19 jeltoqsan. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq kedeılerge kómek kúni
Mundaı ataýly kúndi bekitý ıdeıasy BUU músheleriniń kezekti otyrysynda kóterildi. Ol konferentsııada ekonomıkalyq damýdy retteý máseleleri qarastyrylǵan bolatyn.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1931 jyly Qaraǵandynyń eńbekpen-túzeý lageri ashylyp, ortalyǵy Qaraǵandy qalasynan 45 shaqyrym jerdegi Dolınka selosynda ornalasty. Qarlagtyń aýmaǵy soltústikten ońtústikke deıin 300 shaqyrym, shyǵystan batysqa deıin 200 shaqyrym aýmaqty alyp jatty. Bul lagerdi uıymdastyrýdaǵy basty sebepterdiń biri — Ortalyq Qazaqstanda jedel qarqynmen ósip kele jatqan kómirli-metallýrgııalyq óndiris oryndary: Qaraǵandy kómir basseıni, Jezqazǵan jáne Balqash mys balqytý kombınattary úshin iri azyq-túlik bazasyn qurý boldy. Osyǵan oraı jergilikti turǵyndardy yqtııarsyz qonys aýdartyp, bos qalǵan jerge kóptegen tutqyndar kolonnasyn ornalastyrdy. Bul kolonnalar basqarmasy tikeleı Máskeýge jáne NKVD-ǵa baǵyndy jáne onyń óziniń bıligi, qarý-jaraǵy, kóligi, poshtasy men telegraf baılanysy boldy. Dolınkanyń aımaǵy jan-jaǵynan temir torlarmen qorshalyp, oǵan kirý arnaýly ruqsat qaǵazy arqyly júzege asty. Lagerdiń ishi taǵy da eki aımaqqa bólinip, árbir buryshyna kúzet munarasy qoıyldy. Jalpy Qarlag jumys istegen ýaqytta munda 1 mıllıonnan astam adam tutqynda boldy. Lager 1959 jyly jabyldy.
1991 jylyalǵashqy pýnktinde «KSRO odaqtyq-respýblıkalyq organy Memlekettik Qaýipsizdik Komıtetiniń respýblıkamyzdaǵy quqyqtyq mırasqory bolyp Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Qaýipsizdik Komıteti dep tanylsyn» dep kórsetilgen Mınıstrler Kabınetiniń «Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik qaýipsizdik komıteti týraly» Qaýlysyna qol qoıyldy. Bul egemen memlekettiń qaýipsizdik organdary júıesiniń qurylýynyń alǵashqy qadamy boldy.
1996 jyly Qazaqstan sýdıalarynyń birinshi sezi ótti. Sezde respýblıkanyń Sýdıalar odaǵy quryldy jáne sýdıalar etıka kodeksi qabyldandy.
2005 jyly Almatyda Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń Ádebıetshiler úıinde Qytaıdaǵy qazaq jazýshysy Qajyǵumar Shabdanulynyń «Pana» romanynyń tanystyrylymy ótti. Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵy atalǵan sharany qalamgerdiń 80 jasqa tolýyna oraılastyryp ótkizdi. «Atajurt» baspasynan jaryq kórgen bul týyndyny arab qarpinen kırıll jazýyna kóshirgen — Qazaqstannyń halyq jazýshysy Qabdesh Jumadil.
2008 jyly Taldyqorǵanda Qadyrǵalı Jalaıyrıdiń eskertkishi ashyldy.
2011 jyly Máskeýde Joǵarǵy Eýrazııalyq ekonomıkalyq keńesi otyrysynda Qazaqstan, Reseı jáne Belarýs prezıdentteri Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııa qurý týraly qujatqa qol qoıdy.
2012 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıkalyq yntymaqtastyq pen damý uıymynyń (EYDU) Orta Azııalyq bastamasynyń teń tóraǵasy boldy.
2012 jyly Tehas shtatynyń Hıýston qalasynda AQSh-taǵy alǵashqy qazaq mektebiniń resmı ashylýy ótti.
2014 jyly «Joǵalyp bara jatqan jáne sırek kezdesetin janýarlar túrleri» monetalar serııasynan nomınaly 100 teńge bolatyn «Suńqyldaq aqqý» eskertkish kúmis monetasy aınalymǵa shyqty. Moneta 925 synamaly kúmisten jasalǵan, massasy — 24 gramm, dıametri — 38,61×28,81 mm, sapasy — «proof», taralymy — 13 myń dana. Monetanyń betine altyn jalatý tehnologııasy qoldanyldy.
2016 jyly Astanada alǵash ret Saryarka short film festival qysqa metrajdy fılmder jastar festıvali ótti. Kınofestıval baǵdarlamasyna 23 fılm men 5 konkýrstan tys jumys boldy. Bas júldeni rejısser Darhan Tólegenov «Marshrýt» fılmi úshin aldy.
2017 jyly Vashıngtondaǵy Dúnıejúzilik banktiń májilis zalyna qazaq qyzy Alma Orazalınovanyń esimi berildi. Bilimdi, oıy ushqyr otandasymyz halyqaralyq qarjy ortalyǵynda óziniń iskerligimen erekshe kózge túsken. Ómirden erte ótse de, danalyǵymen daralanǵan jerlesimizdiń esimi AQSh, Ulybrıtanııa, Úndistan, Sıngapýr, Japonııada elderine etene tanymal.
2017 jyly Qorqyt ata atyndaǵy halyqaralyq konkýrstyń alǵashqy syılyǵyn qazaqstandyq jazýshy Ahmetjan Ashırı «Sharbaq» áńgimesi úshin ıe boldy. Qorqyt ata atyndaǵy ІІ halyqaralyq konkýrstyń marapattaý rásimi TÚRKSOI Bas hatshylyǵynda ótti.
2018 jyly sýdıalar táýelsizdigin qamtamasyz etýge, olardyń kásibı biliktiligin jáne olarǵa qoǵamnyń senimin arttyrýǵa baǵyttalǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Joǵarǵy Sot Keńesin jáne sýdıalardy irikteý júıesin reformalaý týraly zań jobasynyń tujyrymdamasy Eýropa Keńesiniń Venetsııa komıssııasynyń oń baǵasyn aldy. 1990 jyly Eýropa Keńesi janynan qurylǵan Venetsııa komıssııa (Quqyq arqyly demokratııa úshin eýropalyq komıssııa) — quqyqtyq salada pikir almasý úshin halyqaralyq moıyndalǵan táýelsiz forým. Qazaqstan Venetsııa komıssııasyna 2011 jyly qarashada qosyldy.
2019 jyly Baıqońyrǵa jerústi tutynýshylaryn tikeleı spýtnıktik baılanys arqyly joǵary jyldamdyqty ınternetpen qamtamasyz etýge arnalǵan OneWeb Brıtandyq kompanııasynyń alǵashqy tómen orbıtalyq ǵarysh apparattary jetkizildi. Orbıtalyq toptaý árqaısysynda 36 spýtnıkten turatyn 18 keńistikten turdy. Baıqońyr, Shyǵys ǵarysh aılaqtarynan jáne Gvıana ǵarysh ortalyǵynan ushyryldy.
2020 jyly Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq halyq aspaptar orkestrine, M. Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq drama teatryna, Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatryna, M. Lermontov atyndaǵy Memlekettik akademııalyq orys drama teatryna jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq kitaphanasyna «Ulttyq» mártebesi berildi.
2020 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń qoldaýymen Jambyl atyndaǵy Qazaq memlekettik fılarmonııasynyń 85 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan Philarmonic New Year Fest-2020 birinshi qysqy festıvaliniń ashylý saltanaty ótti. Festıvaldiń maqsaty — álemdik klassıkalyq mýzykanyń hám uly Qazaq óneriniń rýhanı qarashańyraǵyna aınalǵan Jambyl atyndaǵy Qazaq memlekettik fılarmonııasynyń mereıtoıyn atap ótý jáne 85 jyl ishinde osy ujymda eńbek etken uly esimderdi ulyqtap, mýzyka óneriniń ozyq úlgilerin nasıhattaý.
2021 jyly Argentınanyń Rosarıo qalasyndaǵy qazaq aqyny, oıshyl jáne ulttyq ádebıettiń negizin qalaýshy Abaı Qunanbaıuly atyndaǵy kósheniń, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasy alańynyń resmı ashylý saltanaty ótti.
Іs-sharalar 2019 jyly qarashada qol qoıylǵan memorandýmmen qurylǵan Almaty men Rozarıo qalalary arasyndaǵy baýyrlas qala qatynastary aıasynda ótti.
2021 jyly qazaq jazýshylary Zıra Naýryzbaeva men Lılıa Kalaýs amerıkalyq Amazon Publishing baspasymen kelisim ornatyp, Batý týraly trılogııa shyǵardy.
«Batý men onyń dostarynyń» shytyrman oqıǵalary — qazirgi qazaq balalary qazaq mıfologııasynyń sıqyrly álemine engen boevıkterge toly hıkaıalar. Kitaptardyń maqsaty — balalardy kitap oqýǵa, qazaq mádenıetine, tiline baýlý, Qazaqstannyń ádet-ǵuryptary, ólkeleri, tarıhy, kórikti jerleri, el ańyzdary týraly qyzyqty áńgimeleý.
2022 jyly elordada EKSPO iskerlik ortalyǵynyń aýmaǵynda ashyq aýada konkı tebý maýsymynyń dástúrli ashylýy ótti. Syıymdylyǵy 150 adamǵa deıin EKSPO ashyq muz aıdyny «NUR ÁLEM» bolashaq energııasy murajaıynda ornalasqan. Muz jamylǵysy 1300 sharshy metrden astam aýmaqty qurady. Muz aıdynyna kirý tegin. Kelýshilerge yńǵaıly bolý úshin kıim aýystyratyn bólme, tamaqtaný oryndary jáne 3 myń kólikke arnalǵan táýlik boıy jumys isteıtin jerasty turaǵy qarastyrylǵan. Muz aıdynyna kelýshiler úshin konkıdi jalǵa alý nebári 500 teńge/saǵ.