25 qazan: Respýblıka kúnin qaıtarý – tarıhı ádil sheshim
El prezıdenti sý jańa oblysta ótken is-sharada bul elimizdiń táýelsizdik jolyndaǵy tuńǵysh qadamy ekenin atap ótip, mereke mártebesin qaıtarýdy usyndy.
«Ulttyq merekeler men ataýly kúnder tizbesine birqatar ózgeris engizgen jón. Men Respýblıka kúnine ulttyq mereke mártebesin qaıtarýdy usynamyn. Sondyqtan qazannyń jıyrma besi kúni jyl saıyn Egemendik kúnin elimizdiń basty merekesi retinde atap ótýimiz kerek. 1990 jyly 25 qazanda Qazaqstannyń egemendigi týraly deklaratsııa qabyldandy. Bul elimizdiń táýelsizdik jolyndaǵy tuńǵysh qadamy bolatyn»,-dedi Memleket basshysy.
Sonymen birge Respýblıka kúni eldiń memleket qurý jolyndaǵy tarıhı qadamynyń sımvoly bolýy kerek ekenin aıtyp, Táýelsizdik kúniniń bastapqy máni saqtalatynyn da eske salyp ótken bolatyn.
Respýblıka kúniniń tarıhy
25 qazan – elimiz úshin Qazaqstan tarıhyndaǵy eń mańyzdy datalardyń biri. 1990 jyldyń dál osy kúni Qazaq KSR-niń memlekettik egemendigi týraly Deklaratsııa qabyldanǵan bolatyn. Shyndyǵynda, bul elimizdiń táýelsizdik jolyndaǵy alǵashqy qadamy edi.
Qazaq KSR egemendigin jarııalap, Qazaqstannyń táýelsiz memleket retinde saıası-quqyqtyq negizderin jarııalady. Onda tuńǵysh ret aýmaqtardyń tutastyǵy, bólinbeıtindigi jáne tatýlyǵy, Qazaqstan halyqtary men olardyń tilderiniń mádenıetin damytý, ulttyq biregeılikti nyǵaıtý sııaqty memlekettiliktiń qaǵıdalary bekitildi. Bul tarıhı jáne óte mańyzdy sheshim. Elimizdiń táýelsizdigi shynymen de osy kúnnen bastalady.
Sondaı-aq qujatta saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik máselelerdi derbes sheshý prıntsıpi jarııalandy. QazKSR óziniń ishki áskerin, memlekettik qaýipsizdik jáne ishki ister organdaryn qurý quqyǵyn aldy. Al Prezıdent el basshysy, ákimshilik-atqarýshy joǵarǵy bıliktiń basshysy bolyp tanyldy.
Al 2001 jyly atalǵan mereke memlekettik merekeler tizimine endi. Alaıda keıinirek 2009 jyly elimizdiń Tuńǵysh Prezıdentiniń jarlyǵymen ol memlekettik merekeler tiziminen alynyp tastalǵan edi.
Ulttyq mereke men memlekettik merekeniń qandaı aıyrmashylyǵy bar
Zańnamaǵa sáıkes ulttyq merekeler – elimizdiń memlekettiliginiń damýyna eleýli áser etken erekshe tarıhı mańyzy bar oqıǵalardy atap ótý úshin belgilengen. Ulttyq mereke kezinde ortalyq jáne jergilikti memlekettik organdarda mindetti túrde resmı is-sharalar uıymdastyrylady. Osylaısha, zańnamaǵa engizilgen ózgeristerden keıin Respýblıka kúni elimizdiń jalǵyz ulttyq mereke sanatyna enip otyr.
Tarıhshy Jaqsylyq Sábıtovtyń pikirinshe, Respýblıka kúni merekesin qaıtarý – tarıhı ádil sheshim.
«25 qazan kúni buryn toılanyp, keıin kóleńkede qalyp ketti. Endi ony qaıtadan toılaıtynymyz qýantady. Rasynda, 25 qazan – elimizdiń ekonomıkalyq egemendik alǵan, ekonomıkalyq táýelsizdik alǵan kúni. Qazaqstan ekonomıkada óziniń ulttyq múddelerin shyn máninde júzege asyra bastady. Sondyqtan bul data mańyzdy, árıne. Qazaqstan óz egemendigin jarııalap, táýelsizdik jolyn bastady. Al Deklaratsııa (1990 j. 25 qazan) Qazaqstannyń ekonomıkalyq saladaǵy ulttyq múddelerin belgilegen táýelsizdik alý jolyndaǵy alǵashqy qadam ári mańyzdy kezeń boldy», - dep atap ótti tarıhshy»,-dedi Jaqsylyq Sábıtov.
Sonymen qosa ol 25 qazan nelikten ulttyq mereke sanatyna engenine toqtaldy.
«Merekeni memlekettik ne ulttyq merekeler sanatyna engizý álemdegi barlyq memleket pen elde bar tájirıbe. Bul el tarıhyndaǵy oqıǵalardyń mańyzdylyǵyna baılanysty»,-dedi Jaqsylyq Sábıtov.
Respýblıka kúni qalaı toılanady
Bıyl Respýblıka kúnine oraı qazaqstandyqtar úsh kún – 23, 24 jáne 25 qazanda demalady. Merekege baılanysty elimizdiń barlyq aımaqtarynda araıy baǵdarlamalar ótedi.
«Qyran elim – Qazaqstanym!» sporttyq chelllendji. Respýblıka kúnine baılanysty elordalyq sportshylar «Qyran elim – Qazaqstanym!» sporttyq patrıottyq chelllendjin bastady. Patrıottyq aktsııaǵa qatysýshylar Memlekettik rámizder alańyna jınalyp, elimizdiń sport salasynda jetken jeńisterin toılady. Aktsııa patrıottyq sezimdi oıatý, halyqtyń birligin sport alańynda kórsetý, sondaı-aq elimizdiń osy saladaǵy jetistikterin atap ótý maqsatynda ótkizilip jatyr.
Patrıottyq aktsııaǵa kez kelgen adam qatysa alady. Ol úshin azamattar ózderiniń jeke paraqshalarynda #Respýblıkakúni, #Denrespýblıkı heshtegterin jazyp, beınerolıkter jarııalaý qajet. Chellendj qazan aıynyń sońyna deıin jalǵasady. Estafetany birinshi bolyp Atyraý qalasynyń turǵyndary aldy. Jalpy, chellendj otandyq sporttyń damýyna septigin tıgizedi deıdi uıymdastyrýshylar.
«Qazaqstan – týǵan jerim, týǵan elim!» synyp saǵaty. 21 qazanda elimizdiń barlyq mektepteri men kolledjderinde Respýblıka kúnine oraı saltanatty jıyn ótip, onda oqýshylar men stýdentter ánurandy oryndaıdy, sonymen qatar «Qazaqstan – týǵan jerim, týǵan elim!» taqyryby boıynsha respýblıkalyq synyp saǵaty ótedi.
«Elimizdiń bilim berý uıymdarynda Respýblıka kúnin merekeleý jónindegi respýblıkalyq is-sharalar jospary bekitildi. Respýblıka kúni – memlekettiliktiń sımvoly bolyp sanalatyn mańyzdy mereke. Balalardyń boıyna Otanǵa degen súıispenshilikti, Memlekettik rámizderdi, memlekettik jáne ulttyq merekelerdi qurmetteýge tárbıeleýdiń bala kezinen mańyzy zor. Sondyqtan elimizdegi barlyq mektepke shyǵarmashylyq, tanymdyq, sporttyq, merekelik sharalardy josparlap qoıdyq»,-dedi Bilim mınıstrligi Orta bilim komıtetiniń tóraıymy Gúlmıra Kárimova.
Іs-sharalar aıasynda oqýshylar «Atameken» taqyrybyna jalpyulttyq dıktant jazady, 5-11 synyp oqýshylary respýblıkalyq esse baıqaýyna qatysady, al joǵary synyp oqýshylary úshin taqyryp boıynsha pikirsaıystar jáne basqa da is-sharalar uıymdastyrylady.
Demalys kúnderi qaıda barýǵa bolady
Jalpy, qala ákimdikteri ulttyq merekeni toılaý úshin chellendjderdi, aktsııalardy, sonyń ishinde qaıyrymdylyq sharalaryn uıymdastyrýdy qolǵa aldy.
Máselen, 22 qazan kúni saǵat 17:00-de Almatydaǵy Respýblıka saraıynda qazaq estrada juldyzdarynyń qatysýymen gala-kontsert ótedi.
23 qazanda saǵat 07:00-den 13:00-ge deıin júgirýden Charity Music Run qaıyrymdylyq marafony ótedi. Jarys Tuńǵysh Prezıdent saıabaǵynan bastalady. Oǵan 1700-2000 adam qatysady dep josparlanýda.
25 qazan kúni saǵat 11:00-de Medeýdegi alańda «Patrıottızm daýysy» patrıottyq aktsııasy aıasynda Memlekettik Tý kóterilip, Ánuran oryndalady. Bul kúni ánuran qalanyń kóptegen nysandarynda jáne elimizdiń túkpir-túkpirinde shyrqalmaq.
Basqa qalalarda, máselen, Shymkentte teatrlardaǵy qoıylymdar Respýblıka kúnine oraılastyrylǵan. Balalar úshin 26-27 qazan kúnderi saǵat 18:30-da J.Shanın atyndaǵy Shymkent qazaq akademııalyq drama teatrynda Shanınniń 130 jyldyǵyna arnalǵan Saı Qasymbektiń «At jalman ǵasyr» dramasy qoıylady.
Al elordada jappaı merekelik sharalar men kontsertter ótedi. Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda Máńgilik El Daýysy ulttyq mýzykalyq shoýy ótedi. Onyń sahnasynda Qazaqstannyń úzdik ónerpazdary búkil el súıip tyńdaıtyn ánderdi oryndaıdy.
EKSPO alańynda ashyq aspan astynda Memlekettik akademııalyq fılarmonııa uıymdastyrǵan «Qazaqstanym meniń!» merekelik kontserti ótedi.
Memlekettik akademııalyq fılarmonııanyń (burynǵy Kongress-holl) kontsert zalynda elimizdiń túkpir-túkpirinen kelgen aqyndar aıtysy uıymdastyrylady.
Sondaı-aq merekelik keshte Qazaqstan ortalyq kontsert zalynda Roza Rymbaevanyń shyǵarmashylyǵyna arnalǵan kontsert ótedi.
Sonymen qatar 20-26 qazan aralyǵynda qala turǵyndary Sáken Seıfýllın murajaıyndaǵy «Táýelsizdik – elimniń erlik joly» taqyryptyq kórmesin tamashalaı alady.
Jalpy respýblıka boıynsha qandaı merekelik is-sharalar boloatyny týraly buǵan deıin de jazǵan bolatynbyz.