26 tamyz. Jylnama
ESTE QALAR OQIǴALAR
1920 jyly Búkilreseılik Ortalyq Atqarý Komıteti men Halyq Komıssarlary Keńesi Qazaq Avtonomııalyq Keńestik Sotsıalıstik Respýblıkasyn qurý jóninde arnaıy Dekret shyǵardy. Astanasy retinde Orynbor qalasy bekitildi. Seıitqalı Meńdeshev Qazaq AKSR Ortalyq Atqarý Komıtetiniń birinshi tóraǵasy boldy.
Avtonomııalyq Respýblıka Reseı Sotsıalıstik Federatıvtik Keńestik Respýblıkasynyń bóligi retinde quryldy. Quramyna Pavlodar, Semeı, Óskemen, Zaısan, Qarqaraly ýezderinen turatyn Semeı oblysy, Atbasar, Aqmola, Kókshetaý, Petropavl ýezderinen jáne Omby ýeziniń bir bóliginen turatyn Aqmola oblysy berildi. Omby ýeziniń Qazaq jáne Sibir bólikterin dál mejeleýdi Qazrevkom men Sibirevkom ózara kelisip júzege asyrady dep eskertildi. Respýblıkaǵa, sondaı-aq Torǵaı (Qostanaı, Aqtóbe, Yrǵyz, Torǵaı ýezderimen), Oral (Oral, Іlbishin, Temir, Gýrev ýezderimen) oblystary, Kaspıı syrty oblysynyń Mańǵystaý ýezi, osy oblystaǵy Krasnovodsk ýeziniń 4-shi jáne 5-shi Adaı bolystary, Astrahan gýbernııasynan Sınemorskaıa bolysy, Bókeı ordasy, 1-shi jáne 2-shi Teńiz jaǵalaýy okrýgterine japsarlas burynǵy qazynalyq obrok jerleriniń aýmaǵy berildi. Teńiz jaǵalaýy jolaǵy jáne Safronov, Ganıýshkın, Nıkolaev bolystary Qazrevkomǵa qaratyldy. Túrkistan Respýblıkasynyń quramynda turǵan qazaq terrıtorııalaryn Qazaq Respýblıkasy quramyna qosý sondaǵy halyqtyń erik-jigeri nátıjesinde júzege asyrylady dep belgilendi. 1924 jyly quramyna Jetisý jáne Syrdarııa oblystary kirdi.
1998 jyly Taraz qalasyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıtetiniń aldyna uly tarıhshy, shyǵystanýshy, oıshyl, aqyn, qolbasshy Muhamed Haıdar Dýlatıge eskertkish ornatyldy.
1999 jyly Qazaq ulttyq ýnıversıteti ǵımaratynda akademık Ómirbek Joldasbekovke eskertkish taqta ornatyldy.
2005 jyly Almatyda Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 10 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan jańa kórkem poshta markalarynyń tanystyrylymy bolyp ótti. Poshta markasynda Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 10 jyldyǵyn toılaý rásimi beınelengen. Marka ofset ádisin qoldanylyp tórt túrli boıaýmen oryndalǵan, ólshemi 33 h 27,5 mm. Resimdeýshi – R. Japalova. QHR baılanys jáne aqparattandyrý mınıstrligi janyndaǵy Qytaı poshta markalarynyń tıpografııasynda jasalǵan.
2010 jyly Óskemende qaladaǵy eń úlken saǵat ornatyldy. Metaldan jasalǵan jańa qurylystyń bıiktigi 10 metr, saǵat baýynyń eni – 1 metr, 20 santımetr, tsıferblatynyń dıametri – 3 metr.
2011 jyly Astanadaǵy Ulttyq tennıs ortalyǵyna Azııa tennıs ortalyǵy dárejesi berildi. Endi álemde eki Azııa tennıs ortalyǵy bar: bireýi Bangkokta, ekinshisi Astanada.
2011 jyly Astanadaǵy Kúlásh Baıseıitova atyndaǵy Ulttyq opera jáne balet teatrynyń sahnasynda uly qyrǵyz jazýshysy Shyńǵys Aıtmatov pen belgili qazaq dramatýrgi Qaltaı Muhamedjanovtyń álemge áıgili «Kóktóbedegi kezdesý» spektakli qoıyldy. Pesa 30 jyldan beri álem teatrlary sahnasynan túspeı keledi. Kezinde ol Vashıngtonda, Londonda, Tokıoda da qoıylǵan bolatyn.
2013 jyly «Altaı – túrki áleminiń altyn besigi» atty ІІ halyqaralyq forým aıasynda ǵylymı-tehnıkalyq konferentsııa ótken S. Amanjolov atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetinde «Altaıtaný» ortalyǵy ashyldy.
Onyń jumysyna Mońǵolııa, Qytaı, RF Altaı ólkesi, basqa da shet elder qatysty.
2014 jyly Londonda Qazaqstannyń beıbitshilik jáne kelisim ortalyǵynyń ashylý saltanaty ótti. Ortalyqtyń ashylýy etnosaralyq toleranttyq jáne qoǵamdyq kelisimniń qazaqstandyq modelin tanytýǵa, memleketaralyq qarym-qatynastardy nyǵaıtýǵa, saıası, saýda-ekonomıkalyq jáne bilim berý, mádenı yntymaqtastyqtyń basym sektorlarynda ekijaqty qarym-qatynasty keńeıtýge baǵyttalǵan.
2015 jyly Seýlde (Ońtústik Koreıa) Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń rektory, QR halyq ártisi Aıman Musaqojaevaǵa Dankýk ýnıversıtetiniń (Ońtústik Koreıa) Qurmetti PhD ǵylym doktory ataǵy berildi. Bul dıplomdy álemge áıgili qazaqstandyq skrıpkashy ýnıversıtet prezıdenti Ho-sýng Changtyń qolynan aldy.
2016 jyly Óskemendegi Úlbi metallýrgııa zaýytynyń aýmaǵynda Tómen baıytylǵan ýran banki ǵımaratynyń qurylysy bastaldy. MAGATE-niń Qazaqstandy tańdaýyn eldiń halyqaralyq arenadaǵy joǵary bedeli men álemdik qoǵamdastyqtyń Qazaqstanǵa degen joǵary seniminiń aıǵaǵy boldy.
2017 jyly Qaraǵandyda rok juldyzy Vıktor Tsoıǵa eskertkish qoıyldy. Trafaret túrinde jasalǵan eskertkishte Kúnniń tutylýy órnektelip, Kúnniń ishine Vıktor Tsoıdyń keskini túsirildi.
2019 jyly «Qazaq poezııasynyń injý-marjandary» antologııasy jaryqqa shyqty. Atalǵan toptamaǵa 13 aqynnyń týyndysy engen. Naqtyraq aıtqanda, «Qazaq poezııasynyń injý-marjandary» antologııasynda Abaı, Shákárim, Maǵjan Jumabaev, Qasym Amanjolov, Juban Moldaǵalıev, Jumeken Nájimedenov, Tumanbaı Moldaǵalıev, Qadyr Myrza Áli, Muqaǵalı Maqataev, Farıza Ońǵarsynova, Oljas Súleımenov pen Muhtar Shahanovtyń óleńderi jınaqtalǵan. 13 kitaptyń árbirine Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń ózi alǵy sózin jazdy. Memleket basshysy tól ádebıetimizdi ulyqtap, jaýhar poezııamyzdy urpaqtyń ıgiligine aınaldyrý kerektigin atap ótken.
2019 jyly 398 sportshy qatysqan «Vienna Open» halyqaralyq týrnırinde qazaqstandyq shahmatshy Jansaıa Ábdimálik áıelder arasyndaǵy saıysta birinshi orynǵa ıe boldy. Qyzdar arasyndaǵy úzdik nátıjesi úshin aty ańyzǵa aınalǵan Nana Aleksandrııanyń qolynan arnaıy syılyq aldy.
2019 jyly Nur-Sultan qalasynda otbasylarǵa zańgerlik, psıhologııalyq jáne áleýmettik kómek kórsetetin «Januıa» ortalyǵy ashyldy. Ortalyq «Bir tereze» qaǵıdatymen barlyq qajetti qyzmetterdi biriktiredi. Atap aıtqanda, astana turǵyndaryn jumyspen qamtý, kásiptik oqytý, balabaqshaǵa kezekke qoıý týraly jáne memlekettik baǵdarlamalar boıynsha tolyq aqparat túsindiriledi. «Januıa» otbasy ınstıtýtyn qoldaý ortalyǵynda 12 memlekettik jáne kvazımemlekettik sektor jumys isteıdi, olar 70-ke jýyq qyzmet túrin kórsetedi.
2020 jyly AQIUǴO ortalyq referenttik zerthanasy zerthanalyq bıologııalyq qaýipterdi basqarýdyń jańa halyqaralyq standarty boıynsha akkredıttelgen Ortalyq Azııadaǵy jáne álemdegi eń alǵashqy zerthanalardyń biri atandy. Atalmysh standart qaýipti bıologııalyq agentter jáne materıaldarmen jumys isteý talaptary men usynystaryn belgileıdi. M. Aıqymbaev atyndaǵy asa qaýipti ınfektsııalar ulttyq ǵylymı ortalyǵynda ISO 35001 «Zerthanalardaǵy bıoqaýipterdiń menedjmenti» halyqaralyq sertıfıkattaryn tabystaý saltatany ótti.
2021 jyly Semeı qalasyndaǵy mýzeıde Abaıdyń 1885 jyly jazylǵan Qaramola jarǵysy kóptiń nazaryna usynyldy. Zańdar jınaǵy 2018 jyly Abaıdyń «Jıdebaı-Bórili» memlekettik tarıhı-mádenı jáne ádebı-memorıaldyq mýzeı-qoryǵy qyzmetkerleriniń Qazan qalasyna jasaǵan sapary barysynda tabylǵan. Kodeks 1885 jyly Qaramola eldi mekenindegi sezde, Abaı joǵarǵy bı bolyp saılanǵanda qabyldanǵan. Sodan keıin Semeı áskerı gýbernatorynyń buıryǵymen qujat Qazan ýnıversıtetiniń baspasynda arab álipbıimen shyǵaryldy. Qaramola jarǵysy – bul adam quqyǵy men bostandyǵyn qorǵaý týraly erejeler jınaǵy.
2021 jyly Soltústik Qazaqstan oblysynda 1918-1919 jyldary Petropavlda basylyp shyqqan «Jas Azamat» gazetiniń barlyq shyǵarylymy bir kitapqa jınaqtaldy. Kitapta osy gazettiń barlyq basylymdary júıelengen, olardyń arab grafıkasyndaǵy kóshirmeleri qosa berilgen. Onda alashordalyqtardyń maqalalary jarııalandy.
2021 jyly Germanııanyń Soltústik Reın-Vestfalııa federaldyq jerinde Qazaqstan Respýblıkasynyń qurmetti konsýlynyń bıýrosy ashyldy. Qurmetti konsýl laýazymyna «WILO SE» kompanııasynyń basqarma tóraǵasy jáne prezıdenti, Germanııa ekonomıkasy Shyǵys komıtetiniń tóraǵasy Olıver Germes taǵaıyndaldy. Jańa Qurmetti konsýlǵa konsýldyq patentti QR GFR-daǵy Elshisi Dáýren Káripov resmı túrde tabys etti.
2023 jyly Qazaqstan men Tájikstan prezıdentteri Qasym-Jomart Toqaev pen Emomalı Rahmon 2022 jyly salynǵan Astananyń bas meshitine bardy. Odan keıin memleket basshylary tsıfrlyq úkimet keńsesinde boldy, onda memlekettik organdar men azamattardyń tıimdi ózara is-qımylyn jeńildetetin otandyq IT-sheshimder usynyldy.