13 qazan. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Dúnıejúzilik trombozǵa qarsy kúres kúni
2014 jyly Halyqaralyq tromboz jáne gemostaz problemalary qoǵamynyń bastamasymen bekitilgen. Bul kúndi atap ótýdiń negizgi maqsaty – aýrýdyń sebep-saldary, aldyn alý, emdeý joldary týraly aqparat taratý. Bul – nemis ǵalymy, tromboz patofızıologi, Rýdolf Vırhov dúnıege kelgen kún.
Múgedekter kúni
Qazan aıynyń ekinshi jeksenbisinde Qazaqstanda múgedekter kúni atalyp ótedi. Egemendik alǵaly beri elimizde erekshe qajettilikteri bar adamdardyń quqyqtaryn qorǵaý, ómir súrý sapasyn arttyrý jáne olardyń qoǵamǵa tolyq ıntegratsııalanýy jónindegi saıasat júzege asyrylýda. Múgedekter kúni múgedektigi bar adamdarǵa qurmet pen qoldaý kórsetýge, qoǵamda azamattardyń teń ekenin jáne ony este saqtaý kerektigin bildiredi.
Búginde Qazaqstanda erekshe qajettilikteri bar 719 myńnan astam adam turady. Bul kún múgedektigi bar azamattardyń máselelerine kóńil bólýge, quqyǵy men densaýlyqtaryn qorǵaýǵa, olardyń saıası, áleýmettik, ekonomıkalyq jáne mádenı ómirge qatysýynan qoǵamǵa keletin basymdyqtarǵa nazar aýdarýǵa baǵyttalǵan.
Halyqaralyq tabıǵı apattar qaýiptiligin azaıtý kúni
Alǵash ret BUU Bas Assambleıasynyń 1989 jyldyń 22 jeltoqsanyndaǵy qararyna sáıkes Tabıǵı apattar qaýiptiligin azaıtý jónindegi halyqaralyq kún retinde merekelendi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1929 jyly Soltústik Qazaqstan radıohabary alǵash ret efırge shyqty. Búginde oblystyq radıo baǵdarlamasyn óńirdiń barlyq aýdandary, sonymen qatar kórshi Reseı oblystarynyń shekaradaǵy aýdandary qabyldaı alady.
1950 jyly Qostanaı oblystyq atqarý komıtetiniń sheshimimen Qostanaı oblysyndaǵy Amangeldi aýdanynyń quramynda Arqalyq jumys kenti paıda boldy. 1956 jyly 27 qazanda Qazaq KSR Joǵarǵy keńesi prezıdıýmynyń jarlyǵymen resmı túrde jumys kenti statýsyna ıe boldy. 1965 jyly 30 maýsymda Arqalyqqa qala mártebesi berildi. Búgingi aýmaǵy – 1 558 myń ga. 1970 jyly Torǵaı oblysynyń ortalyǵy boldy.
1990 jyly «Aqmola aqıqaty» (qazirgi «Astana aqshamy») gazetiniń alǵashqy sany jaryq kórdi. Alǵashynda aptasyna bir ret shyǵyp turǵan basylym 1998 jyldyń qańtarynda «Aqmola aqshamy», odan keıin «Astana habary» keıinnen «Astana aqshamy», «Astana aqshamy» atanyp, respýblıkalyq qoǵamdyq-saıası gazet mártebesine ıe boldy. Astananyń alǵashqy qalyptasý kezeńinde gazet bas redaktory mindetin atqarǵan Jumagúl Saýhat pen Maǵjan Sadyhanuly, olardan keıin bas redaktor qyzmetin atqarǵan Nurtóre Júsip, Amantaı Shárip, Erbolat Qamen, Aıaǵan Sandybaı jáne Janbolat Aýpbaev, Dıdahmet Áshimhanuly, Talǵat Batyrhan, Baýyrjan Omarov sekildi qarymdy qalamgerler de basylymnyń órkendeýine ózindik qoltańbalaryn qaldyrdy.
1995 jyly Qazaqstanda Dıabet qaýymdastyǵy quryldy. Ol 1996 jyly 176 el birikken Halyqaralyq dıabet federatsııasynyń quramyna kirdi.
1999 jyly QR Energetıka, ındýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń Atom energetıkasy komıteti quryldy. Negizgi mindetteri – atom energııasyn paıdalaný salasyndaǵy memlekettik retteý, Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda ıadrolyq jáne radıatsııalyq qaýipsizdikti qadaǵalaý, atom energııasyn paıdalaný nysandaryndaǵy apatqa qarsy josparlaýdy baqylaý, ıadro materıaldary men qondyrǵylaryn fızıkalyq qorǵaýdy qadaǵalaý.
2010 jyly Aýstralııanyń Kanberra qalasynda ótken Moneta saraılary dırektorlarynyń 26-shy Konferentsııasynda Qazaqstannyń «Barys» monetasy «Eń ádemi moneta» jáne «Tehnologııalyq jaǵynan eń sátti oryndalǵan moneta» atalymdaryn jeńip aldy. Moneta 925 synamaly kúmisten soǵylǵan, dıametri – 38,61 mm, árbiri bir mıllımetr dıametrge ıe eki brıllıant ornatylǵan.
2014 jyly Nıý-Iorkte Qazaqstan Respýblıkasy men Togo Respýblıkasynyń BUU janyndaǵy turaqty ókilderi Qaırat Ábdirahmanov pen Kodjo Menan eki memleket arasynda dıplomatııalyq qatynastardy ornatý jónindegi birlesken kommıýnıkege qol qoıdy.
Togo Respýblıkasy – Batys Afrıkadaǵy memleket, batysynda Ganamen, shyǵysynda Benınmen jáne soltústiginde Býrkına-Fasomen shektesedi. Ońtústiginde Gvıneıa shyǵanaǵy jaǵalaýynyń kishkene bóligi bar. Jer aýmaǵy – 56 785 km2 shamasynda. Astanasy – Lome qalasy. Resmı tili – frantsýz tili. Aqsha birligi – CFA franki. Memleket basshysy jáne Qarýly Kúshterdiń Joǵarǵy Bas qolbasshysy – 5 jylǵa jalpyǵa birdeı tikeleı daýys berý arqyly saılanǵan prezıdent (qaıta saılaý quqyǵyn shektemeı).
2015 jyly Tarazda respýblıkalyq mańyzy bar «Kóne Taraz» arheologııalyq saıabaǵy ashyldy. Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵy saltanattarynyń eń iri nysany bolyp tabylatyn keshen qurylysynyń jalpy quny – 2,5 mlrd teńge. «Kóne Taraz» saıabaǵy aýmaǵynyń 20 gektarynda kireberis arkasy, baqylaý munarasy, Dostyq úıi men kongress-holdyń janyndaǵy etnomádenı ortalyq, etnografııalyq murajaı, «Taraz sazdary» stelasy, sondaı-aq «Myńbulaq» saıabaǵy ornalasqan.
2017 jyly «QazAqparat» halyqaralyq aqparat agenttigi men The Business Year (TBY) halyqaralyq baspasy jáne zertteý kompanııasy jalpy qyzmetti uıymdastyrý, kontent almasý, birikken jobalar ázirlep, birlesken sharalardy uıymdastyrý jóninde kelisim jasasty. «The Business Year» - ulttyq ekonomıkadaǵy jyldyq ekonomıkalyq resýrstar baspasy jáne aldyńǵy qatarly zertteý fırmalarynyń biri. 35 elde ókildigi bar.
2018 jyly qazaqstandyq sportshy Dıas Bahraddın jasóspirimder arasyndaǵy 2018 jylǵy Olımpıadada kanoeniń dara jarysynda altyn medal enshiledi. Tartysty básekede Dıas top jaryp, 1:54:66 nátıjesimen márege birinshi jetti.
2019 jyly Almatyda Halyqaralyq jeńil atletıka federatsııalary qaýymdastyǵynyń (IAAF) I deńgeıli halyqaralyq kýrstary bastaldy. Mundaı kýrs tek Qazaqstanda emes, Orta Azııada alǵash ret uıymdastyryldy.
Baǵdarlama maqsaty – jattyqtyrýshylarǵa, oqytýshylarǵa jáne oqytýshylarǵa halyqaralyq jeńil atletıkanyń qazirgi zamanǵy bilimi men tendentsııalaryn jetkizý, bilimdi jetildirý jáne ortalyq aımaqtar úshin de, elimizdiń barlyq aımaqtary úshin aqparat alý.
2020 jyly Malaızııanyń Kýala-Lýmpýr qalasyndaǵy Ulttyq kitaphanada Abaı atyndaǵy Qazaq ádebıeti men mádenıeti ortalyǵy ashyldy.
Abaı ortalyǵyn ashýdaǵy maqsat – sheteldik aýdıtorııany Qazaqstannyń baı ádebı, tarıhı jáne mádenı murasymen tanystyrý. Ortalyqqa qazaq ádebıetiniń ózge de kitaptary men shyǵarmalary jáne ulttyq mýzykalyq aspap – dombyra syıǵa tartyldy.
2021 jyly Sıetlde AQSh Ulttyq stýdenttik atletıka qaýymdastyǵynyń chempıonaty aıasynda «Pat Lesser - Harbottle Invitational» golf týrnıri ótti. Jarysqa qazaqstandyq golfshy Rıvekka Jumaǵulova da qatysyp, týrnır jeńimpazy atandy.
2023 jyly Stepnogorsk qalasynda Qutqarýshylar kúni qarsańynda Asqar Zabıkýlınge arnalǵan mýral paıda boldy. Qaza bolǵan órt sóndirýshi beınelengen art-obektini sýretshi Abylaıhan Súleımenov beıneledi.
Asqar Zabıkýlın 2022 jyldyń qarasha aıynda órt sóndirýge qatysyp, óz ómirin qıyp, úsh adamdy aman alyp qaldy. Órt sóndirýshi úshinshi dárejeli kúıik alyp, aýrýhanada kóz jumdy. Asqar Zabıkýlınniń erligin eske alý maqsatynda Astanadaǵy kóshelerdiń birine onyń esimi berildi.