2 qyrkúıek. Tulǵalar týǵan kún
ESІMDER
61 jyl buryn (1963) Qazaqstan quramasynyń bas bapkeri Stanıslav Salamovıch ChERChESOV dúnıege keldi.
Alagır qalasynda (Soltústik Osetııa) týǵan.
Eńbek joly: «Spartak» FK (Ordjonıkıdze) (1981-1984); «Spartak» (Máskeý) (1984-1987, 1989-1993, 1995, 2002); «Lokomotıv» (Máskeý) (1988); «Dınamo» FK (Germanııa) (1993-1995); Tırol FK (Avstrııa) (1996-2002); KSRO, TMD jáne Reseı quramalary (1990-2002); FK Kýfshteın (Avstrııa) (2004); Vakker Tırol FK (Avstrııa) (2004-2006); «Spartak» FK (Máskeý) (2007-2008); «Jemchýjına-Sochı» FK (2010-2011); «Terek» FK (Groznyı) (2011-2013); «Amkar» FK (Perm) (2013-2014); «Dınamo» FK (Máskeý) (2014-2015); «Legııa» FK (Polsha) (2015-2016); Fýtboldan Reseı quramasynyń bas bapkeri (2016).
KSRO jáne Reseıdiń 4 dúrkin chempıony (1987, 1989, 1992, 1993). KSRO chempıonatynyń kúmis júldegeri (1991). Reseı chempıonatynyń qola júldegeri (2002). KSRO kýbogynyń ıegeri (1991/1992). Dostastyq chempıondary kýbogynyń jeńimpazy (1993). 3 dúrkin Avstrııa chempıony (1999/2000, 2000/2001, 2001/2002). Avstrııa kýbogynyń fınalısti (2000/2001). Avstrııa sýperkýbogynyń fınalısti (2000, 2001). Álem chempıonatynyń qatysýshysy (1994, 2002). Eýropa chempıonatynyń qatysýshysy (1992, 1996).
Reseı chempıonatynyń kúmis júldegeri (2007). Polsha chempıony (2015/2016). Polsha kýbogynyń jeńimpazy (2015/2016).
2024 jyldyń maýsym aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
49 jyl buryn (1975) Qaraǵandy oblysynyń ákimi Ermaǵanbet Qabdollauly BÓLEKBAEV dúnıege kelgen.
Ol Qaraǵandy oblysynda týǵan. Evneı Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin, L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek joly: «Qazkommertsbank» Ashyq aktsıonerlik qoǵamy fılıalynyń jobalar men saýdany qarjylandyrý bóliminiń ekonomısi, Astana qalasyndaǵy «Bıznes-Aqparat» aqparattyq-kommertsııalyq ortalyǵy ókildiginiń dırektory (1996-1998); Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń saýda qyzmetin retteý departamentiniń eksporttyq baqylaý jáne eksport pen ımportty lıtsenzııalaý basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, bólim bastyǵy, bas mamany (1998-2003); Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senaty depýtatynyń kómekshisi, Pavlodar oblysy ákiminiń kómekshisi (2003-2005); Pavlodar oblysy ákimi apparaty basshysynyń orynbasary (2006); Pavlodar qalasy ákiminiń apparat basshysy, Pavlodar oblysy Pavlodar aýdanynyń ákimi (2006-2008); Pavlodar oblystyq kásipkerlik jáne ónerkásip basqarmasynyń bastyǵy (2008-2009); Memlekettik qyzmet ister agenttiginiń Qaraǵandy oblysy boıynsha basqarmasynyń bastyǵy, tártiptik keńesiniń tóraǵasy (2009-2011); Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik qyzmet isteri jónindegi agenttiginiń Ońtústik Qazaqstan oblysy boıynsha basqarmasynyń bastyǵy, Tártiptik keńestiń tóraǵasy (2011-2013); Astana qalasy Saryarqa aýdanynyń ákimi (2013-2015); Astana qalasy Almaty aýdanynyń ákimi (2015-2018). 2018 jylǵy aqpanda QR Prezıdenti Ákimshiliginiń memlekettik ınspektory bolyp taǵaıyndaldy. Qaraǵandy oblysy ákiminiń orynbasary (2018-2020).
2022 jyldyń jeltoqsan aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
118 jyl buryn (1906-1997) geolog-marksheıder, geomehanıkterdiń qazaqstandyq mektebiniń negizin salýshy jáne uıymdastyrýshy, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, Qazaq SSR ǵylymyna eńbek sińirgen qaıratker Aqjan Jaqsybekuly MAShANOV dúnıege kelgen.
Qaraǵandy oblysy Qarqaraly aýdany Nurken aýylynda týǵan. Qazaq taý-ken metallýrgııa ınstıtýtyn (qazirgi QazUTÝ) bitirgen (1939).
SSSR UA Qazaqstan bólimshesinde (1939-1943), Geologııa ǵylymdary ınstıtýty (1943 - 1946), Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýty (qazirgi QazUPÝ) (1946 - 1950), Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýty (qazirgi QazUTÝ) (1950 - 1988) ǵylymı-zertteý jáne pedagogıkalyq jumystarmen aınalysty. Negizgi ǵylymı baǵyty geomehanıkanyń qurylymy krıstaldyq zańdylyqtardy zertteýge arnalǵan.
Ol geometrııa, optıka, mehanıka, hımııa, geohımııa, krıstaldyq hımııa, geografııa, geologııa, tehnologııa tárizdi pánderdiń sabaqtastyǵyn anyqtaý kezinde birtutas geomehanıka zańdylyǵyn ashyp, qaǵıdasyn tujyrymdady. Sóıtip, óz aldyna derbes ǵylym salasynyń ortaq ózegin izdeý barysynda Eıler teorııasy jańǵyrtatyn jańalyq jasady.
Sonymen qatar qazaq ádebıetiniń ǵylymı-kópshilik, fantastıka janrlaryna da úles qosty. Onyń «Jer astyna saıahat» atty kitaby oqyrmandardyń geolog, taý-ken mamandyqtaryna degen qyzyǵýshylyǵyn oıatty.
Ál-Mashanı óziniń ǵylymı keń oı-órisiniń, arab tilin jetik meńgerýiniń arqasynda mańyzdy jańalyqtardyń biri – Ábý Nasyr ál-Farabıdyń álemdegi rólin naqtylap ketti.
Ol ál-Farabıdyń kóptegen eńbekterimen jiti tanysyp qana qoımaı, onyń qazaq halqyna qatysy bar ekenin, Qazaqstan men Orta Azııadaǵy ejelgi órkenıet ortalyǵy bolǵan qazirgi Otyrar topyraǵynda dúnıege kelgenin álemge moıyndatty. Áıgili fılosoftyń eńbekterin tyńǵylyqty zerttegen Aqjan ál-Mashanı nemis astronomy Iogann Kepler «Kóktegi áýen» kitabynda ál-Farabıdyń «Kıtab al-mýzyka al-Kabır» eńbeginen málimetter paıdalanyp, keıbirin tikeleı aýdarǵanyn anyqtaǵan.
Ol Ábý Nasyr ál-Farabıdiń Damaskidegi (Sırııa) Bab as-Saǵır qorymynan qabirin taýyp, qulpytas ornatýǵa atsalysqan. Ol ál-Farabı murasyn ıslam dinimen jáne qazaq halqynyń ulttyq dúnıetanymymen sabaqtastyra zertteý nátıjesinde farabıtanýdyń negizin salýshylardyń biri retinde de keńinen tanyldy.
«Ál-Farabı» tarıhı romanynda onyń kórkem beınesin somdady, al «ál-Farabı jáne Abaı» eńbeginde eki ǵulama arasyndaǵy ǵylymı jáne rýhanı baılanystar máselesin zerdeledi. Túrki tildes halyqtardyń mádenı muralaryn, ǵylym tarıhyn, ıslam ǵylymyn zertteýde de kóp ter tókken.
1984 jyly Kýveıtte shyǵatyn «ál-Harab» merzimdik basylymynda «ál-Mashanı» búrkenshik atymen óziniń zertteýlerin jarııalady. Ol 350-den astam ǵylymı eńbek, onyń ishinde 9 monografııa jazǵan.
Lenın, Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan. Q.Sátbaev atyndaǵy QazUTÝ Jaratylystaný ınstıtýtyna ál-Mashanı aty berilgen, ýnıversıtette ál-Mashanı muralaryn zertteıtin ortalyq jáne ǵalymnyń esimi berilgen aýdıtorııa bar.
92 jyl buryn (1932-2009) SSSR halyq ártisi, Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri, Qaraqalpaqstannyń halyq ártisi, SSSR jáne Qazaqstannyń Memlekettik syılyqtarynyń laýreaty, «Halyq qaharmany» Ázerbaıjan Mádıuly MÁMBETOV dúnıege keldi.
Reseıdiń Volgograd oblysynda týǵan. Almaty horeografııa ýchılışesinde, A.Lýnacharskıı atyndaǵy Memlekettik teatr óneri ınstıtýtynda bilim aldy.
Instıtýt bitirgennen keıin M.Áýezov atyndaǵy Qazaq drama teatrynda, «Mosfılm» kınostýdııasynda, Qazaq SSR Memlekettik kıno komıtetinde, «Qazaqfılm» kınostýdııasynda, Almaty teatr jáne kórkemóner ınstıtýtynda jemisti eńbek etti.
Instıtýtty bitirgen soń M.Áýezov atyndaǵy Qazaq akademııalyq drama teatrynyń rejısseri, 1965 jyly bas rejısseri qyzmetterin atqardy.
1976 jyly SSSR halyq ártisi ataǵyna ıe boldy. Bunyń aldynda ǵana oǵan SSSR jáne Qazaq SSR-nyń memlekettik syılyǵy berilgen bolatyn.
Ázirbaıjan Mádıuly óziniń rejısserlik eńbek jolyn 1957 jyly Qazaqtyń memlekettik akademııalyq drama teatrynda Sh.Husaıynovtyń «Ertis jaǵasynda» atty pesasyn qoıýmen bastaǵan. Osy óner ordasynda júrip Q.Muhamedjanovtyń «Bóltirik bórik astynda», M.Áýezovtiń «Aıman-Sholpan», Q.Baıseıitov pen Q.Shańǵytbaevtyń «Beý, qyzdar-aı», Lope de Veganyń «Qyzǵanyshtan mahabbat» sekildi pesalaryn qoıý arqyly komedııa janrynda darynyn ushtaı tústi.
1970-1980 jyldary Á. Mámbetov ómiriniń eń belesti sátteri boldy. Ol teatrdan kıno salasyna ketip, ózin kıno salasynda synap kórdi. Osy jyldar kezeńinde keıinnen kórermenniń júregine jol tartyp, qazaq kınematografııa salasynyń altyn qorynan ózindik oryn alǵan «Jaýshy», «Qan men ter» fılmderi jaryq kórdi.
Budan keıingi jyldary Á. Mámbetov teatrǵa kórkemdik jetekshi retinde shaqyrylady. 1989 jyly SSSR Joǵarǵy keńesiniń depýtaty bolyp saılandy. 1999 jyly Memleket basshysynyń qabyldaýynda bolǵan Ázirbaıjan Mádıuly Elbasynyń «elorda teatryna basshylyq jasańyz» degen usynysyn qabyl alyp, Astanaǵa kelgen bolatyn.
Ol elordada Qalıbek Qýanyshbaev atyndaǵy Qazaq memlekettik mýzyka-dramalyq teatrdy basqardy. Onyń aldynda teatrdy jańa sapaly deńgeıge kóterýdiń úlken mindeti turǵan bolatyn.
Astana teatrynyń sahnasynda qoıylǵan «Qarakóz», «Qozy Kórpesh-Baıan sulý», «Ǵasyrdan da uzaq kún», «Ana - Jer-Ana» syndy taǵy da basqa kóptegen qoıylymdardy sahnalady.
«Otan», «Eńbek Qyzyl Tý», «Halyqtar dostyǵy» orden- medaldarymen marapattalǵan. «Halyq qaharmany» qurmetti ataǵy berilgen. SSSR jáne Qazaqstannyń memlekettik syılyǵynyń laýreaty, SSSR jáne Qazaqstannyń halyq ártisi atanǵan.
Astana qalasynyń qurmetti azamaty.
87 jyl buryn (1937-1993) opera ánshisi (barıton), Qazaqstannyń halyq ártisi, M.Glınka atyndaǵy búkilodaqtyq ánshiler baıqaýynyń laýreaty Murat Hasenuly MUSABAEV dúnıege keldi.
Qaraǵandy qalasynda týǵan. Almaty memlekettik konservatorııasynyń vokaldyq fakýltetin (professor B.Jylysbaevtyń klasynda) bitirgen.
1962 jyldan Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynyń ánshisi. 1964 jyldan Almaty memlekettik konservatorııasynda pedagogtik jumysta (1979 jyldan - dotsent) boldy.
Negizgi partııalary: Tarǵyn, Semen (E.Brýsılovskııdiń «Er Tarǵyn» jáne «Dýdaraı» operasynda), Janbota (M. Tólebaevtyń «Birjan-Sara» operasynda), Abaı (A.Jubanov pen L.Hamıdıdiń «Abaı» operasy).
«Qurmet belgisi» ordenimen, medaldarmen jáne Qazaq SSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.