24 jeltoqsan. Tulǵalar týǵan kún

ASTANA. QazAqparat - Búgin, ıaǵnı 24 jeltoqsan kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? QazAqparat oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.

ESІMDER

112 jyl buryn (1910-1982) Ekinshi dúnıejúzilik soǵystaǵy dańqty qolbasshy, áskerı qaıratker, jazýshy, Sovet odaǵynyń Batyry, Halyq qaharmany, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Baýyrjan MOMYShULY dúnıege kelgen.

Jambyl oblysy Jýaly aýdanynda týǵan. Lenıngrad qarjy akademııasy janyndaǵy kýrsty, Sovet armııasy Bas shtabynyń janyndaǵy Joǵary áskerı akademııany bitirgen.

1936 jyly Qyzyl Armııa qataryna alynyp, vzvod, rota komandıri, polk shtaby bastyǵynyń kómekshisi, Qazaq áskerı komıssarıatynyń nusqaýshysy bolǵan. soǵys bastalysymen 316-shy atqyshtar (keıinnen 8-shi gvardııa) dıvızııasynyń jasaqtalýyna belsene qatysyp, sol dıvızııa quramynda maıdanǵa attanǵan. Máskeý túbindegi urystarǵa qatysyp, Panfılov atyndaǵy 8-shi gvardııalyq dıvızııa batalonynyń, polkiniń komandıri bolǵan. 1944-1945 jyldary osy dıvızııany basqarǵan. Onyń soǵys kezindegi urys júrgizýdegi áskerı sheberligi, tapqyrlyǵy men jeke basynyń eren erligi erekshe kózge túsip, batyrlyq dańqy ańyzǵa aınalǵan.

Batyrdyń qalamynan týǵan kórkem shyǵarmalar birneshe shetel tilderine aýdarylǵan. Ol týyndylaryn orys-qazaq tilinde birdeı jazǵan. Onyń «Bizdiń semıa», «Ushqan uıa», «General Panfılov», «Kýba áserleri», «Moskva úshin shaıqas», «Maıdan», «Tólegen Toqtarov» atty kitaptary bar.

Sonymen qatar batyrdyń qaharmandyq erligi týraly orys jazýshysy Aleksandr Bektiń «Volokolamsk tas joly» atty povesi, Ázilhan Nurshaıyqovtyń «Aqıqat pen ańyz» atty roman-dılogııasy, Mekemtas Myrzahmetulynyń «Baýyrjan Batyr» atty kitaby, Maǵıra Qojahmetovanyń «Tosyn syr-suhbat» atty pesalary jaryq kórip, jazýshy-dramatýrg Elen Álimjannyń «Polkovnıktiń jarııalanbaǵan jazbalary» pesasy qoıyldy. «Qazaqfılm» kınostýdııasy «El basyna kún týsa» atty kórkem fılm túsirdi. Moskva akademııalyq drama teatry Baýyrjan Momyshuly týraly «Volokolamsk tas joly» spektaklin qoıdy. 2001 jyly Baýyrjantaný ǵylymı zertteý ortalyǵy ashylǵan. Batyrǵa týǵan jerinde, Astana qalasynda eskertkishter qoıylyp, Máskeý oblysy Volokolamsk qalasynda batyrdyń tas músini ornatyldy.

Batyr esimi aýyldarǵa, kóshelerge, respýblıkalyq áskerı balalar mektebine berilgen. Qazaqstanda Baýyrjan Momyshulynyń 100 jyldyǵyna arnalǵan mereıtoı respýblıka kóleminde keńinen atalyp ótildi. 2010 jyldyń aqpan aıynda Máskeý qalasynda «Ańyzǵa aınalǵan batyr» kitabynyń tusaýkeseri ótkizildi. Jambyl oblysy Jýaly aýdanynda Baýyrjan Momyshulynyń úlken murajaıy ashyldy. Dańqty batyrdyń 100 jyldyq mereıtoıy qarsańynda Baýyrjan Momyshulynyń 30 tomdyq akademııalyq shyǵarmalary 2010 jyldyń 22 qyrkúıeginde «Óner» baspasynan tolyǵymen jaryq kórdi.

2010 jyldyń 29 qazanynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq akademııalyq kitaphanasynda qazaq halqynyń uly perzenti Baýyrjan Momyshulyna arnalǵan «Qazaqtyń Baýyrjany» derekti fılminiń kórsetilimi bolyp ótti.

Qyzyl Tý, Eńbek Qyzyl Tý, Halyqtar Dostyǵy, 1-dárejeli Otan soǵysy, 2 ret Qyzyl Juldyz, «Qurmet belgisi» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.

94 jyl buryn (1928-2001) dramatýrg, aýdarmashy, qoǵam qaıratkeri, Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qyrǵyzstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri Qaltaı MUHAMEDJANOVdúnıege keldi.

Qyzylorda oblysynyń Tereńózek aýdanynda týǵan. Máskeý memlekettik teatr óneri ınstıtýtynyń teatrtaný fakýltetin bitirgen. Qazaq KSR Mádenıet mınıstrliginde, «Qazaq ádebıeti» gazetinde, «Juldyz» jýrnalynda, Jazýshylar odaǵynda istegen. 1970-1999 jyldary Kınematografııa jónindegi memlekettik komıtettiń bas redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń 2-shi hatshysy, Kınematografıster odaǵy basqarmasynyń 1-shi hatshysy, «Ara-Shmel» jýrnalynyń, «Túrkistan», «Zaman Qazaqstan» gazetteriniń bas redaktory bolǵan. Muhamedjanovtyń shyǵarmashylyq joly sahna óneri jaıly problemalyq, sholý maqalalar men spektaklder týraly retsenzııa jazýdan bastaldy. Tuńǵysh pesasy «Bóltirik bórik astynda» 1959 jyly jaryq kórdi. Osydan keıin ómirdegi keleńsizdikti shynaıy kórsetken «Qudaǵı kelipti», «Qýyrdaq daıyn», «Jat elde», «Ózime de sol kerek», «Kóktóbedegi kezdesý» (Sh.Aıtmatovpen birge), «Biz perishte emespiz» atty pesalary jarııalandy. «Sıqyrly shymyldyq», «Dar dobroty» jınaqtary jaryq kórdi.

Qalamgerdiń shyǵarmalary kóptegen shet tilderge aýdarylyp, AQSh, Ulybrıtanııa, Bolgarııa, Vengrııa, Mońǵolııa, Reseı, Qyrǵyzstan, taǵy basqa elderdiń teatrlarynda qoıyldy. Ol «Shyńdaǵy shynar», «Aıman-Sholpan» kınostsenarııleriniń avtory. Kórkem aýdarma salasynda «Quldar» (S.Aını), «Kıeli qan» (Aıbek) romandaryn, «Toǵysharlar» (M.Gorkıı), «Júrek syrlary» ( B.Rahmonov), «Aýrý tister» (A.Qahar), «Ana-Jer-Ana», «Armanym», «Aq keme» (Sh.Aıtmatov) pesa, povesterin tárjimalaǵan. Shyǵys klassıkteri ádebıetiniń «Myń bir tún» hıkaıalaryn orys tilinen aýdaryp, 5 tomdyǵyn shyǵardy. 1998 jyly qalamgerdiń 3 tomdyq shyǵarmalar jınaǵy jaryq kórdi.

«Halyqtar dostyǵy», «Qurmet belgisi» ordenderimen, birneshe medalmen marapattalǵan.

84 jyl buryn (1938) Qazaqstan Respýblıkasynyń qoǵam qaıratkeri Salman Saıdaruly GEROEVdúnıege keldi.

Sheshen-Ingýsh AKSR-ynda (Reseı) týǵan. Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Tselınograd ınjenerlik-qurylys ınstıtýtyn bitirgen.

1957-1964 jyldary - Qazaqstan LKJO Kalının aýdandyq komıtetiniń nusqaýshysy, Aqmola oblystyq komıtetiniń nusqaýshysy, Tselınnyı ólkelik komıtetiniń jaýapty uıymdastyrýshysy, Vıshnev aýdandyq komıtetiniń birinshi hatshysy. 1964-1968 jyldary - Vıacheslav gıdrotoraby qurylysy bastyǵynyń orynbasary. 1968-1974 jyldary - «Tselıngıdrostroı» qurylys basqarmasy bastyǵynyń orynbasary. 1974-1983 jyldary - Tselınograd oblysy qurylysshylary partııa komıtetiniń hatshysy. 1983-1987 jyldary - «Tselınogradtıajstroı» tresi partııa komıtetiniń hatshysy. 1987-1999 jyldary - «Aqmolaagrostroı» birlestigi bastyǵynyń orynbasary - «Agrostroıkomplekt» óndiristik basqarmasynyń bastyǵy. 1999-2008 jyldary - «Nur Otan» HDP Aqmola oblystyq fılıalynyń atqarýshy dırektory, tóraǵasynyń birinshi orynbasary. 2009 jylǵy jeltoqsannan beri - Qazaqstan halqy assambleıasy tóraǵasynyń orynbasary.

71 jyl buryn (1951) belgili qalamger, ardager jýrnalıst-jazýshy Janbolat Álıhanuly AÝPBAEV dúnıege keldi.

QHR-dyń ShUAÓ-de týǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ) bitirgen.

1974-1986 jyldary - «Lenınshil jas» respýbıkalyq jastar gazetinde tálimger, kishi ádebı qyzmetker, aǵa tilshi, bólim meńgerýshisi. 1986-1991 jyldary - «Qazaqstan kommýnısi» jýrnalynyń jaýapty hatshysy. 1991-1996 jyldary - «Halyq keńesi» gazeti bas redaktorynyń orynbasary. 1996-1998 jyldary - «Aqıqat» jýrnaly bas redaktorynyń birinshi orynbasary. 1998-2003 jyldary «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq jalpyulttyq gazeti bas redaktorynyń orynbasary. 2003-2016 jyldary osy gazette bas redaktor bolǵan. 2016 jylǵy qarashada Basqarma tóraǵasynyń keńesshisi qyzmetine aýysty.

Kóptegen tanymdyq-pýblıtsıstıkalyq kitaptardyń avtory. O.Súleımenovtiń, S.Sanbaevtyń shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdardy, «Qajymuqan men Qajytaı», «Han táńiri» derekti kınofılmderiniń ádebı stsenarııleriniń avtory. Maqalalary men ocherkteri respýblıkalyq basylymdarda úzben jarııalanyp keledi. Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń múshesi, Qazaqstan jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń, Qazaqstan Prezıdentiniń jýrnalıstıka salasyndaǵy syılyǵynyń jáne Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń halyqaralyq «Alash» syılyǵynyń laýreaty.

51 jyl buryn (1971) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent keńsesiniń basshysy Baqytjan Shómishbaıuly SARIEV dúnıege keldi.

Almaty qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik sáýlet-qurylys akademııasyn, Qaztutyný odaǵynyń Qaraǵandy ekonomıkalyq ýnıversıtetin bitirgen, mamandyǵy boıynsha – ınjener, zańger.

1996-1999 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstri Keńsesiniń Qujattamalyq qamtamasyz etý bóliminiń mamany, aǵa mamany, referenti, aǵa referenti laýazymdarynda jumys istedi. 1999 jylǵy mamyrdan 2019 jylǵy naýryzǵa deıin syrtqy saıasat vedomstvosy júıesinde qyzmet atqardy: 1999-2002 jyldary – Syrtqy ister mınıstrliginiń Ákimshilik departamenti Kadr jáne baqylaý basqarmasynyń Baqylaý bóliminiń bastyǵy; 2002-2003 jyldary – Syrtqy ister mınıstrligi Apparaty Kadr basqarmasynyń bastyǵy; 2003-2007 jyldary – Syrtqy ister mınıstrliginiń Apparat basshysy; 2007-2019 jyldary – Syrtqy ister mınıstri Keńsesiniń basshysy; 2016 jylǵy aqpannan 2017 jylǵy qazanǵa deıin Syrtqy ister mınıstrliginiń Ádep jónindegi ýákili mindetin qosymsha atqardy. 2019 jylǵy naýryzda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Keńsesi bastyǵynyń orynbasary laýazymyna taǵaıyndaldy. 2019-2022 jyldary Memleket basshysynyń Ókimimen Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń Memlekettik qyzmet jáne kadr saıasaty bóliminiń meńgerýshisi boldy.

Qazirgi qyzmetinde 2022 jyldyń maýsymynan.

«Qurmet» ordenimen (2012), «Eren eńbegi úshin» medalimen (2006), 7 merekelik medalmen, «Úzdik memlekettik qyzmetshi» tósbelgisimen (2017), Qazaqstan Respýblıkasynyń syrtqy saıasatyna qosqan úlesi úshin Syrtqy ister mınıstrliginiń Názir Tórequlov atyndaǵy medalimen (2019) marapattalǵan.

І synypty Tótenshe jáne Ókiletti Ýákil dıplomatııalyq dárejesi bar.

38 jyl buryn (1984) Astana qalasy ákiminiń orynbasary Erlan Orynbasaruly BEKMURZAEV dúnıege keldi.

L. N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetin bitirgen, ekonomıka bakalavry (2007). A.Baıtursynov atyndaǵy Memlekettik ýnıversıtetti quqyqtaný mamandyǵymen (2012), Sheffıld ýnıversıtetin (2016) támamdaǵan.

Eńbek joly: Astana qalasy bıýdjettik josparlaý jáne atqarý bóliminiń bas mamany (2007-2009); Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi Mádenıet komıtetiniń qarjylyq qoldaý jáne Memlekettik satyp alý departamentiniń sarapshysy (2009-2010), QR MAM Mádenıet komıteti bıýdjettik josparlaý jáne oryndaý basqarmasynyń sarapshysy (2010); Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstrligi Investıtsııalar komıteti arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar basqarmasynyń sarapshysy (2010-2011); QR IJTM ınvestıtsııalar komıteti arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar basqarmasynyń bas sarapshysy (2011-2013); QR IJTM ınvestıtsııalar komıteti arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar basqarmasynyń basshysy (2013-2014); QR Investıtsııalar jáne damý mınıstrligi Investıtsııalar komıtetiniń arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar basqarmasynyń basshysy (2014-2017); Nur-Sultan qalasynyń Investıtsııalar jáne damý basqarmasy basshysynyń orynbasary (2017-2018); Nur-Sultan qalasynyń Investıtsııalar jáne kásipkerlikti damytý basqarmasy basshysynyń orynbasary (2018-2019); Nur-Sultan qalasynyń Investıtsııalar jáne kásipkerlikti damytý basqarmasynyń basshysy (2019-2021); Nur-Sultan qalasy «Almaty» aýdanynyń ákimi (07.2021-12.2021); Nur-Sultan qalasy ákiminiń orynbasary (2021-2022).

Qazirgi qyzmetinde - 2022 jylǵy qyrkúıekten bastap.

36 jyl buryn (1986) Qazaqstan Respýblıkasy energetıka vıtse-mınıstri Janat Zarýbekqyzy JAHMETOVA dúnıege kelgen.

Qaraǵandy oblysynda týǵan. Baıqońyrov atyndaǵy Jezqazǵan ýnıversıtetin; Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin (2008) jáne Aberdın ýnıversıtetin (2012) támamdaǵan.

Eńbek joly: «Ulttyq saraptaý jáne sertıfıkattaý ortalyǵy» AQ synaq zerthanasynda jetekshi maman (2009); Aqparattandyrý salasyndaǵy memlekettik saıasatty qalyptastyrýǵa basshylyq etetin ortalyq memlekettik organdardyń qurylymdyq bólimshelerinde qyzmetker (2009-2016); Qazaqstan Respýblıkasy Aqparat jáne kommýnıkatsııalar mınıstrliginiń Aqparattandyrý departamenti dırektorynyń orynbasary (2016-2017); «Zerde» Ulttyq aqparattyq-kommýnıkatsııalyq holdıngi» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary (2017-2020) boldy.

Qazirgi qyzmetinde 2020 jyldyń aqpanynan bastap.