20 qyrkúıek. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
«Biz álemdi tazalaımyz» jahandyq aktsııasy
Jyl saıyn qyrkúıektiń úshinshi jumasynda bastalyp, jumadan jeksenbige deıin úsh kúnge sozylady, onyń barysynda álemniń 130-dan astam elinde qoqys jınaý sharalary ótedi. Dúnıejúzindegi mıllıondaǵan adam jyl saıyn qalalar men ormandardaǵy qoqystardy tazartý úshin jınalady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1913 jyly Semeıde alǵashqy qazaqstandyq fýtbol komandalary: SSK, «Olımp», «Lastochka», «Orlıata» jáne «ıArysh» quryldy. «ıArysh» fýtbol klýbynyń quramynda qazaqtyń uly jazýshysy, qoǵam qaıratkeri, ǵalym Muhtar Omarhanuly Áýezov (1897-1961) oınaǵan.
2001 jyly Qaraǵandyda Qazaqstan Táýelsizdiginiń 10 jyldyǵy atyndaǵy etnopark ashyldy. Jalpy aýmaǵy 36 ga quraıtyn etnoparkte Ulytaý jáne Qarqaraly taýlary, Balqash kóli, qalanyń bas ǵımarattary ornalasqan.
2002 jyly Qazaqstanda adam quqyqtary jónindegi ýákil laýazymy quryldy. Adam quqyqtary jónindegi ýákil – óz quzyreti sheginde adamnyń jáne azamattyń buzylǵan quqyqtary men bostandyqtaryn qalpyna keltirý jóninde sharalar qabyldaý ókilettikteri berilgen, adamnyń jáne azamattyń quqyqtary men bostandyqtarynyń saqtalýyn baqylaýdy júzege asyratyn laýazymdy adam.
2010 jyly tennısten Qazaqstannyń erler quramasy tarıhta alǵash ret Devıs kýboginiń álemdik tobyna joldamany jeńip aldy.
2010 jyly Tarazda Baýyrjan Momyshulynyń 100 jyldyq mereıtoıyna oraı jazýshy shyǵarmalarynyń 30 tomdyq jınaǵy jaryq kórdi. Jınaq «Memleket qaıratkerleriniń esimin máńgilik etý» baǵdarlamasy aıasynda basyp shyǵarylady.
2010 jyly 1931-1934 jyldary belgili partııa jáne memleket qaıratkeri, Orta Azııa men Qazaqstanda Keńes ókimetin uıymdastyrýshylardyń biri, RSFSR Halyq Komıssarlar Keńesi tóraǵasynyń orynbasary Turar Rysqulov (1894-1938) turǵan Máskeýdegi Pokrovskıı býlvary, 14 mekenjaıyndaǵy úıge memorıaldyq taqta ornatý týraly kelisimge qol jetkizildi.
2013 jyly otandyq «Turan-TV» telearnasy habar tarata bastady, bul belsendi ómir salty men qyzyqty outdoor demalysqa arnalǵan alǵashqy qazaqstandyq telearna. Telearnanyń formaty densaýlyq mádenıetin, sportty nasıhattaý, ishki týrızmdi tanymal etý, elimizdiń tabıǵı baılyqtaryna qatysty halyqtyń mádenıet deńgeıin arttyrý.
2016 jyly qazaqstandyq skrıpkashy Erjan Qulybaev Rýmyn Ateneýminiń sahnasynda ótken «Djeorje Eneský» halyqaralyq festıvalinde Chaıkovskııdiń № 36 operasy Re majordy oryndap, úzdik úshtiktiń qatarynan kórindi. 29 jastaǵy skrıpkashy Madrıd pen Zaltsbýrgte bilim alyp, Poznan fılarmonııalyq orkestrimen birge kontsertterge qatysyp, polıak kameralyq fılarmonııasynda, dırıjer Valerıı Gergıevtiń jetekshiligimen Marıın teatrynda, sondaı-aq áıgili Karnegı hollda jeke kontsertter berdi. Ol «Hındemıta Pavel» halyqaralyq baıqaýynyń (birinshi shyǵarylym) jáne «Genrık Venıavskıı» baıqaýynyń laýreaty (5-oryn).
2016 jyly alǵash ret qazaqstandyq BUU-nyń Batys Saharadaǵy mıssııasynyń (MINURSO) áskerı baqylaýshysy podpolkovnık Asqar Qojaǵalıev MINURSO qolbasshysynyń buıryǵymen Aýýsardtaǵy mıssııadaǵy BUU áskerı baıqaýshylar bazasynyń komandıri bolyp taǵaıyndaldy.
2017 jyly qazaqstandyq grek-rım kúresiniń sheberi Nurbaqyt Teńizbaevqa 2008 jylǵy Beıjiń Olımpıadasynyń kúmis júldesi tabystaldy. Halyqaralyq Olımpıada komıteti dopıng daýyna baılanysty sol jylǵy nátıjeni qaıta qarap, otandasymyzǵa kúmis medal berý jóninde sheshim qabyldaǵan. Balýanǵa olımpıadalyq medaldi QR UOK Bas hatshysy Danııar Ábilǵazın tabys etti.
2018 jyly el tarıhynda alǵash ret Londonda ótken álemdik art-sahnada «Fokýs – Qazaqstan» keń aýqymdy jobasy kórsetildi. Halyqaralyq kórermender HH ǵasyrdyń 30-jyldarynan bastap búgingi kúnge deıingi otandyq beıneleý jáne zamanaýı óner týyndylaryn tamashalaı aldy. «Fokýs – Qazaqstan» jobasy «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda júzege asyryldy jáne bul qazaqstandyq ónerdi búkil álemde ilgeriletýge baǵyttalǵan.
2018 jyly Qazaqstanda memlekettik-jeke menshik áriptestik sheńberinde jeke medıtsınalyq uıym tandemdi mass-spektrometrdiń jańa modelin satyp aldy, ol respýblıkanyń barlyq balalaryna qoljetimdi bolady. Qazaqstan tandemdi mass-spektrometrdiń jańa modeli tirkelgen álemdegi alǵashqy el, ol qannyń bir jaǵynan almasýdyń 49 tuqym qýalaıtyn, óte aýyr aýrýlaryna dıagnostıka júrgizýge múmkindik beredi.
2019 jyly Almatyda belgili memleket jáne qoǵam qaıratkeri, Qazaqstannyń Halyq jazýshysy Ábish Kekilbaevtyń qurmetine kóshe berildi. «Ábish Kekilbaev óziniń balalyq shaǵy men ómiriniń baqytty sátterin Almatyda ótkizgen. Ol óz salasynda úlken bıikterge jetti. QR Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy Nursultan Nazarbaev aıtqandaı: Ábish Kekilbaev Qazaqstan halqy ǵana emes, basqa da elder arasynda tanymal uly tulǵa bolǵan. Onyń esimi men shyǵarmashylyǵy qazaqstandyqtardyń júreginde máńgi qalady», - dedi qala ákimi Baqytjan Saǵyntaev.
2019 jyly Majarstan astanasy Býdapeshte Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesi (Túrki keńesi) keńsesiniń ashylý saltanaty ótti.
Rásimde sóz alǵan Túrki keńesiniń Bas hatshysy Baǵdad Ámireev bul oqıǵany tarıhı sát dep atap, Býdapeshtte keńseniń ashylýymen Túrki keńesi ósip, nyǵaıa túskenin aıtty.
2020 jyly QR QK Arnaıy operatsııalar kúshteriniń áskerı qyzmetshileri 4010 metr bıiktikte Іle Alataýy jotasynyń sileminde ornalasqan Abaı shyńyna shyqty. Aktsııa qazaqtyń uly oıshyly, jazýshy jáne qoǵam qaıratkeri Abaı Qunanbaıulynyń mereıtoıyna oraılastyryldy.
2023 jyly amerıkalyq The Hill basylymy Qasym-Jomart Toqaevtyń BUU týraly maqalasyn jarııalady. Toqaev 78 jyl boıy BUU Bas Assambleıasy zamanaýı halyqaralyq máselelerdi sheshý úshin jyl saıyn óz shatyrynyń astyna álemdik saıasattyń eń yqpaldy kóshbasshylaryn jınap kelgenin atap ótti.