1995 j. tamyz. «QazAqparat» HAA (QazTAG): Abaı murasy - biz áli bitirmegen ýnıversıtet

ASTANA. QazAqparat (QazTAG) - Qazaqstanǵa úlken toı keldi. Respýblıka uly Abaı Qunanbaıulynyń týǵanyna 150 jyl tolǵanyn atap ótýde. Tamyzdyń 8-i kúni bastalǵan Ulttyq ǵylym akademııasy jalpy jınalysynyń mereıtoılyq sessııasynda Abaıdyń shyǵarmashylyq murasy men onyń qazaq halqynyń ómirinde kemeńger aqyn-aǵartýshy, rýhanı ustaz, gýmanıst, fılosof retinde atqarǵan shyn mónindegi revolıýtsııalyq róli týraly aıtyldy.

Sessııany Ulttyq ǵylym akademııasynyń prezıdenti Kenjeǵalı Saǵadıev ashty.

Sodan keıin Premer-mınıstrdiń orynbasary Imanǵalı Tasmaǵambetov Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń mereıtoılyq sessııanyń qatysýshylaryna joldaýyn oqyp berdi.

Baıandamashylar - akademıkter Jabaıhan Ábdildın, Manash Qozybaev jáne basqa sóz sóılegender, olardyń arasynda Shyńǵys Aıtmatov, Iran syrtqy ister mınıstri Al Akpar Velaıatı, Túrkııa Prezıdentiniń keńesshisi Namyk Kemal Zaıbek, Ýkraına Premer-mınıstriniń orynbasary, Ulttyq ǵylym akademııasynyń vıtse-prezıdenti Ivan Kýras Abaı Qunanbaıulynyń Naýaıy, Naızamı, Iassaýı, Gete, Baıron, Pýshkın tárizdi álemdik ádebıettiń jarqyn juldyzdary qatarynan oryn alatynyn atap ótti.

Abaı óz shyǵarmashylyǵy arqyly, dedi olar, ómirge degen jańa kózqarastyń kalyptasýyna jaǵdaı jasady - aǵartý, damý, eńbek tárizdi jańna ómirdiń negizgi prıntsıpteriniń bir qataryn ózi tújyrymdap berdi.

Negizinen kóshpeli ómir saltyn keshken, qıyr últtyq aımaqta oqýdyń, bilim alýdyń qajettigi, onyń jeke adamnyń qalyptasýyna negiz bolatyndyǵy týraly, adamnyń adamgershilik qasıetteriniń jetilýine solardyń kómektesetini týraly, bul álemdi jaqsartý úshin oqý men bilimniń qajettigi týraly túńǵysh ret qazaqtarǵa ósıet qaldyrǵan aqyn ómir súrdi.

Al, Abaısha, baqyt degen ne? Batyr bolý, bılik qurý, baı bolý ǵana emes, bárinen búryn ary taza, naǵyz qasterli adam bola bilý ǵanıbet, dep eseptedi ol. Ras, bul álemde kedeılik pen baılyq, qaıyrymdylyq pen qastandyq bar ekeni ras. Bári de seniń óz qolyńda, dep túsindirdi danyshpan. Ol gabıǵattyń, adamnyń sulýlyǵyn jyr etip, olardyń ózara ajyraǵysyz baılanysta jáne jarasymda bolatyndyǵyn túsindirýge tyrysty. Qudaı olardy súıispenshilikpen jaratqan, sondyqtan da ózi búkil adamzatty qadirleýimiz kerek.

Abaı óz boıyna úsh uly bastaýdyń nárin jınaǵandyqtan - óz halqynyń rýhanı ómirin, Shyǵys poezııasyn, orystyń, sol arqyly Batystyń ádebıetin tereń sińirgendikten ulylyqqa jetti, dep atap kórsetildi. Ol Pýshkınniń, Geteniń, Baıronnyń shyǵarmalarymen jaqsy tanysyp, olardy ana tiline aýdardy. Abaıdyń ózi ósken ortasy da mańyzdy ról atqardy. Onyń ákesi Qunanbaı aqyldylyǵy, bilimi, tereń oılap - tereń tujyrymdaı biletindigi úshin kóbine qajy atalyp júrdi. Al Abaıǵa anasy Uljan men ájesi Zereniń beınesi meıirimdiligimen qymbat. Semeıde ol kóptegen saıası jer aýdarylǵandarmen jaqyn tanysyp, olar muny qalyptasqan aqyn retinde tanı bildi.

Burynǵy KSRO mektepterinde bilim berýdiń syńarjaqtyǵy qazaq tiliniń joıylyp ketýine deıin qater tóndirdi. Al halyq súıip qaster tutqan uly Abaı árqashanda onyń qorǵany bolyp keldi, desti sheshender. Al qazir ol óziniń izgilikti ósıetterimen egemendi el bolýymyzǵa sharapatyn tıgizýde.

Mereıtoılyq sessııa óz júmysyn tamyzdyń 9-ynda odan ári jalǵastyrdy.

Anatolıı ShEVELEV,

QazTAG tilshisi.