2012 jyly Esil ózenindegi sý joly 18,5 shaqyrymǵa uzartylady

Foto: None
ANA. Maýsymnyń 5-i. QazAqparat /Raıhan Qońyr/ - Shildeniń 6-sy, Astana kúni qarsańynda Esil ózenine serýen-saıahatqa arnalǵan 60 kishkene keme (kater) sýǵa túsiriledi. Al bolashaqta Esil navıgatsııasy arqyly tek serýen-saýyq qana emes, jolaýshylar tasymaly da júzege asyrylatyn bolady.

Mamyrdyң 29-y kүni Esilde tұңғysh ret jolaýshylar tasymaldaıtyn sý joly ashylyp, alғashқy eki jolaýshyғa, Astana қalasy Ardagerler keңesiniң tөraғasy Mıhaıl Býtenko men №4 mektep-gımnazııasynyң oқýshysy Erlan Әbidғalıevke kýәlik tapsyryldy. Sý қozғalysynyң birinshi kezeңine 2 mlrd. teңgege jýyқ қarjy jұmsaldy. Elordada bastalғan өzen қozғalysynyң jұmysyn «Esil-Astana» memlekettik kәsiporny jүzege asyratyn bolady. Jolaýshy jәne jүk tasymalynda, negizinen, temir jol, kүre jol jәne әýe jolyna ıek artatyn Қazaқ elinde sý kөligi neken-saıaқ. Sondyқtan, shyғys tұstaғy Ertis өzenindegi sý-kөlik қatynasynda әbden ysylғan mamandar elordalyқtarғa bilgenderin үıretip, tәjirıbesin ortaғa saldy. Өzen jolynyң 9 shaқyrymy serýenge, al, 6 shaқyrymy jolaýshylar tasymalyna arnalady. Oғan eki sý kөligi bөlinip otyr. Sý kөligi әzirge alty aıaldama arasynda қatynaıdy.

Esildegi kөlik қozғalysynyң ekinshi jartysyn iske қosý barysynda bolashaқta, ıaғnı 2013 jylғa taıaý sý kөligi kөbeıtilip, өzen vokzaly da salynady. Elordanyң әkimi Imanғalı Tasmaғambetov Esil sý joly tasymalynyң alғashқy kezeңi bıyl iske қosylatynyn, keleshekte sý joly 18,5 shaқyrym ұzartylatynyn 2008 jylғy әleýmettik-ekonomıkalyқ damýynyң қorytyndysyn jasaý barysynda aıtқan-dy. Osylaısha, Astananyң өrkendeýi aıtylғan merzimge saı, ýaқytynda atқarylyp keledi. Demek, elordadaғy jolaýshylar tasymaly mindetin avtobýstarғa ғana jүktep қoımaı, sý kөligin қatarғa қostyқ.

Endi kөp ұzamaı jeңil-relsti tramvaı da «tizginin қaғyp» қalar. Bұl joba memleket pen jekemenshik seriktestigi tүrinde iske asyrylady. 59,3 shaқyrymdyқ relste tөrt baғyt boıynsha jolaýshy tasymaldanady. Bұl өzi aýқymdy joba bolғaly tұr. Temir jol vokzaly men eski қalanyң ortalyқ bөligin jәne sol jaғalaýdaғy әkimshilik ortalyқty jalғaıtyn tramvaı jolynyң alғashқy kezeңi 2011 jyly iske қosylady. Al қalғan үsh kezeңi 2015 jyly tәmamdalmaқ. Jol-kөlik ınfraқұrylymyn damytý үshin Astana әkimdigi 2011 jylғa deıingi kөlik strategııasyn әzirledi. Soғan sәıkes Astanada ұzyndyғy 26 shaқyrym bolatyn kishi kөlik oramy salynady. Kөlik oramy Saraıshyқ, On ekinshi, On tөrtinshi, Ýgolnyı jәne Beısekov kөsheleri arқyly өtedi. Bұl қalanyң ortalyқ bөlikterindegi kөlik aғynyn tezdetýge mүmkindik týғyzady. Osy kөsheler arasyndaғy toraptardy jalғastyrýdy қamtamasyz etýde 13 jol-kөlik jolaıryқtary taғy salynbaқ. 2008 jyly eki kөlik jolaıryғy jәne Esil өzeni arқyly өtetin avtokөlik kөpiri tұrғyzyldy. 2008 jyly 274 shaқyrymnan astam jol salynyp, jөndeýden өtkizildi. Onyң 40 shaқyrymy jaңadan tөseldi. Mұnyң aldyndaғy үsh jylda bar-joғy 170 shaқyrym jol salynyp, jөndeýden өtkizilgen edi.

 Elbasynyң bıylғy Joldaýynda jүktelgen tapsyrmalarғa sәıkes, Үkimet қolғa alғan «Jol kartasyn» jүzege asyrý aıasynda Astana қalasynyң Jolaýshylar kөligi jәne avtomobıl joldary basқarmasy barlyғy 7 391 993 myң teңge қarastyryp otyr. Onyң ishinde «Jol kartasyn» jүzege asyrý үshin 1 350 000 myң teңge berildi. Al, nesıegerlik bereshekti өteýge 107 354 myң teңge jәne damý transfertterine 5 819 470 myң teңge bөlinip, jergilikti bıýdjet esebinen қosymsha 115 169 myң teңge bөlindi. «Astana қalasynyң Jolaýshylar kөligi jәne avtomobıl joldary basқarmasynyң қyzmetin қamtamasyz etý» baғdarlamasyn atқarýғa 6 941 myң teңge қarastyryldy. Astana jәne Almaty қalalarynyң avtomobıl joldarynyң қyzmet etýin қamtamasyz etý» baғdarlamasyna 21 966 myң teңge қarastyrylғan bolatyn. Bүginde 57 қalalyқ baғdar boıynsha kүn saıyn 800-ge jýyқ қoғamdyқ kөlik jolaýshylar tasymaldaıdy. Baғdarlyқ jүıeniң ұzaқtyғy - 2160 shaқyrym. Қalalyқ avtobýstardyң jalpy sany bir myңnan asady. Үlken avtobýstardyң қatary 600-den artyқ. Shaғyn avtobýstar 400-diң shamasynda. 2008 jyly қalalyқ jolaýshylar kөligimen 1 106,6 mln. jolaýshy tasyldy. Bұl kөrsetkish өtken jyldan 1 paıyz artyқ. Onyң ishinde қalanyң kөlik kәsiporyndary 163,8 mln jolaýshyny,jeke kәsipkerler 942,8 mln. adamdy tasydy. Bұl paıyzғa shaққanda tıisinshe 14,9 jәne 85,2 paıyzdy құraıdy. «Jol kartasyn» jүzege asyrý үshin jyl basynda «Kөlik ınfraқұrylymyn damytý» baғdarlamasy boıynsha respýblıkalyқ bıýdjettiң transfertteri esebinen 5 819 470 myң teңge, al jergilikti bıýdjet esebinen 113 228 myң teңge қarastyryldy. Қalada kөlik ınfraқұrylymy jaқsy jetilip keledi. Bir ғana mysaldy aıtyp өtelik. 1974 jyly jolaýshylar tasymaldaý maқsatynda құrylғan «№ 1 avtobýs parki» AҚ bүginde elordanyң irgeli әri baıyrғy jolaýshylar tasymaly mekemesi bolyp tabylady. Kәsiporyn қaladaғy jolaýshylar tasymaly kөleminiң 35 paıyzyn atқaryp otyr. Jұmys sapaly әri kәsiporynnyң қyzmeti joғary deңgeıde bolýy үshin mұnda barlyқ jaғdaı jasalғan. Kәsiporynnyң aýmaғynda tәjirıbeli ұstazdar sabaқ beretin jүrgizýshiler men kondýktorlar daıarlaýғa arnalғan oқý ortalyғy ornalasқan. Kәsiporynғa 1997 jyly «MAN-232» markaly 20 avtobýs, al 2004 - 2006 jyldar aralyғynda «Hıýndaı - aero sıtı» markaly 55 avtobýs alyndy. 2007 jyly parkke «MAN Lions Classic» markaly 95 avtobýs әkelindi. Al үstimizdegi 2009 jyly arnaıy trappen jabdyқtalғan, mүgedekter arbasynyң kirip-shyғýyna yңғaılastyrғan «MAN Lions City» markaly 5 avtobýspen jaңғyrtyldy. Қaladaғy kөlik қozғalysyn retteý sharalary da arnaıy nazar aýdarýғa tұrarlyқ. Sol maқsatta «Eldi mekenderde jol қozғalysy қaýipsizdigin қamtamasyz etý» baғdarlamasy boıynsha 77 388 myң teңge қarastyryldy. Jүk tasymaldaý jaıyna keler bolsaқ, өtken jyly қala kөligi 58 645,2 myң tonna jүk tasydy, jalpy jүk aınalymy 2 929,5 myң tonna. Bұl kөliktik emes ұıymdar jәne jүk avtokөligi bar kommertsııalyқ tasymaldaýmen aınalysatyn jeke tұlғalar tasymaldaғan jүktiң mөlsherin қosa eseptegendegi kөrsetkish. 2007 jylmen salystyrғanda tasylғan jүk kөlemi 8,6 paıyzғa ұlғaıdy.

 Bұlarғa қosymsha elordada «Ekıpaj», «Ekıpaj plıýs», «Vıraj», «Santana» jәne «Tұlpar» JShS sekildi 4 taksomotorlyқ kompanııa қyzmet etedi. Bұl kәsiporyndardyң құramyndaғy 250 mәshıne lypyp daıyn tұr. Olardyң 150-i baғytқa kүndelikti shyғady. Sonymen қatar, taksomotorlyқ parktiң 150 mashınasynda fıskaldy chek beretin taksometrler ornatylғan. Astanaғa kelip-ketip jatқandardyң birқatary әýe kөligine jүginedi. 2008 jyly әýe kөligimen 2 343,4 myң adam tasyldy. Barlyқ baғyttardaғy jolaýshylar aınalymy 4 874,7 mln boldy jәne 2007 jylmen salystyrғanda 110,7 paıyzғa ұlғaıdy. Elordadaғy kөpirler men jol өtkelderin salý jәne қaıta jaңartý aıasynda 2008 jyly birқatar kөshelerde jұmystar atқaryldy. Қabanbaı batyr daңғyly boıynda Esil өzeni arқyly kөpir ashyldy. B. Momyshұly daңғylynan Қ. Mұңaıtpasov kөshesine deıin M. Jұmabaev kөshesiniң jol jaқ bөliginiң құrylysy, Manas kөshesinen Mırzoıan kөshesine deıingi ýchaskede Fabrıchnaıa kөshesi, Saryarқa kөshesinen № 36 kөshege deıin Saraıshyқ kөshesi қaıta jaңartyldy. Astananyң kөlik jelisi ұzyndyғy 728 shaқyrym bolatyn 647 kөsheden tұrady. Onyң 510 shaқyrymy, ıaғnı 70 paıyzyna asfalt-beton tөselgen. 218 shaқyrymy jazda shaң ұıtқytyp, kүz-kөktemde batpaқ-batpaқ bolyp, қatty jabynsyz «jalaңash» jatyr. Astana қalasynyң 2009 jylғa arnalғan bıýdjetin naқtylaý kezinde Jol kartasyn iske asyrý үshin «Өңirlik jұmyspen қamtý jәne kadrlardy қaıta daıarlaý strategııasyn iske asyrý aıasynda aýdandyқ maңyzy bar avtomobıl joldaryn, қalalar men eldi mekenderdiң kөshelerin jөndeý jәne kүtip ұstaý» baғdarlamasy boıynsha respýblıkalyқ bıýdjettiң transfertteri esebinen Jol kartasy boıynsha jergilikti maңyzy bar joldardy jөndeýge 1 350 000 myң teңge қarastyryldy. Өtken aıdyң soңғy beısenbisinde Astanadaғy құrylys jұmystaryn baқylaý jөnindegi memlekettik komıssııanyң mүsheleri elordada salynyp jatқan iri nysandardy aralap kөrdi. Sol joly Үkimet basshysy Kәrim Mәsimov pen қala basshysy Imanғalı Tasmaғambetov jaңadan salynyp jatқan M-3 kөpirindegi istiң barysyn baıқady. Үkimet үıiniң tұsynan bastalatyn kөpir Tәýelsizdik saraıyna deıin tartylғan. Odan әri қaraı Қaraғandy tas jolymen jalғasady. Bұl sol jaғalaýdaғy kөlik aғymyna yңғaıly bolaıyn dep tұr. Segiz jolaқty kөpir құrylysynyң jobasyn «Kөpir-ҚM» JShS jasapty. Құrylysty «TamyzInvestGrýpp» kompanııasy salýda.

Seıchas chıtaıýt