1921 jyldan bastap 1954 jylǵa deıin Keńes Odaǵynda 3 mıllıon 777 myń adam qýǵyn-súrginge ushyraǵan
QR-nyń «Jappaı saıası qýǵyn-súrginge ushyraǵandardy aqtaý týraly» 1993 jyldyń 14 sáýirinde engizilgen zańy egemendik alǵan jyldary Qazaqstanda eń alǵash qabyldanǵan zańdardyń biri boldy.
Resmı derekterge júginsek, 1921 jyldan bastap 1954 jylǵa deıin Keńes Odaǵynda 3 mıllıon 777 myń adam qýǵyn-súrginge ushyraǵan. Onyń ishinde Qazaqstannan 100 myńdaǵan adam qýǵyn-súrginge ushyrap, 25 myńy atylý jazasyna kesilgen. Osy jantúrshigerlik kesapatty uıymdastyrýdyń saldarynan qazaqtardyń jartysyna jýyǵy ashtyqtan qyrylyp, mıllıonnan astamy shet aýmaqtarǵa qonys aýdarýǵa májbúr boldy. Ótken ǵasyrdyń úreıli tragedııasy 4 mıllıonǵa jýyq qazaqstandyqtardyń taǵdyryna aýyrtpalyǵyn tıgizdi.
Dál sol jyldary lagerlerde qazaq halqynyń kórnekti mádenıet, ǵylym jáne oqý-aǵartý men saıasat qaıratkerleri Álıhan Bókeıhanov, Ahmet Baıtursynov, Halel Dosmuhanbetov, Beıimbet Maılın, Іlııas Jansúgirov, Sáken Seıfýllın, Maǵjan Jumabaev, Abdýlla Rozybaqıev, Maǵazy Masanchı, Levon Mırzoıan, Sanjar Asfendııarov, Turar Rysqulov jáne Jahansha Dosmuhambetov syndy qazaqstandyq zııaly qaýym ókilderi atý jazasyna ushyraǵan bolatyn.
Biraq olar keleshekke óshpesteı etip erlik pen eldiktiń, teńdik pen erkindiktiń úlgisin qaldyrdy, búgingi biz tańdaǵan Táýelsizdik jolynda janyn qıdy. Sol erlerdiń esimi egemen Qazaqstannyń taǵylymdy tarıhynda altyn áriptermen órnek tappaq.
Jappaı saıası qýǵyn-súrginge ushyratý - Qazaqstan tarıhynyń eń qaıǵyly betteriniń biri. HH ǵasyrdyń 30-50-shi jyldary qazaq halqynyń erekshe kezeńi edi. Totalıtarlyq júıe birjolata qalyptasyp kúsheıgen, ámirshildik-ákimshilik basqarý júıesi keń qanat jaıǵan shaq bolatyn. Qatygezdikke toly saıası qýǵyn-súrgin, ǵalamdyq sharýashylyq - ekonomıkalyq tájirıbe - bunyń barlyǵy alash jurtynyń tarıhynda jáne qazaq eliniń jadynda óshpeıtin qaıǵy men qansyraǵan jaranyń ornyn qaldyrǵany anyq.
Osy oraıda saltanatty gúl qoıý rásimine Almaty qalasy ákiminiń orynbasary S.Seıdýmanov, Almaty oblysy ákiminiń orynbasary S.Muqanov, Almaty qalasy Іshki saıasat basqarmasynyń bastyǵy K.Matyjanov, QR saıası qýǵyn-súrginge ushyraǵandar qaýymdastyǵynyń tóraǵasy J.Ashýuly, «Ádilet» tarıhı-aǵartýshylyq qoǵamy tóraǵasynyń birinshi orynbasary, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty B.Qoıshybaev, sondaı-aq saıası qýǵyn-súrginge ushyraǵandardyń týystarynyń qatysady dep josparlanýda.