22 jeltoqsan. QazAqparat kúntizbesi
Qazaqstanda arhıv qyzmetkeriniń kúni
Qazaqstan Úkimeti 2020 jyldyń 22 jeltoqsanynda «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy merekeler týraly» qaýlyǵa tolyqtyrýlar engizdi. Qujatqa sáıkes, merekelik datalar tiziminiń qosymshasy «Arhıvshi kúni – 22 jeltoqsan» mazmunymen tolyqty.
Halyqaralyq bard ánderi kúni
Bul alǵash paıda bolǵan jyldan beri ǵalamtor arqyly shyǵarmashylyq kezdesýler ótkizgen túrli elder men qalalardaǵy bardtardyń basyn qosyp, shynymen halyqaralyq mereke. Mýzyka men poezııaǵa shekteý joq bolǵandyqtan, Avtorlyq óleń kúnin taıaý jáne qıyr sheteldiń avtor-oryndaýshylary toılap keledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1920 jyly Qazaqstandy elektrlendirý jospary qabyldandy. 1892 jyly Qazaqstan aýmaǵynda alǵashqy gıdravlıkalyq stansa salyndy. HH ǵasyrdyń basynda respýblıka aýmaǵyndaǵy barlyq elektr stansalarynyń qýattylyǵy 2,5 MVt-tan asqan joq.
Búginde energetıkterdiń tabandy eńbeginiń arqasynda Qazaqstannyń energetıkalyq qýattylyǵy 23 myńnan astam MVt-ty qurap otyr.
1974 jyly Ekibastuz qalasynan soltústikke qaraı 16 shaqyrym jerde Ekibastuz otyn-energetıka keshenin salý jobasy boıynsha GRES-1 qurylysy bastaldy.
1980 jyly 500 megaVatt qýatqa ıe alǵashqy energoblok iske qosyldy. 1984 jyly segizinshi bloktyń iske qosylýymen stansanyń jobalyq qýaty 4000 megaVatqa jetti. Sonyń arqasynda jergilikti kenishterden alynǵan taskómirmen jumys isteıtin Ekibastuz GRES-1 álemniń eń úlken jylý elektr stansalarynyń birine aınaldy.
1998 jyly otbasy múddesin qorǵaý, áıelderdiń eldiń saıası, áleýmettik, ekonomıkalyq jáne mádenı ómirindegi belsendiligin arttyrýdy qamtamasyz etý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janynda otbasy jáne áıelder isteri jónindegi ulttyq komıssııa quryldy.
2000 jyly «Aıgólek» balalar jýrnalynyń alǵashqy sany jaryq kórdi.
2005 jyly Novosibirde qazaq qarpimen basylǵan «Uly Abaıǵa adaldyq» kitabynyń ilki danasy Semeıge jetkizildi. Kitaptyń baspadan shyǵýyna Abaı respýblıkalyq qory járdemdesti.
«Uly Abaıǵa adaldyq» kitabynda Abaı ómir súrgen kezeńniń belgili oqıǵalary men búgingi kúnge deıin jaryq kórmegen materıaldar da qamtylyp otyr, ıaǵnı Abaıdyń tikeleı urpaǵy - Minash Ysqaqovanyń estelikterin aıtýǵa bolady.
2007 jyly Petropavlda Qazaqstannyń jáne ıAkýtııanyń belgili memleket ári saıasat qaıratkeri Maksım Amosovqa eskertkish taqta ornatyldy.
Maksım Amosov (1897-1938) Batys Qazaqstan, Qaraǵandy, soltústik Qazaqstan oblystyq partııa komıtetteriniń birinshi hatshysy boldy, Qazaqstan Kompartııasy OK-de jumys istedi. Qazaqstan ekonomıkasyn damytýǵa, bosqyn qazaqtardy Otanyna qaıtarýǵa, olardy baspana jáne jumyspen qamtamasyz etýge súbeli úles qosty. 1938 jyly Qyrǵyzstanda repressııaǵa ushyrap, atyldy. Ólgen soń aqtaldy.
2011 jyly Qaraǵandydaǵy ıÝrıı Gagarın atyndaǵy alańda ǵaryshty ıgergenderge eskertkish qoıyldy. Memorıaldyń avtorlary qaraǵandylyq sáýletshi Murat Baıysbaı jáne astanalyq músinshi Asqar Nartov boldy.
Músin kompozıtsııasynyń jalpy bıiktigi 40 metr. Ony turǵyzýǵa alıýmınıı, tot baspaıtyn bolat, nıtrotıtan, granıt jáne gabra tastar qoldanyldy.
2011 jyly Qazaqstan Ulttyq banki «Shyǵys kúntizbesi» serııasyna kiretin nomınaly 500 teńgelik «Aıdahar jyly» altyn jáne kúmis monetalaryn aınalymǵa shyǵardy. Monetalar 999-synamaly altynnan jáne 925-synamaly kúmisten daıyndalǵan.
2014 jyly TMD-da alǵash ret Almaty onkologııalyq ortalyǵynda ıntraoperatsııalyq sáýleli terapııa ótkizý úshin (IOLT) LIAC 10 MEV mobıldi elektrondar údetkishin engizdi.
«LIAC 10 MEV» elektrondardy ıntraoperatsııalyq údetkishi dál operatsııa kezinde sáýlelenýdiń joǵary mólsherin qaterli isikke dál túsirýge múmkindik beredi. Osylaısha, hırýrgııalyq jáne sáýlelik emdeý ózara úılestirilip, bir mezette júrgiziledi.
2015 jyly Astanada Qazaqstandaǵy kúres túrlerinen eń úlken akademııa «Qazaq Batyry» quryldy. Sport kesheniniń aýdany 850 sharshy metrdi quraıdy.
2016 jyly Antarktıdadaǵy ıÝnıon Gletcher (Union Glasier) bazasynan alǵashqy qazaqstandyq shańǵyshylar ekspedıtsııasy Jer sharynyń ońtústik polıýsin betke ala jolǵa shyqty.
Atletter ıÝrıı ıÝshın, Іlııas Ǵalymbekov jáne zertteýshi dáriger Dáýlet Sháripovterden quralǵan topty qazaqstandyq saıahatshy Maǵjan Saǵymbaev basqardy.
2017 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Birikken Ulttar Uıymynyń Qaýipsizdik Keńesiniń Aýǵanstan jaıyndaǵy ashyq pikirtalastaryna qatysty.
Onda kóptegen elder BUU Qaýipsizdik Keńesine Ortalyq Azııadan alǵashqy saılanǵan memleket retinde ári Ortalyq Azııa óńiri men Aýǵanstandy damytý, qaýipsizdik máselelerine álem jurtshylyǵynyń nazaryn belsendi aýdarǵany úshin Qazaqstanǵa alǵys bildirdi.
2017 jyly Makedonııa astanasy Skopedegi Qasıetti Klıment Ohrıdskıı ulttyq jáne ýnıversıtet kitaphanasynda Qazaqstan ádebıeti men mádenıeti ortalyǵy ashyldy.
Ortalyq Qazaqstannyń ádebı murasyn zerttep, qazaq ádebıetin nasıhattaýǵa úles qosý, mádenıetaralyq jáne órkenıetaralyq dıalogty nyǵaıtý, halyqaralyq mádenı yntymaqtastyqty damytý mindetterin atqaryp keledi.
2018 jyly Astanada Qazaqstandaǵy eń tanymal shahmatshy, shahmattan birneshe dúrkin álem chempıony, halyqaralyq grossmeıster Dınara Sádýaqasovanyń Shahmat akademııasynyń resmı ashylý saltanaty ótti.
«Men úshin, meniń komandam úshin bizdiń shahmat akademııamyzdyń resmı ashylýy - ǵajap oqıǵa. Árıne, akademııanyń negizgi maqsaty – oıyn túrin Qazaqstanda tanymal etý. Men Astanada, Almatyda jáne elimizdiń basqa da qalalarynda master-klasstar ótkizemin», - dedi Dınara Sádýaqasova akademııanyń ashylý saltanatynda.
2019 jyly Almatyda Olımpıada chempıony atanǵan tuńǵysh qazaq – Jaqsylyq Úshkempirov týraly «Jaqsylyq» atty kórkem fılmniń premerasy ótti.
Bıografııalyq lenta QR Eńbek Eri, grek-rım kúresinen álem jáne Olımpıada chempıony, KSRO-nyń eńbek sińirgen sport sheberi (1980), Qazaq KSR-nyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy Jaqsylyq Úshkempirovtiń ǵumyr joly jaıly baıandaıdy. Basty rólderdi Elnar Nazarqul men Sanýrjan Súleımenov somdady (sportshynyń bozbala shaǵy men jasóspirim kezi). Teatr akteri Oljas Saq fılmde sportshynyń jastyq shaǵyndaǵy beınesin oınasa, 60 jastaǵy sportshynyń rólin somdaýǵa Qazaqstannyń Halyq ártisi, Jezqazǵan teatrynyń akteri Dosjan Janbotaev shaqyryldy.
2020 jyly Birikken Ulttar uıymynyń Bas Assambleıasy Qazaqstan bastamashylyq etken halyqaralyq yntymaqtastyq jáne qyzmetti úılestirý týraly qarardy biraýyzdan qabyldady.
Bul rezolıýtsııanyń maqsaty – Semeı aımaǵyndaǵy turǵyndardy ońaltý, qorshaǵan ortany qalpyna keltirý jáne ekonomıkalyq damytý. Qujatta halyqaralyq qaýymdastyqqa Qazaqstanda zardap shekken turǵyndardy emdeý, Semeı aımaǵyndaǵy ekonomıkalyq ósim jáne turaqty damý boıynsha arnaıy baǵdarlamalardy ázirleýge kómek berýge úndeý salynǵan.
2020 jyly Astanada el turǵyndary, týrıster, sheteldik qonaqtarǵa Qazaqstannyń jerasty baılyqtary týraly aǵartýshylyq maqsatpen qurylǵan alǵashqy geologııalyq murajaıdyń ashylýy ótti.
2020 jyly BUU-nyń Jenevadaǵy bóliminde Abaı Qunanbaıuly músininiń saltanatty ashylýy ótti. Shara qazaqtyń uly aqynynyń 175-jyldyǵy men Birikken Ulttar uıymynyń 75-jyldyǵyna oraılastyrylǵan.
2021 jyly Dımash Qudaıbergenniń D’R’S mangasynyń ekinshi bóliginiń shyǵýyna oraı grýzın zergeri Davıd Chheıdze áıgili Manga tumarynyń kóshirmesin jasady.
D’R’S mangasy –kásibı sýretshiler men stsenarıster toby ázirlegen álemge áıgili ánshi Dımash Qudaıbergenniń resmı jobasy. D’R’S – bul manga (aq-qara tústi japon komıksi) formatynda beınelengen jáne baıandalǵan tartymdy oqıǵa.
2021 jyly Soltústik Qazaqstan oblysynda Aqjar aýdanynyń ortalyǵy - Talshyq aýylynan bes shaqyrym jerde Baıtaılaq batyr mazary ornatyldy.
Baıtaılaq batyr (1695-1745) - qazaq halqynyń jońǵar, shúrshit, qyrǵyz, orys shapqynshylaryna qarsy ult azattyq soǵysynda erlik kórsetip, aty ańyzǵa aınalǵan, 12 abaq kereıdiń Sherýshi rýyna uran bolǵan tarıhı tulǵa. Qarakereı Qabanbaı, Qanjyǵaly Bógenbaı, Shapyrashty Naýryzbaı, Jánibek Berdáýletuly Baıtaılaq batyr syndy uly qaharmandarymyz osy ǵasyrdyń tarıhyna esimderin altyn árippen qaldyrdy. Baıtaılaq batyrdyń jerlengen jeri Soltústik Qazaqstan oblysynyń kıeli jerleriniń kartasyna engizilgen.