25 naýryz. Tulǵalar týǵan kún
ESІMDER
Qaraǵandy oblysynda týǵan. Bastapqyda aýylda ashylǵan orys mektebinde bilim alyp, keıin Qarqaralydaǵy eki synyptyq orys-qazaq ýchılışesin bitirgen.
Omby semınarııasynda oqyp júrip, sondaǵy bilim alýshy jastar Sáken Seıfýllın, Maǵjan Jumabaev, Muhtar Samatov, Ábilqaıyr Dosovtarmen birge «Birlik» atty mádenı-aǵartý uıymyn qurdy. Uıym músheleri Reseı úkimetiniń qazaq dalasynda júrgizip otyrǵan otarshyldyq saıasatyna qarsy úgit-nasıhat jumystaryn júrgizýmen qatar, Omby turǵyndaryn qazaq halqynyń mádenıetimen tanystyrý maqsatynda ár túrli keshter ótkizip turdy. 1915 jyly N.Nurmaqov Qarqaralydaǵy ózi oqyǵan orys-qazaq ýchılışesine oqytýshy bolyp qyzmetke ornalasty. 1917 jyly kúzde «Dala odaǵy» uıymyn qurdy. Uıym patshanyń qazaqtardy qara jumysqa alý týraly jarlyǵyna qarsy úgit jumystaryn júrgizdi. Kóp keshikpeı Kolchak úkimetiniń ornaýyna oraı keńes taratylyp, ol bir top joldasymen tutqynǵa alyndy. 18 aı túrmede otyryp, 1919 jyly jeltoqsanda bosap shyqty. 1920 jyldan bastap Qarqaralyda, sonan soń Semeıde ýezdik, gýbernııalyq atqarý komıtetterinde birqatar jaýapty qyzmetterde istep, «Qazaq tili» gazetiniń, «Qyzyl Qazaqstan» jýrnalynyń redaktory boldy. 1922 jyly Orynborǵa aýysyp, Qazaq ólkelik partııa komıtetiniń bólim meńgerýshisiniń orynbasary qyzmetin atqardy. Sol jyly qazan aıynda ótken Búkilqazaqtyq keńesterdiń 3-shi sezinde Qazaq atqarý komıteti tóralqasynyń quramyna saılanǵan oǵan Joǵary revolıýtsııalyq trıbýnaldy basqarý júkteldi. Qazaq trıbýnaly 1923 jyly aqpannyń 19-ynda RKFSR Joǵarǵy sotynyń qazaq bólimi bolyp qurylǵan tusta tóraǵalyqqa taǵy da N.Nurmaqov bekitildi. Al 1923 jyldyń mamyrynda oǵan Ádilet komıssary mindeti júkteldi jáne sol jyldyń kúzine deıin Sot tóraǵasy qyzmetin qosa atqardy. Ol ádilet komıssary retinde prokýratýra jáne sot qurylysy erejelerin engizdi. Prokýratýra jáne sot qyzmetkerleriniń bilimin arttyrý, bilikti jańa kadrlardy qalyptastyrý, olardy qyzmetke turaqtandyrý, jalaqylaryn ósirý, turmystyq jaǵdaılaryn jaqsartý máselelerin sheshýde de onyń tabandylyǵynyń arqasynda biraz jumystar atqaryldy. N.Nurmaqovtyń basshylyǵymen sot-tergeý organdarynda qazaq tilinde is júrgizý qysqa merzim ishinde júzege asyryldy. Sot qyzmetkerleriniń barlyq sanynyń 60 paıyzǵa jýyǵyn qazaqtar qurady. 1924 jyldan ólkelik partııa komıteti úgit-nasıhat bóliminiń meńgerýshisi, Halyq komıssarlar keńesiniń tóraǵasy qyzmetterin atqardy. Sol jyldardaǵy ómirge joldama alǵan memlekettik mańyzdy qujattardyń bárinde N.Nurmaqovtyń qoly turdy. Bul jyldarda Qazaqstannyń halyq sharýashylyǵy qulash jaıyp, Ekibastuz, Qaraǵandy, Embi, Balqash óndiris oryndary elge tanyla bastady. Onyń Qazaqstan úkimetiniń basshysy retinde respýblıkanyń aýmaqtyq tutastyǵy, ónerkásip qurylysy, qazaqtardy jerge ornalastyrý máselesi, qurǵaqshylyq zardaptaryna qarsy kúres, oqý-aǵartý jáne mádenı damý, qazaqtardy basqarý isine tartý, aýyl sharýashylyǵyn qalpyna keltirý, t.b. salalarda atqarǵan qyzmetteri elimizdiń ósip-órkendeýine, nyǵaıýyna belgili áserin tıgizdi. 1924 jyly Qazaq AKSR-i astanasyn Orynbordan Qyzylordaǵa, al 1929 jyly Almatyǵa kóshirý týraly sheshimderdi qabyldaýǵa tikeleı qatynasyp, uıymdastyrý jumystaryn basqardy. Ol elimizdiń tuńǵysh konstıtýtsııasy jobasyn ázirleý komıssııasynyń múshesi, qazaq álipbıin qurastyrý komıssııasynyń tóraǵasy boldy. Alǵashqy qazaq drama teatryn ashýǵa úlken eńbek sińirdi. N.Nurmaqov F.Goloşekınniń qazaq dalasynda «Kishi Qazan tóńkerisin» jasaý kerek degen arandatýshylyq pikirine jáne halyq malyn tárkileýge baǵyttalǵan sharalaryna úzildi-kesildi qarsy bolyp, oǵan ashyq qarsy shyqty. F.Goloşekınmen aradaǵy pikir qaıshylyǵy onyń úkimet basshysy qyzmetinen bosap, Máskeýdegi BK(b)P OK janyndaǵy Joǵary partııa mektebine oqýǵa jiberilýimen aıaqtaldy. Máskeýde ol Búkilodaqtyq atqarý komıteti hatshysynyń orynbasary jáne az ulttar bóliminiń meńgerýshisi boldy. Sibir, Povoljeniń az halyqtar turatyn aýdandaryn aralap, qyzmet jasady. Kórnekti qoǵam qaıratkeri 1937 jyldyń qýǵyn-súrginine alǵashqylardyń biri bolyp ilindi. Keıin Almatyda, Qaraǵandyda N.Nurmaqovtan «tapsyrma» alyp otyrǵan O.Isaev, A.Asylbekovtardyń uıymdary tabyldy degen jalamen tutqynǵa alyndy. Máskeý muraǵatynyń anyqtamasyna qaraǵanda N.Nurmaqov 1937 jyly maýsymnyń 3-inde Máskeýdegi páterinde tutqyndalyp, qyrkúıektiń 27-inde «aıybyn moınyna alyp», «úshtiktiń» úkimimen 15 mınýtta taǵdyry sheshilip, 42 jasynda atylǵan. Qoǵam qaıratkeri 1958 jyly tamyzdyń 11-inde KSRO Joǵarǵy soty áskerı alqasynyń sheshimimen aqtaldy. 1928 jyly onyń saıası-áleýmettik taqyryptarǵa arnalǵan maqalalar jınaǵy «Stroıtelstvo Kazahstana» degen atpen jáne 1934 jyly Máskeýde «Sostoıanıe ı zadachı raboty sredı natsıonalnyh menshınstv RSFSR» dep atalatyn eńbekteri jaryq kórdi. Almaty, Qyzylorda, Qaraǵandy, Qarqaraly qalalaryndaǵy kóshelerge, Qaraǵandy qalasyndaǵy 2-shi mektep-ınternatqa N.Nurmaqov esimi berilgen. Almatyda turǵan úıine eskertkish taqta, týǵan aýylynda eskertkish ornatylǵan.
Atyraý oblysy Mahambet aýdanynda týǵan. Almaty memlekettik konservatorııasyn bitirgen.
1967-1991 jyldary Qurmanǵazy atyndaǵy qazaq akademııalyq halyq aspaptar orkestriniń dombyrashysy, kontsertmeısteri, jeke oryndaýshysy, dırıjeri qyzmetterin atqarǵan. Onyń repertýarynda otandyq kompozıtorlardyń kúıleri, sondaı-aq shet el kompozıtorlarynyń shyǵarmalary bar. 1974 jyldan Almaty memlekettik konservatorııasynda pedagogıkalyq qyzmetpen shuǵyldanyp, ǵylymı-zertteý jumystarmen aınalysty. 1981 jyly «Qazaq KSR-iniń eńbek sińirgen artısi» ataǵyna ıe bolǵan. 1993 jyldan - Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasynyń professory, 1996 jyldan «Dombyra» kafedrasynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. Ol - «Shashaqty naıza, shalqar kún» (Mahambet), «Ásemqońyr» (Dına), «Saryarqa» (Qurmanǵazy), «Jiger» (Dáýletkereı), «Atyraý» kúıler jınaǵy kitaptaryn jaryqqa shyǵardy. Onyń «Naryn», «Qýanysh», «Saǵynysh», «Aqqaıyń», «Jeldirme», t.b. kúıleri bar. Ahmedııarov gastroldik saparmen Bolgarııa, Vengrııa, ıÝgoslavııa, Frantsııa, Italııa, Úndistan, Angola, Portýgalııa, Japonııa, AQSh, t.b. elderde boldy.
«Parasat» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
Jambyl oblysynyń Talas aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen.
Sol jyly joldamamen «Lenınshil jas» respýblıkalyq jastar gazetine (qazirgi «Jas alash») jiberilgen. Eńbek jolyn tilshilik qyzmetten bastap, bas redaktordyń orynbasaryna deıingi laýazymdy jumystardy atqarǵan. 1992-2005 jyldary «Almaty aqshamy» gazetiniń bas redaktory bolǵan. 1983 jyly «Jalyn» baspasynan «Daladaǵy uly iz» ocherkter jınaǵy jaryq kórdi. Osy eńbegi úshin Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy men Qazaqstan LKJO Ortalyq Komıtetiniń B.Bulqyshev atyndaǵy syılyǵy berildi. 1988 jyly «Ǵımarattar bıiktep barady» kitaby úshin Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń syılyǵyn ıelendi. Qalamgerdiń «Keleli keleshek», «Din bıigindegi el» atty pýblıtsıstıkalyq kitaptary bar.
Qaraǵandy oblysy Ulytaý aýdanynyń Qarsaqpaı kentinde dúnıege kelgen. Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyn (1981) ınjener - mehanık mamandyǵy boıynsha; Máskeý avtojol ınstıtýtynyń aspırantýrasyn (1988) támamdaǵan.
1988 jyldan 1992 jylǵa deıin - Jezqazǵan taý ken - tehnologııalyq ınstıtýtynyń aǵa oqytýshysy, dotsenti, dekan orynbasary. 1990 jyly Jezqazǵan oblystyq halyq depýtattary Kenesiniń depýtaty bolyp saılandy. 1992 jyldan bastap - Jezqazǵan oblysy ákimshiligi basshysynyń orynbasary qyzmetin atqarǵan. 1994 - 1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty. 1995 - 1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek mınıstriniń orynbasary, mınıstrdiń birinshi orynbasary. 1996 - 1997 jyldary - Prezıdent Ákimshiligi jetekshisiniń orynbasary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Ákimshiliginiń Uıymdyq - baqylaý bóliminiń meńgerýshisi. 1997 - 1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Premer - mınıstri Keńsesiniń jetekshisi. 1998 - 1999 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń jetekshisi. 1999 - 2000 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik qyzmet isteri jónindegi agenttiktiń tóraǵasy. 2000 jyldan 2001 jylǵa deıin - Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri. 2001 jyldyń qarashasynan bastap - «Qazaqstannyń demokratııalyq tańdaýy» qoǵamdyq birlestiginiń teń quryltaıshysy, saıası keńesiniń múshesi. 2002 jyldyń naýryzynan bastap - «Aq Jol» Qazaqstan Demokratııalyq partııasynyń teń tóraǵasy, 2005 jyldan bastap - tóraǵasy. 2006 jyldyń qazanynan bastap 2007 jyldyń maýsymyna deıin - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty. «Zerde» Qoǵamdyq qorynyń jáne «Toǵyzqumalaq» halyq oıyny halyqaralyq respýblıkalyq federatsııasynyń prezıdenti. 2011 jyldyń shildesinen bastap Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentinyń Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik qyzmet isteri agenttiginiń Tóraǵasy laýazymyna taǵaıyndaldy. Áleýmettik qorǵaý, memlekettik basqarý jáne memlekettik qyzmet, menedjment, saıası jáne partııalyq qurylys máseleleri boıynsha birqatar jarııalanymdardyń avtory. Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik qyzmet salasyndaǵy Basqarýshy Óńirlik habtyń basshysy (2014 jyldan beri).
1995 jyly Qazaq memlekettik basqarý akademııasyn, 2009 jyly T.Rysqulov atyndaǵy Qazaq ekonomıka ýnıversıtetiniń janyndaǵy Bıznes mektebin bitirgen. 1996-1998 jyldary - Qazaq memlekettik basqarý akademııasynyń oqytýshy-tálimgeri, oqytýshysy. 1998-2006 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq bankiniń jetekshi saraptamashysy, bas saraptamashysy, basqarma bastyǵy, Zertteý jáne statıstıka departamenti dırektorynyń orynbasary, 2006-2014 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq bankiniń úılestirý departamentiniń dırektory. 2014-2015 jyldary - «Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki» AQ basqarýshy dırektory. 2015 jylǵy shilde men qarasha aralyǵynda - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Ákimshiligi Áleýmettik-ekonomıkalyq monıtorıng bólimi meńgerýshisiniń orynbasary. 2015-2018 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Ákimshiligi Áleýmettik-ekonomıkalyq monıtorıng bóliminiń meńgerýshisi. 2018 jyldyń qarasha aıynan bastap 2019 jyldyń 22 naýryzyna sheıin Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń kómekshisi qyzmetin atqardy. Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń jaýapty hatshysy (2019-2020 jj).
Qazirgi qyzmetin 2020 jyldyń mamyr aıynan beri atqaryp keledi.