16 qyrkúıek. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq Ozon qabatyn qorǵaý kúni
1987 jyly Ozon qabatyn buzatyn zattar týraly Monreal hattamasyna qol qoıyldy. Sol kúnniń qurmetine BUU Bas Assambleıasynyń sheshimimen 1995 jyldan bastap atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1944 jyly Aqtóbe oblystyq fılarmonııasy quryldy. Oǵan 1997 jyly belgili qazaq sazgeri Ǵazıza Jubanovanyń esimi berildi.
1976 jyly Á. Qasteev atyndaǵy Memlekettik óner murajaıy ashyldy. Eksponattardyń basym bóligin Qazaqstannyń beıneleý jáne qoldanba óner týyndylary quraıdy. Batys Eýropa kollektsııasynda XVI-XIX ǵasyrlarda ómir súrip, shyǵarmashylyqpen aınalysqan Italııa, Frantsııa, Gollandııa, Flandrııa, Germanııa, Anglııa jáne Aýstrııa sýretshileriniń túpnusqa shyǵarmalary jınalǵan.
1992 jyly Qazaqstan men Belarýs Respýblıkasy arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatyldy.
2000 jyly Atyraýda Mysyr bıleýshisi bolǵan Beıbarys sultannyń 775 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferentsııa ótti. Konferentsııaǵa arab elderiniń ǵalymdary qatysty. Sonymen qatar qazaq tiline aýdarylǵan «Áz-Zahır Beıbarys ómirbaıany» atty kitaptyń tusaýkeseri bolyp, Atyraý oblystyq qazaq drama teatry jazýshy R.Otarbaevtyń «Beıbarys» atty pesasyn sahnalady. Shejire boıynsha Beıbarystyń atamekeni - Kaspıı teńiziniń mańy, bir derekterde - Edil-Jaıyq boıy. Kishi júzdegi Baıulynyń Berish rýynan degen málimet bar.
2005 jyly Túrkııanyń Izmır qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmetti konsýldyǵynyń saltanatty ashylý rásimi ótti. Saltanatty sharaǵa Izmır provıntsııasynyń gýbernatory Oǵyz Qaǵan Kóksal, osy qaladaǵy qurmetti konsýldyqtardyń basshylary, isker top ókilderi, qazaq dıasporasy men buqaralyq aqparat quraldary ókilderi qatysty.
2006 jyly Almaty oblysy Qarasaı aýdanynda Naýryzbaı batyrǵa eskertkish ashyldy. Eskertkish avtory - Nurlan Dalbaı.
2007 jyly Qazaqstan Venada Atom energetıkasyndaǵy Jahandyq seriktestikke qosyldy. Onyń barysynda Qazaqstan Qaǵıdalar hattamasyna qol qoıdy jáne osynaý úderiske tolyqqandy múshe atandy. Jınalǵandardyń aldynda sóılegen MAGATE Bas dırektory Mohammed Ál-Baradeı, atom energetıkasy damýynyń boljanýyna baılanysty osynaý bastamanyń ózektiligin atap ótti.
2010 jyly Túrkitildes memleketter basshylarynyń H Sammıtinde ekonomıkalyq jáne saýda baılanystaryn keńeıtýge baǵyttalǵan Túrki iskerlik keńesin qurý týraly sheshim qabyldandy. Túrki mádenıetin saqtaýdy qamtamasyz etý maqsatynda Bakýde arnaıy Qor qurylyp, TÚRІKSOI Astanany 2012 jylǵy túrki áleminiń astanasy dep jarııalady.
2014 jyly Almatyda H Eýrazııa kınofestıvali ashyldy. Festıval qazaq rejısseri Sháken Aımanovtyń 100 jyldyǵyna arnaldy. Baǵdarlama aıasynda «Jambyl», «Bizdiń súıikti dáriger», «Taqııaly perishte», «Atamannyń aqyry» fılmderi tegin kórsetildi.
2017 jyly Balqash qalasy 80 jyldyq mereıtoıyn atap ótti. Bul Qaraǵandy oblysy úshin ǵana emes, búkil Qazaqstan úshin mańyzdy oqıǵa. Búginde Balqash – Qaraǵandy oblysyndaǵy ınfraqurylymy damyǵan, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq kásiporyndar jelisi, mádenıet, densaýlyq, bilim berý nysandary bar zamanaýı ónerkásip ortalyǵy. Munda shaǵyn jine orta bıznes nyǵaıyp, damyp keledi. Týrıstik klaster damýynyń jańa qarqynyn alýda. Kósheleri jaqsaryp, jańa úıler salynýda, áleýmettik salanyń jańa nysandary boı kóterip otyr.
2019 jyly Almatydaǵy «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń aýmaǵynda aty ańyzǵa aınalǵan rejısser Sergeı Eızenshteınniń taspasy, qazaq kınematografynyń klassıgi Sh.Aımanovtyń jeke zattary men kollektsııalary, túpnusqa stsenarııler, kınofılm keıipkerleriniń kostıýmderi jáne taǵy basqa baǵaly arhıvtik eksponattar saqtalǵan Sh.Aımanov atyndaǵy murajaı ashyldy. Murajaıdyń erekshe maqtanyshy – Sháken Kenjetaıuly Aımanovtyń qalpyna keltirilgen kabıneti.
2019 jyly Mańǵystaý oblysynyń Tuşybek kentiniń mańynda tabylǵan uzyndyǵy toǵyz metr ıhtıozavrdyń qańqasy preparatsııa jasaý aıaqtalǵan soń Aqtaý qalasynyń ólketaný murajaıyna tabystaldy. 2019 jyldyń 25 mamyrynda áýesqoı paleontolog Vladımır ıArtsev kezekti sapary kezinde budan 110-100 mıllıon jyl buryn tirshilik etken ıhtıozavrdyń qańqasyna uqsas súıekterdi anyqtaǵan.
2020 jyly Qaraǵandyda «Uly Abaı jolymen: rýhanı saıahat» atty eskpedıtsııa bastaldy. Ekspedıtsııa músheleri qazaqtyń uly aqyny dúnıege kelgen, ómir súrgen jáne shyǵarmashylyqpen aınalysqan jerlerge sapar jasaýdy josparlaǵan. Kerýen tórt kún boıy Qaraǵandy – Qarqaraly – Qaraǵaıly – Qaınar – Sarjal – Qaratal – Jıdebaı – Aqshoqy – Eńlik-Kebek úńgiri – M.Áýezovtiń Bórili aýylyndaǵy murajaı úıi – Semeı qalasyndaǵy Abaı murajaıy – Egindibulaq – Ushqara – Qaraǵandy baǵdarymen myńdaǵan shaqyrym jol ótti.
2020 jyly ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti ıslam qarjysy salasynda bilim berýdegi jetistikteri men qosqan úlesi úshin «Global Islamic Finance Awards 2020» (GIFA) bedeldi halyqaralyq syılyǵyn ıelendi. Qazaqstannyń jetekshi joǵary oqý orny «Best Emerging Islamic Finance Education Provider» («Islamı qarjylandyrý boıynsha bilim berý qyzmetiniń úzdik damýshy provaıderi») nomınatsııasynda úzdik boldy. Syılyqty tabystaý rásimi Pákistannyń Islamabad qalasynda ótti.
2021 jyly Túrkııa Qazaqstannyń memlekettik týy beınelengen jáne túrik tilinde «Qazaqstannyń táýelsizdigine 30 jyl» degen jazýy bar moneta shyǵardy. Syrt jaǵynyń ortasynda Qazaqstan kartasy beınelengen. Kartanyń ishinde latyn áripterimen qazaq tilinde «Qazaqstan» dep jazylǵan. Sondaı-aq kartanyń ishinde túrik tilinde qazaq jerinde bolǵan birqatar tarıhı memleketterdiń ataýlary berilgen. Atap aıtqanda, bular: Saqtar, Ǵundar, Túrik qaǵanaty, Altyn Orda jáne Qazaq handyǵy. Syrt jaǵynyń joǵarǵy jaǵynda Orhon-Enıseı eskertkishterindegi kóne túrki álipbıinde «túrk» sózi jazylǵan. Tómengi bóliginde «qoshqarmúıiz» oıýy bar. 31 gramm kúmisten quıylǵan jáne quny áldeqaıda joǵary monetanyń nomınaldy quny 30 túrik lırasyn quraıdy.
2021 jyly ıÝNESKO «Kólsaı kólderi» Qazaq memlekettik ulttyq tabıǵı parkin Dúnıejúzilik bıosferalyq rezervattar jelisine qosty. Mundaı sheshim ıÝNESKO-nyń «Adam jáne bıosfera» baǵdarlamasy halyqaralyq úılestirý keńesiniń 33-shi sessııasynda qabyldandy.
Búgingi tańda Qazaqstandaǵy ıÝNESKO-nyń Ulttyq bıosferalyq rezervattar jelisinde 13 bıosferalyq rezervat bar. Bul san Ortalyq Azııanyń basqa elderindegi bıosferalyq qoryqtar sanynan aıtarlyqtaı asyp túsedi. Osyndaı birqatar bıosferalyq qoryqtardy taný álemdik qoǵamdastyqtyń Qazaqstannyń bıologııalyq ártúrliligin saqtaý máselelerine nazar aýdaryp, ony keleshek urpaq úshin saqtaýǵa degen umtylysyn aıǵaqtaıdy.
2023 jyly Túrkistan qalasynda TMD elderi Іshki ister mınıstrlikteri basshylarynyń keńesi ótti. Kezdesýde qylmysqa qarsy kúrestegi ózara is-qımyldyń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan birqatar mańyzdy máseleler talqylandy. Otyrysqa Belarýs, Qyrǵyzstan, Reseı, Ózbekstan ishki ister mınıstrleri, Armenııa polıtsııasynyń basshysy, Tájikstan, Ázerbaıjan jáne Túrikmenstan Іshki ister mınıstrliginiń, sondaı-aq basqa da memleketaralyq vedomstvolardyń ókilderi qatysty.