 500 teńge taǵaıyndalsa, onda sol soma esepshotyńyzǵa túsedi», - dedi mınıstr.
Áleýmettik tólemniń taǵaıyndalýy nege uzaq?
Bastapqyda ótinish berilgennen keıin áleýmettik tólem úsh kúnniń ishinde taǵaıyndalatyny aıtylǵan edi. Alaıda áleýmettik jelide tólemniń taǵaıyndalǵanyn ne taǵaıyndalmaǵanyn aptalap bile almaı júrgenin aıtyp shaǵymdanýshylardyń legi de qaptap ketkeni bar. Onyń sebebi de bar. Bastapqyda ótinish bergenderge jappaı 42 500 teńge tóleýdi uıǵarǵan elimizdiń Eńbek mınıstrligi tabyssyz qalǵandar ǵana emes, mıllıondap jalaqy alatyndardyń, shetelge kóship ketkenderdiń, tipti o dúnıege attanyp ketkenderdiń de atynan ótinim túskenin baıqap qalypty. Al onyń barlyǵyn tekserip shyǵýǵa ýaqyt ketetini aıtpasa da túsinikti jaıt.
«Áleýmettik tólemder nege keshigip jatyr degen suraqtar týyndaýda. «Men bir apta buryn bergenmin», «4-5 kún ótip ketti» degender kóp. Bul rette men sizderdiń aldaryńyzda mınıstr retinde keshirim suraımyn. Biz osy kúnderi úlgermedik. Onyń sebebi bar. Ne sebep, nelikten úlgermeı jatyrsyzdar? deısizder. Onyń birneshe sebebin túsindirip keteıin. Birinshiden, biz ózimizge 3 kún belgiledik. Biraq odan da kóbirek ýaqyt qajet edi. 42 500 teńge bıýdjetten emes, memlekettik saqtandyrý qorynan tólenedi. Sol qor aqsha beredi, sol qor taǵaıyndaıdy. Ol bólek mekeme», -dedi Birjan Nurymbetov.
Onyń aıtýynsha, elimizde búkil tólemder «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» korporatsııasy arqyly bankterge jiberiledi. Al bankter azamattardyń esepshottaryna aýdarady. «Al ótinishti qabyldap jatqan bizdiń mınıstrlik bolǵandyqtan, barlyq qurylymdarymen olardy tekseredi. Sodan keıin sizderge jiberemiz. Osy úsh mekeme aınalysyp jatyr. Basqasha bolmaıdy. Sizderge aıtarym, osy úsh mekemeniń qyzmetkerleri kúni-túni jumys istep jatyr», - dedi mınıstr.
Zeınetker 42 500 teńgege úmitker bola ala ma?
Zeınetke shyqqanymen, úıde qol qýsyryp otyrmaı, túrli jumysta istep júrgen zeınetkerlerdiń de bar ekeni belgili. Memlekettik túrli járdemaqy alǵanymen, nápaqa tabý úshin eńbekke aralasqandar da kezdesedi. Olarǵa qazirgi qıyn jaǵdaıda memleket tólemderdi toqtatpaı, qaıta alatyn qarajattaryn ındeksatsııalap otyr. Ósimi bar sáýirdiń zeınetaqy men járdemaqylaryn azamattar mamyrda birge alady. Al endi osyndaı adamdar 42 500 teńge mólsherindegi áleýmettik tólemnen úmittene ala ma? Úmiti bar. Ony da mınıstr jan-jaqty túsindirip berdi.
«Iá, sizder zeınetaqy men járdemaqynyń mólsheri kóp bolmaǵandyqtan, qosymsha tabys tabamyz dep jumys istegensizder. Sizderge - bolady. Sizder ótinish beresizder. Qosymsha eshteńe tólemeńizder. Tótenshe jaǵdaıǵa deıin tólegen bolsańyzdar, biz ony kóremiz. Jasyńyzǵa qaramaı, járdemaqy alǵanyńyzǵa jáne basqalaryna qaramaı, áleýmettik tólem beremiz», - dedi Birjan Nurymbetov.
Stýdentter she?
Elimizdiń eńbek týraly zańyna sáıkes, 16 jasqa tolǵan kez kelgen azamat jumys istep tabys tabýyna shekteý qoıylmaǵan. Muny elimizdiń joǵary oqý oryndarynda bilim alyp júrgen jastar da jaqsy biledi. Olardyń basym bóligi túrli salada bilim alýlaryna kedergi keltirmeıtin ýaqytta jumys istep, jan baǵyp júrgeni de belgili. Alaıda, jaldamaly jumys istegendikten, zeınetaqy qorlaryna olardyń atynan jarna túspeıdi, áleýmettik tólem alynbaıdy. Endi osyndaı stýdentter ne isteý kerek? Jalǵyz joly - biryńǵaı jıyntyq tólem tóleý. Ony da Eńbek mınıstri naqty aıtyp otyr.
«Meıramhanalarda daıashy, dúkenderde satýshy bolyp jumys isteıtinder bar. Olar resmı jáne beıresmı jumys istep júr. Sondyqtan stýdentterge jalpy barlyq azamattarǵa birdeı tártip qarastyrylady. Eger resmı jumys istese, jumys berýshi beredi. Al óz betinshe aqsha taýyp júrgender bolsa, ótinish berýleri qajet. Biraq odan bir kún buryn biryńǵaı jıyntyq tólemdi tóleýi kerek. Sol kezde áleýmettik tólem alady. Biz shákirtaqy alatynyn ne almaıtynyn tekserip jatpaımyz», - dedi Birjan Nurymbetov.
Bala kútiminde otyrǵan analar da áleýmettik tólem alady
Bala kútimine baılanysty úıde otyrǵan analar da balasy 1 jastan asyp, 3 jasqa tolmasa 42 500 teńgeden áleýmettik tólem ala alady. Biraq onyń bir ereksheligi bar. Ol úshin biryńǵaı jıyntyq tólemin jasaý qajet. Sebebi ana bala kútiminde 1 jyldan astam ýaqyt otyrǵandyqtan, onyń atynan eshqandaı tólem júrmeıdi. Sol sebepti Eńbek mınıstrligi mundaı analarǵa ǵana ózin-ózi jumyspen qamtyǵandar retinde bir ret biryńǵaı jıyntyq tólemin jasaýǵa ruqsat berip otyr.
«Sondyqtan balasy 1 jastan asqan, bala kútimine baılanysty úıde otyrǵan áıelder úıde tiginshilikpen, taǵam pisirip satýmen aınalyssa, biraq esh jerde tirkelmese, onda BJT tólep, ózin-ózi jumyspen qamtyǵan dep belgi qoıý arqyly ótinish bere alady. Biz áleýmettik tólem tóleımiz. Teksergende 1 jastan asqan balasynyń bar-joǵyn ǵana qaraımyz», - dedi mınıstr.
Birjan Nurymbetov budan bólek, qazirgi ýaqytta bala kútimimen úıde otyrǵan memlekettik qyzmette isteıtin áıelderge 42 500 teńgeden tóleý máselesi qarastyrylyp jatqanyn aıtty.
«Tótenshe jaǵdaıǵa baılanysty memlekettik organdardyń, qyzmetterdiń jumysy shektelgen. Sondyqtan birinshiden, Prezıdenttiń tapsyrmasy boıynsha 80, tipti 100 paıyzǵa deıin qashyqtan jumys istep jatyr. Ekinshiden, dekrette otyrǵan analar BJT tóleı almaıdy. Sebebi memlekettik qyzmetkerler kásipkerlikpen aınalysa almaıdy, zańmen tyıym salynǵan. Mundaı jaǵdaıda dekrette otyrǵan memlekettik qyzmetshiler qaıtadan jumysqa shyǵa alasyzdar. ıAǵnı, memlekettik organ sizdi qaıtadan qashyqtan jumys isteýge alyp, jalaqy tólesin. Basqa jaǵdaılarda biz barlyq memlekettik organdarǵa «bala kútimine baılanysty úıde otyrǵan áıelderdiń jaǵdaıyn sheshińizder» dep hat joldadyq», - dedi mınıstr.
Qoryta aıtqanda, memleket karantın rejımine baılanysty tabyssyz qalǵandardyń barlyǵyn qamqorlyqsyz qaldyrmaıdy. Tipti aldaǵy ýaqytta karantın rejıminiń uzartylýyna baılanysty taǵy bir aı 42 500 teńge mólsherinde áleýmettik tólem tólemek. Bul rette birinshi joly tólem alǵandardyń qaıtadan ótinish berýiniń esh qajeti joq. Tólem avtomatty túrde esepshotqa túsetin bolady. Jalpy, aldaǵy ýaqytta Eńbek mınıstrligi jumys berýshilerdiń tarapynan túsken ótinishterdiń zańdylyǵyn bir tekserip alýdy jón sanap otyr. Al munyń jeke ótinish bergen azamattarǵa esh qatysy joq. B.Nurymbetovshe aıtqanda «Siz aıttyńyz, biz sendik. 42 500 teńge aldyńyz ba, alyńyz, jaratyńyz. Aı saıyn tólep turamyz».