28 jeltoqsan. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq kıno kúni
1895 jyldyń 28 jeltoqsanynda Parıjde Kapýtsınok býlvaryndaǵy «Grand-kafede» aǵaıyndy Lıýmerlerdiń «La Sota» vokzalyna poıyzdyń kelýi» atty álemdegi eń alǵashqy qysqametrajdy fılmi kórsetildi. Bul kınematograf tarıhynda halyqqa aqshaǵa kórsetilgen alǵashqy fılm boldy. Naqty osy data Halyqaralyq kıno kúnin merekeleýge negiz saldy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1972 jyly «Medeý» muz aıdyny paıdalanýǵa berildi. Medeý - aıdyny teńiz deńgeıinen 1,691 metr bıikte ornalasqan, álemdegi eń tanymal muz aıdyndarynyń biri. «Medeý» 10500 sharshy metr jerdi alyp jatyr jáne oǵan 10500 kórermen syıady. 120-dan astam álem rekordy osy muz aıdynynda tirkelgen.
1992 jyly Almatyda Pákistan Elshiliginiń ashylý rásimi ótti.
1994 jyly Pavlodardan Almatyǵa 19 vagonnan turatyn «Baıanaýyl» alǵashqy fırmalyq jolaýshylar poıyzy júrdi. 19 vagonnyń 5-eýi platskart, 8-i kýpe, 3-i jaılylyǵy joǵary kýpe, 2-i uıyqtaıtyn vagon jáne vagon-restoran.
2000 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen Qazaqstan Damý banki quryldy.
2000 jyly Máskeýdiń Halyqaralyq jazýshylar qaýymdastyǵynyń ádebı qory Ábdijámil Nurpeıisovti «Talanttyń tazalyǵy men bedeli úshin» syılyǵymen marappattady.
2004 jyly «Qazposhta» AQ kórnekti qazaq jazýshysy jáne memleket qaıratkeri Sáken Seıfýllınniń 110 jyldyǵyna arnalǵan jańadan sýrettelgen «Mereıtoılyq jáne eleýli kúnder» atty serııanyń markasyn aınalymǵa shyǵardy. Jańa markanyń baǵasy - 35 teńge, taralymy - 50 000 dana. S.Seıfýllın (1894-1938) - kórnekti qazaq jazýshysy jáne qoǵam qaıratkeri. 1914 jyly Qazanda alǵashqy «Ótken kúnder» («Dnı mınývshıe») atty óleńder jınaǵy jaryq kórdi. Quttyqtaý, shattanǵan óleńderdiń avtory 1916 jylǵy ult-azattyq kóterilisti qoldady. Onyń qolynan «Baqyt jolynda» pesasy, «Tar jol, taıǵaq keshý» romany, qazaq ádebıetindegi eńbekteri men halyq folklory, basqa da shyǵarmalary shyqqan. Gazet-jýrnaldarmen belsendi jumys jasaǵan. 1922 jyly Qazaq AKSR Halyq komıssarlar keńesiniń tóraǵasy, sodan keıin halyqqa bilim berý komıssarıaty ǵylymı ortalyǵynyń tóraǵasy, Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy bolyp taǵaıyndalǵan.
2005 jyly astanalyq «Keleshek-press» baspasy 85 jyl buryn jaryq kórgen «Qazaqsha-oryssha tilmash» atty sózdikti jańadan basyp shyǵardy. Bul eńbek qazaq tilinde sırek kezdesetin sózderdiń tarıhyndaǵy kólemdi eńbek. Kitaptyń túpnusqasy 1925 jyly Alash qaıratkeri, jazýshy-jýrnalıst Qoshke Kemeńgeruly bastaǵan Mustafa Boralqaıuly, Abdolla Baıtasuly, Esim Baıǵasqauly, Shákir Baımaqanuly, Ǵabbas Dáýletbekuly, Sultan Temirbekuly jáne Tóleýtaı Sársenbaıuly syndy qalamgerlerdiń arqasynda alǵash ret jaryq kórdi. Sózdikti Maǵjan Jumabaev tekserip shyqqan. Qaıta basylǵan ónegeli eńbekte kónergen sózder qazirgi orfografııaǵa laıyqtalyp, kitap avtorlary engizgen túzetýler eskerilgen.
2010 jyly qazaqtyń asa kórnekti aqyny jáne jazýshysy Mirjaqyp Dýlatovtyń týǵanyna 125 jyl tolýyna oraı poshtalyq markalar shyqty.
Marka «Eske alý jáne merekelik kúnder» aıasynda qoldanysqa engizildi.
2012 jyly OQO Qazyǵurt aýdanynda on bir mıllıonynshy qazaq Muhtar Abdrahım dúnıege keldi. Sábıdiń boıy 52 sm, salmaǵy 3258 gramm boldy. Oblys ákimi Asqar Myrzahmetov 11 mıllıonnynshy qazaqtyń ata-anasyn quttyqtap, balaǵa sáıgúlik syılady.
2015 jyly amerıkalyq blogerler Torǵaı geoglıfterin 2015 jyldyń eń tańǵajaıyp TOP-10 jańalyǵynyń tizimine qosty. Ǵaryshtan túsirilgen sýretter kórsetkendeı, elimizdiń soltústúk aýmaǵynanyń jer bederlerinen sharshy, sheńber, jolaq túrindegi kólemi birneshe fýtbol alańymen teń keletin geometrııalyq keskinder baıqalǵan. Bul shamamen 8000 jyl burynǵy eskertkishter degen boljam bar.
2015 jyly Qazaqstanda alǵash ret brıtandyq ulttyq dárilik formýlıardyń balamasy –Ulttyq dárilik formýlıar jasaldy. Ulttyq dárilik formýlıarǵa Qazaqstanda tirkelgen barlyq dári-dármek tizimi enedi. Osylaısha, ol dárigerlerge de, azamattarǵa da úlken anyqtamalyq bolmaq.
2016 jyly Jambyl oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıinde qyzyqty eksponat paıda boldy. Taraz qalasynyń turǵyny, ekinshi domnany qosýǵa qatysqan Esenaly Sadyqov murajaıǵa Qazaqstan Magnıtkasy №2 domna peshiniń birinshi balqytylymy metalynan alynǵan shoıyn quımany syılady.
2017 jyly ázerbaıjan tilinde Qazaq aqyndarynyń antologııasy jaryq kórdi. «Bakýden - túrki álemine» atty jobany júzege asyrýǵa Ázerbaıjan men Qazaqstan, Túrkııa, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Saha, Tatarstan Respýblıkasynan kelgen 30 aqyn-jazýshy úles qosty.
2018 jyly Dúnıejúzilik túrki halyqtary kongresi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin «Túrki áleminiń úzdik ýnıversıteti» degen atqa laıyq dep taýyp, ýnıversıtet rektory, akademık Ǵalym Mutanovty halyqaralyq uıymnyń ataýly altyn medalmen marapattady. Túrki halyqtarynyń dúnıejúzilik kongresi - halyqaralyq qoǵamdyq birlestik. Onyń qyzmeti túrkitildes memleketter arasyndaǵy bilim, ǵylym jáne mádenıet salasynda yntymaqtastyq pen dostyq qatynastardy nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan.
2021 jyly TÚRKSOI shtab-páterinde Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdiginiń 30 jyldyǵyna arnalǵan Qazaq tarıhy, mádenıeti jáne tili boıynsha halyqaralyq kongress ótti.
Sharanyń ashylýynda baıandamashylar óz sózinde Qazaqstan táýelsizdik alǵannan keıin oryn alǵan oqıǵalarǵa, qol jetkizgen damý deńgeıine, jetistikterge, táýelsizdik jolyndaǵy kúreske toqtaldy. Bul úderiste Qazaqstannyń tarıh pen mádenı murany sheshý qajettiligin sezine otyryp áreket etkeni, qazaq memleketiniń saıası, ekonomıkalyq jáne halyqaralyq deńgeıde eleýli tabystarǵa qol jetkizgeni basa aıtyldy.
2022 jyly Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev «Naqty taýarlardy baqylaý týraly» zańǵa qol qoıdy. Zań eksportty, ımportty, reeksportty, tranzıtti, sondaı-aq naqty taýarlar salasyndaǵy qyzmetterdi kórsetýdi baqylaýdyń ulttyq júıesin jetildirýge baǵyttalǵan. Negizgi maqsat – ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý jáne jappaı qyryp-joıatyn qarýdy taratpaý jáne zańsyz qarý aınalymyna jol bermeý jónindegi halyqaralyq mindettemelerdi saqtaý. Zań mynalardy retteıdi: Qazaqstan Respýblıkasynyń EAEO-ǵa múshe memlekettermen memlekettik shekarasy arqyly naqty taýarlardyń ótkizilýine fızıkalyq baqylaýdy qalpyna keltirý, ýákiletti organ men naqty taýarlardy baqylaý júıesiniń memlekettik organdary arasyndaǵy aqparattyq ózara is-qımylǵa kóshý, lıtsenzııa berý, memlekettik organdardyń naqty taýarlarǵa, onyń ishinde eksporttaý kezinde aqparat jınaýǵa baqylaý júıesiniń quzyretin kúsheıtý.