2013 jyly qazaqstandyq sporttyń qol jetkizgen 10 bıigi
2013 jyly barsha Qazaqstan ǵana emes, búkil dúnıejúzi qazaq boksshysynyń ónerine tánti boldy. Ol árıne, Gennadıı Golovkınniń óneri. Golovkın ótkizgen 4 kezdesý áli kúnge deıin esimizde. Amerıkalyq Gabrıel Rosado, japondyq Nobýhıro Ishıda, brıtanııalyq Mettıý Maklın jáne AQSh ókili Kertıs Stıvens qazaq boksshysynyń tegeýrinine qarsy turatyn ádis-aıla taba almaı, oısyraı taıaq jedi. Onyń gúrzi judyryǵy, sharshy alańdaǵy aryny men saýatty taktıkasy, ámbebaptylyǵy men talanty búkil álemdi moıyndatty. Genanyń ańdyp júrip dóp tıgizetin aýyr soqqysy áli talaı «myqtymyn» degenderdi sulatyp salatyny sózsiz. Kásibı boksta Golovkın 28 kezdesý ótkizip, onyń barlyǵynda da jeńiske jetse, 26 kezdesýi nokaýtpen aıaqtaldy. Golovkınniń gúrzi judyryǵyna tánti bolǵan Amerıka eliniń aldyńǵy qatarly NVO arnasy da oǵan «úzdik soqqy 2013» júldesin tabystady. Sonymen qatar ol WBA "sýperchempıony" ataǵyna ıe bolyp, birneshe bedeldi basylymdardyń tańdaýy boıynsha «2013 jyldyń eń úzdik boksshysy» atandy. Al Bleacher Report portaly Golovkındi qazirgi zamannyń eń qaýipti boksshysy dep jarııalady. Qazaqstandyq Gennadıı Golovkın The Guardian basylymy jasaǵan soqqysy eń joıqyn boksshy reıtınginde birinshi orynda tur. Osylaısha ol álemdegi eń úzdik nokaýter bolyp otyr.
Ótip bara jatqan jyly el fýtboly da óziniń mereıin ústem etti. Buryn-sońdy bolmaǵan bıigine qol jetkize aldy desek qatelespespeımiz. Qaraǵandylyq «Shahter» klýby Chempıondar lıgasynda «Bate», «Skenderbeý», «Seltık» syndy Eýropanyń azýly komandalaryn jerge qaratyp, «kári qurlyqtyń» ústinen muzdaı sý quıyp jibergendeı abdyratty da ketti. Ózderiniń bul «masqarasyna» syltaý tappaǵandaı, jaýapty kezdesýlerdiń aldynda ata-salt boıynsha, bir qoıdy qurbandyqqa shalyp jiberetin shahterlikterdiń bul ádisine qatty nalydy eýropalyq aıaqdopshylar. Qaıdam, áıteýir sol bir dástúrinen aıyrylǵan «Shahter» kelesi kezdesýinde «Seltıkten» utylyp, Chempıondar lıgasynyń sońǵy kezeńinde súrindi. Degenmen ÝEFA erejesi boıynsha olar Eýropa lıgasyna joldama aldy. Lıganyń toptyq kezeńinde eki upaı enshilegen kenshiler pleı-off synyna bara almady. Biraq «Shahter» Eýropa lıgasyna shyqqan alǵashqy jáne ázirge jalǵyz komanda esebinde tarıhta qaldy.
Sonymen qatar 2013 jyly almatylyq «Qaırat» klýby fýtzaldan ÝEFA kýbogin utyp aldy. Buny da sportta oryn alǵan jyldyń eń úzdik oqıǵalarynyń tizimine engizgimiz kelip otyr. Qazaqstandyqtar jartylaı fınalda ataqty «Barselonany» san soqtyryp, aqtyq synda máskeýlik «Dınamo» klýbyn tize búktirdi. Qazir qazaqstandyq komanda ÝEFA reıtingisinde kósh bastap keledi. Osy jetistiginen keıin «Samuryq-Qazyna» qory almatylyq klýbty «Astana» prezıdenttik kásibı sport klýbynyń quramyna aldy.
Eleýli oqıǵalardyń biri - Almaty qalasynda ótken bokstan álem chempıonaty. Bul doda Qazaqstanda birinshi ret, sondaı-aq, shlemsiz ótip jatqan alǵashqy chempıonat retinde tarıhta qaldy. Odan ózge boksshylarymyz segiz birdeı medal enshilep (4 altyn, 2 kúmis, 2 qola), aıdy aspannan shyǵardy. Bul oqıǵanyń eń basty jańalyǵy - Jánibek Álimhanuly. Júrisi tyń, soqqylary joıqyn. Sóz joq, Jánibek álemdi áli de talaı moıyndatatyn esim.
2013 jyl kóp jyldar boıy kóleńkede jatyp, turalap qalǵan ulttyq sporttyń tóresi - qazaq kúresin jańa bir deńgeıge kóterdi. Astana qalasynda «Qazaqstan barysy», odan keıin Tarazda álemniń 8 memleketi qatysqan qazaqsha kúres boıynsha «Eýrazııa Barysy» birinshi halyqaralyq týrnırleri ótti. Sońǵysy tipti álemniń 120 eline translıatsııa júrgizilgen. «Qazaqstan barysy», sóz joq, sońǵy jyldardyń kólemindegi eń iri joba. Oǵan bıyl «Eýrazııa barysy» qosyldy.
21-22 jeltoqsan kúnderi Belarýs astanasy Mınsk qalasynda qazaq kúresinen álem birinshiligi ótkenin de aıta ketken jón. Osymen tórtinshi ret uıymdastyrylǵan dúbirli dodaǵa 28 memleketten 58 balýan qatysty. 5 salmaq dárejesi boıynsha synǵa túsken Qazaqstan quramasy barlyq altyn júldeni oljalap qaıtty.
Ol ol ma, qazaq kúresi bıyl tipti Afrıkada da óziniń chempıonatyn ótkizip úlgerdi. 26 aqpan - 3 naýryz kúnderi aralyǵynda Ońtústik Afrıka Respýblıkasynyń Keıptaýn qalasynda ulttyq sport túri - qazaq kúresinen eresekter arasynda Afrıka chempıonatyna «Qara qurlyqtyń» Ońtústik Afrıka Respýblıkasy, Zımbabve, Botsvana, Svazılend, Gabon, Nıgerııa syndy memleketterinen 30 sportshy qatysypty.
Bıyl Denıs Ten buryn-sońdy qazaqtyń aıaǵy basyp kórmegen bıikke jetip, Qazaqstandy álemge áıgiledi. Mánerlep syrǵanaýdan Kanadanyń London qalasynda ótken álem chempıonatynda qazaqstandyq Denıs Ten kúmis júlde enshiledi. Bul mánerlep syrǵanaýdan Qazaqstan tarıhyndaǵy álemdik syndaǵy alǵashqy júlde. Búkil jattyǵýlar men elementterdi qatesiz oryndaǵan ol qossaıys qorytyndysy boıynsha kanadalyq Patrık Channan keıin ekinshi satyǵa turaqtady-266.48. Altynǵa bar bolǵany 1,3 upaı jetpedi. Osy jeńisinen qanat alǵan Denıs Avstrııada jáne Italııa ótken halyqaralyq týrnırlerde eshkimge des bergen joq. Álem onyń sulý qımylyna, mánerine ǵashyq boldy. Tipti Denıs «Tenniń konkıi iz qaldyratyn bolsa, ol muz ústine aıshyqty órnek salyp keter edi» dep tamsanǵandar da boldy.
Denıs Tennen basqa taǵy bir Denıs bar. Ol - konkıshi Denıs Kýzın degen jas sportshy. Qazaqstandyq konkıshi Reseıdiń Sochı qalasynda ótken konkımen júgirý sporty boıynsha jeke qashyqtyqtarda álem chempıony boldy. Toǵyzynshy jupta 1000 metrlik qashyqtyqta júgirgen Kýzınniń nátıjesi 1 mınýt 9,14 sekýnd boldy. Ekinshi oryndy ońtústikkoreılik Taı Bým Mo, al «qolany» amerıkalyq Shanı Devıs ıelendi. Kýzın osy sport túrinen álem chempıonatyn jeńip alǵan alǵashqy qazaqstandyq sportshy bolyp otyr. Budan buryn 1996 jyly 3000 metr qashyqtyqta júldegerler úshtigine Lıýdmıla Prokasheva engen bolatyn.
Elimizdiń taǵy bir maqtanyshy - Jansaıa Ábdimálik óziniń dúrkin-dúrkin jeńisterimen bıyl da barsha qazaqty qýantty. Jasóspirimder arasyndaǵy Álem chempıonatynda 4 ret jeńiske jetken nebári 13 jastaǵy Jansaıa, bıyl Túrkııada ótken 20 jasqa deıingi jastar arasyndaǵy álem chempıonatyna qatysyp, ekinshi orynǵa ıe boldy. Bul dúnıejúzilik shahmatta kezdesetin sırek oqıǵa. Sebebi kishkentaı shahmatshylar arasynda 1 jastyń ózi úlken aıyrmashylyq bolyp tabylady. Osy jetistiginen keıin ol Qazaqstandaǵy áıelder arasyndaǵy eń jas halyqaralyq grossmeıster ataǵyna ıe boldy.
2013 jyly Astana Arlans boksshylary WSB Dúnıejúzilik boks serııasynyń chempıonatyn jeńip aldy. Mamyr aıynda Astanada ótken dodanyń aqtyq synynda ýkraınalyq Atamandardy tize búktirgen elordalyq ujym WSB kýboginiń úshinshi ıegeri retinde tarıhta qaldy.
Jaqynda Italııanyń Trentıno provıntsııasynda XXVI Búkilálemdik qysqy ýnıversıada aıaqtaldy. Qazaqstandyq stýdentter jeńip alǵan júldeler boıynsha on besinshi orynǵa (30 qurama arasynda) taban tiredi, olardyń esebinde 5 marapat (2 altyn, 2 kúmis, 1 qola medal) bar. Eske sala keteıik, bul Ýnıversıadada qazaqstandyq komanda qorjynyna shańǵy jarysynda Tatıana Osıpova men aǵaıyndy Malyshevterdiń (Aleksandr jáne Sergeı), Gennadıı Matvıenko men Mark Starostınniń erler estafetalyq kvarteti «altyn» saldy, kúmis júldege de sol Mark Starostın men hokkeıden erler quramasy qol jetkizdi, al «qola» júldeni Olga Mandryka, Marına Matrosova jáne Tatıana Osıpova úshtigi áıelder estafetasy áperdi.
Bul ýnıversıadada Qazaqstannyń hokkeı quramasy táýir óner kórsetkenin aıta ketken jón. Evgenıı Rymarev pen Aleksandr Shın Ýnıversıadanyń eń nátıjeli oıynshylary dep tanyldy.
Kelesi 2014 jylda qazaq jankúıerleri endi Sochı olımpıadasyna jáne Almatyda ótetin aýyr atletıkadan álem chempıonatyna kóz tigedi. Mártebesi bıik dodadalarda elimizdiń kók baıraǵynyń jelbiregenin tileıik aǵaıyn.