27 tamyz. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq boks kúni
Sporttyń bul túrine arnalǵan mereke 2018 jyly Halyqaralyq boks federatsııasynyń (International Boxing Association, AIBA) bastamasymen bekitildi. 2018 jyldan bastap jyl saıyn 22 shildede atalyp ótiletin, biraq 2021 jyly Halyqaralyq boks federatsııasynyń prezıdenti Omar Kremlevtiń sheshimimen 27 tamyzǵa aýystyryldy.
Boks — sportshylar arnaıy qolǵap kıip, jekpe-jekte bir-birine soqqy jasaıtyn sport túri. Aıqas birneshe raýndqa sozylady, ony rıngte referı baqylaıdy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1992 jyly Almatyda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń bastamasymen Ázerbaıjan, Armenııa jáne Qazaqstan syrtqy ister mınıstrleriniń qatysýymen Taýly Qarabaq janjalyn retteý boıynsha úshjaqty kelissózder bastaldy. Kelissózderdiń qorytyndylaryna oraı Memorandým qabyldanyp, onda Ázerbaıjan jáne Armenııa taraptary 1992 jylǵy 1 qyrkúıekten bastap áskerı qımyldardy toqtatýǵa daıyn ekenin bildirdi.
1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Ázerbaıjan Respýblıkasy jáne Qazaqstan Respýblıkasy men Armenııa Respýblıkasy arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornady.
1999 jyly Qazaqstan tarıhynda alǵash ret respýblıkanyń ǵalym-zańgerler toby ordendermen marapattaldy. Olardyń ishinde G. S. Saparǵalıev, N.A.Sháıkenov, ıÝ. G. Basın jáne K. A. Kolpakov bar.
2001 jyly Almaty-Bishkek tasjolynyń boıynda jońǵarlarmen bolǵan soǵystaǵy qazaq halqynyń jeńisine arnalǵan tarıhı eskertkishtiń ashylý saltanaty ótti.
2001 jyly «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» mereıtoı medali bekitildi. Medalmen Qazaqstannyń memlekettigin qalyptastyrýǵa jáne onyń egemendigin nyǵaıtýǵa eleýli úles qosqan azamattar jáne sheteldikter marapattalady.
2007 jyly Aqtaýda seksennen astam tarıhı qundy eskertkishteri bar 28 tarıhı-arheologııalyq keshen tabyldy. Eneolıt jáne qola dáýirindegi turaqtar jáne qola, temir jáne orta ǵasyrlardaǵy qorymdar tabyldy. Olardyń arasynda Qazaqstan aýmaǵynda mal sharýashylyǵynyń taraǵan dáýirindegi Qosqudyq-1 jáne Qosqudyq-2 turaqtary ornalasqan.
Arheologııalyq qazbalar kezinde Basqudyq-1 dinı-qabirleý ornynyń qaldyqtary tabyldy. Qaldyqtardy tazalaý kezinde 11-12 ǵasyrǵa jatatyn qypshaq bozbalasynyń qorymy, 12-13 ǵasyrǵa jatatyn musylmandardyń qorymy tabyldy.
2010 jyly bir top adam Ablaket taýyna shyǵyp, shyńǵa elimizdiń Memlekettik týyn tikti. Teńiz deńgeıinen 522 metr bıiktegi týdyń aldynda úlken áriptermen «Qazaqstan» dep jazyldy.
2012 jyly Qaraǵandy oblysynyń Kishi Saran kentinde Sheshen Respýblıkasynyń tuńǵysh prezıdenti, Reseı Qaharmany Ahmad Qajy Qadyrovqa eskertkish belgisi qoıyldy. Eskertkish taqtaǵa A. Qadyrovtyń aty, týǵan jyly jáne «Halyqty súıý — Qudaıdan qorqý» degen sózi jazylǵan. Eskertkish belgini jergilikti sheshen-ıngýsh dıasporasy qarjylandyrdy.
Qazaq jerinde týǵan A. Qadyrov eki halyqtyń dostyǵyna, baýyrlastyǵyna kóp mán bergen edi.
2013 jyly ulttyq valıýtanyń engizilýine 20 jyl tolýyna oraı QR Ulttyq banki nomınaly 500 teńgelik estelik monetany aınalymǵa shyǵardy.
Moneta 925 synamaly kúmisten jasaldy, nomınaly 500 teńge, salmaǵy -31,1 gramm, dıametri -38,61 mm, daıyndaý sapasy — «proof», taralymy — 5 myń dana.
2015 jyly Astanada Qazaqstan Úkimeti men Halyqaralyq atom energııasy agenttigi (MAGATE) arasynda Tómen baıytylǵan ýran bankin qurý týraly kelisimge qol qoıyldy. Saltanatty sharaǵa BUU Qaýipsizdik Keńesine múshe memleketter — Ulybrıtanııa, Reseı, AQSh, Qytaı jáne Frantsııa ókilderi, sonymen birge jobanyń donor-elderi — EO, Norvegııa, BAÁ jáne Kýveıt ókilderi qatysty.
2015 jyly Astananyń halyqaralyq áýejaıy aýmaǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ulany jańa avıatsııa bazasynyń irgesi qalandy. Nysanda aerodrom jáne ákimshilik-sharýashylyq aımaqtar bolady.
2016 jyly Semeı polıgony qasiretiniń dúıim jurtqa jarııa etilmegen tustary týraly syr shertetin keńes kezeńiniń jasyryn qujattary Astanadaǵy kórmege qoıyldy.
Elorda turǵyndary alǵash ret Lavrentıı Berııanyń Iosıf Stalınge keńes atom bombasynyń jasalǵany týraly málimdegen haty, polıgon tarıhyndaǵy asa qýatty jarylys bolǵan sýtek bombasyn synaqtan ótkizý týraly úkimet habarlamasy sııaqty qujattardy, synaq alańdarynyń sýretterin alǵash ret kórdi. Ondaǵan jyl boıy «Asa qupııa» grıfimen saqtalǵan qujattar men fotosýretter Semeı ıadrolyq polıgony jabylýynyń 25 jyldyǵyna arnalǵan ekspedıtsııa barysynda Shyǵys Qazaqstan oblysynyń arhıvterinen alyndy.
2016 jyly Aqmola oblysynyń Býrabaı kentinde ótkizilgen qaıyrymdylyq aýktsıonynda boksshy Gennadıı Golovkınniń bylǵary qolǵaby segiz mıllıon teńgege, Olımpıada chempıony Dmıtrıı Balandınniń jeıdesi 1 mln 450 myń teńgege satyldy. Odan túsken qarajat Kókshetaýdaǵy Aqmola oblystyq balalar aýrýhanasyna qajetti jabdyqtar alýǵa jumsaldy.
2017 jyly qazaqstandyq ánshi Dımash Qudaıbergen Beıjińde ótken 2017 Fresh Asia music Festival jańa ánder festıvalinde «Jyldyń úzdik sheteldik shyǵarmashylyq tulǵasy» atalymynyń jeńimpazy atandy.
2017 jyly Horvatııanyń Korchýla aralynda ótken «Marko Polo» kınofestıvalinde «Anaǵa aparar jol» fılmi basty «Úzdik fılm» atalymyn jeńip aldy. Saltanatty sharada qazaqstandyq delegatsııaǵa dıplomdar men marapattar tabystaldy. Festıvalǵa Ázerbaıjan, Bolgarııa, Indonezııa, Iran, Koreıa, Qazaqstan, Túrkııa, Úndistan, Horvatııa jáne basqa elderdiń kınematografısteri qatysty. Qazaqstan delegatsııasynyń quramynda «Anaǵa aparar jol» fılminde basty rólderdi somdaǵan Ádil Ahmetov pen Altynaı Nógerbek, sondaı-aq QR Horvatııadaǵy elshiliginiń qyzmetkerleri boldy.
2019 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Jarlyǵymen QR Prezıdentiniń janyndaǵy Jastar kadr rezervi jónindegi ulttyq komıssııa quryldy. Іrikteýge ár salanyń ókilderi, túrli mamandyq ıeleri qatysa alady. Bul kvazımemlekettik sektor, jeke sektor, azamattyq qoǵam ókilderi bolýy múmkin. Prezıdenttik jastar kadr rezervine irikteýge qatysýshylarǵa qoıylatyn negizgi talaptar — Qazaqstan Respýblıkasynyń azamaty bolý, jasy 35-ke deıin, joǵary bilimniń bolýy jáne jalpy jumys ótili keminde 5 jyl.
2019 jyly Saýd Arabııasynda Islam Yntymaqtastyq Uıymyna (IYU) múshe elderdiń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baılanysty máselelerdi sheshý úshin qurylǵan Azyq-túlik qaýipsizdigi jónindegi Islam Uıymy Bas Assambleıasynyń sessııasy ótti.
Musylman elderiniń aýyl sharýashylyǵy mınıstrleri osy uıymǵa múshe memleketterdiń aldynda turǵan azyq-túlik qaýipsizdigine baılanysty negizgi problemalardy talqylady, óz elinde barlyq qoljetimdi resýrstardy jumyldyrý arqyly uzaq merzimdi negizde azyq-túlik qaýipsizdigin ilgeriletý jáne damytý úshin ujymdyq platforma qurý boıynsha naqty sharalar qabyldady, tájirıbe almasty.
Qazirgi ýaqytta bul uıymnyń shtab-páteri Astana qalasynda ornalasqan.
2020 jyly Halyqaralyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy is-qımyl kúnine oraı uıymdastyrylǵan BUU Bas Assambleıasynyń arnaıy sessııasynda QR Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «ıAdrolyq synaqtardan azat álem úshin chempıon» halyqaralyq mártebesine ıe boldy.
2021 jyly QazIndustry Qazaqstan ındýstrııa jáne eksport ortalyǵy men Brazılııanyń ulttyq ónerkásip konfederatsııasy (CNI) yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Ol eki el kásipkerleri arasyndaǵy tikeleı iskerlik baılanystardy keńeıtý, birlesken kásiporyndardy ulǵaıtý, elder arasyndaǵy taýar aınalymyn arttyrý jáne jalpy Qazaqstan men Brazılııa arasyndaǵy ekijaqty qarym-qatynastardy damytýǵa serpin beredi.
2022 jyly Dúnıejúzilik boks uıymy (WBO) qazaq boksshysy Jánibek Álimhanulyn orta salmaqtaǵy WBO tujyrymy boıynsha álem chempıony dep jarııalaý týraly resmı sheshim shyǵardy.
2023 jyly Birikken Arab Ámirlikterinde para paýerlıftıngten álem chempıonaty ótti. 54 kelige deıingi salmaqta qazaqstandyq sportshy Davıd Degtıarev birinshi oryn alyp, álem chempıony atandy.