«100 qadam» Ult josparyn sapaly oryndaý Konstıtýtsııanyń áleýetin keńirek ashýǵa septigin tıgizedi

ASTANA. QazAqparat - Bıyl el bolyp 20 jyldyq mereıtoıyn toılaǵan Konstıtýtsııanyń Táýelsiz Qazaqstanǵa kóptegen múmkindikter bergeni belgili. Sondaı-aq, Ata Zań memlekettiń barlyq qurylymdarynan bastap, eldiń árbir azamatynyń, onda mekendeıtin ulttar men ulystardyń, áleýmettik toptardyń maqsattary, mindetterin, quqyqtaryn qamtamasyz etetini de belgili. Sondaı-aq Konstıtýtsııa memleket ómirindegi baǵdarlanǵan úderisterdi retteıtin basty ári negizgi qujat. Odan keıingi eldiń ómirine aralasatyn kez kelgen zań sol Negizgi Qujatqa qarap sap túzeıdi, qandaı da bir normanyń oǵan qarsy shyǵýǵa esh quqy da qaýqary da bolmaıdy. Endeshe, Ata Zań - memlekettiń ósip-órkendep, qaryshtap damýyna tikeleı yqpal etedi. Buǵan táýelsiz damýdaǵy ótken kezeńimiz de, búgin baǵdarlanyp otyrǵan kemel keleshegimiz de aıqyn mysal.

Zań saqtalǵan jerlerde ǵana turaqty da ornyqty damý bolady. Zańnama saqtalmaıtyn, konstıtýtsııalyq ózegi ornyqsyz memlekettiń erteńi de bulyńǵyr. Tipti qazaqtyń uly dalasynda yqylym zamannan handyqtardyń saqtalyp kelýi, sodan baryp búgingi Táýelsiz Qazaqstannyń qalyptasýy sol bir kezdegi dala zańdarynyń beriktigi negizinde ǵana oryn aldy. «Qasym hannyń qasqa joly», «Esim hannyń eski joly», «Táýke hannyń Jeti Jarǵysy» handyq ishindegi tártipti bekemdep qana qoıǵan joq, memlekettilikti nyǵaıtty, eldiktiń ómirsheńdigin tanytty. ıAǵnı, handar zamanyndaǵy qazaq qaýymdastyǵynyń damyp, órleýi de negizinen zańdylyqty saqtaýdyń arqasynda ǵana múmkin bolǵan. Bir kezderi bul solaı bolsa, búgingi shapshań ózgeriske ushyrap jatqan ǵasyrda konstıtýtsııalyq qaǵıdattardy berik ustaný damýdyń birden-bir kepiline aınalyp keledi. Osy turǵydan alǵanda Táýelsizdik alǵannan keıingi Qazaqstannyń óz ustanymyn bekitip, bolashaǵyn aıqyndaǵan 1995 jylǵy Konstıtýtsııa eldik tarıhymyzdyń jańa paraǵyna aınaldy dese de bolady. Sonymen birge, Elbasy aıqyndaǵan bes ınstıtýttyq reformany júzege asyrý da Ata Zańymyzdaǵy áleýetti arttyra túsetini aıdan anyq.

Aıta keterligi, Ata Zańnyń 20 jyldyǵy qarsańynda Konstıtýtsııaǵa arnalǵan halyqaralyq konferentsııa ótken edi. Onda Elbasy Nursultan Nazarbaev 1995 jylǵy Konstıtýtsııanyń qabyldanýyn ult tarıhyndaǵy uly oqıǵanyń birine jatqyzǵan bolatyn. «Birinshiden, Ata Zań bizdiń jas memleketimizdiń ómir súrýine qater tóndirgen júıeli daǵdarysty eńserýge obektıvti túrde alǵyshart jasady. Batyl is-qımyldarmen, halqymyzdyń toptasqandyǵymen jáne birligimen biz ol qaterdi eńserdik. Ekinshiden, eldiń memlekettik qurylymynyń búkil júıesi túbegeıli aýysty. Ol keńestik kezden qalǵan ınertsııalyq formadan túpkilikti aryldy. Úshinshiden, ulttyq ekonomıkanyń basymdyqty úlgisi ákimshil-ámirshil tásilden naryqtyq tásilge qaraı buljymastaı ózgerdi. Osynaý tamasha tájirıbeni ózimizdiń damýymyzdyń jańa satysyna aıaq basa otyryp, búginde de paıdalanýdamyz», - dedi Elbasy N. Nazarbaev. Budan bólek, Konstıtýtsııanyń arqasynda 1995 jyly Qazaqstandaǵy saıası júıe qaǵıdatty túrde jańarýǵa bet burǵan bolatyn. Máselen, jańa Ata Zań arqyly qoǵamda partııanyń, azamattyq sektordyń jańa Úkimettik emes uıymdardyń, táýelsiz BAQ-tardyń damýy úshin qolaıly jaǵdaılar paıda boldy.

Al búgingi eldik damý jaǵdaıyna kelsek, Memleket basshysynyń aıtýynsha, Konstıtýtsııa Qazaqstannyń turaqty damýyna barlyq tetikterdi qamtyp otyr. Sonyń ishinde Negizgi Zańymyzda tabysty damý úshin de, Ulttyń ózdi-ózinen jańarýy úshin de barlyq quqyqtyq quraldary barshylyq. Soǵan da Elbasy konferentsııa barysynda nazar aýdarǵan bolatyn.

«Biz aldymyzǵa jahandyq maqsat - ǵasyrdyń ortasyna qaraı, 2050 jylǵa deıingi kezeńge ázirlengen strategııalyq baǵdarlama negizinde Qazaqstandy álemniń neǵurlym damyǵan 30 eliniń birine aınaldyrý maqsatyn qoıdyq. Barlyq kóshbasshy elderde tabystyń eki basty quramdasy bar ekenin tarıh kórsetip otyr. Birinshisi - serpindi ekonomıka jáne jańǵyrý. Ekinshisi - turaqty konstıtýtsııalyq júıe jáne ornyqty memleket. Osynaý eki faktor HHІ ǵasyrda Qazaqstanǵa da tolyq dárejede qajet», - dedi Nursultan Nazarbaev.

Bul rette Elbasy Bes ınstıtýttyq reforma aıasyndaǵy «100 qadam» Ult josparynyń mańyzdy bolatynyn alǵa tartady. Al Jańǵyrtý jónindegi Ulttyq komıssııanyń aıasynda Ult josparyn oryndaý tutastaı alǵanda Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń áleýetin odan da keńirek ashýǵa septigin tıgizedi. Osyǵan oraı, Memleket basshysy Ult jospary tóńiregindegi paıymyn da aıtyp ótken bolatyn.

«Birinshiden, memlekettik bıliktiń birden-bir qaınar kózi halyq bolsa, Ult josparynyń kásibı memlekettik apparat pen esep beretin memleket qurý jónindegi sharalary da osyǵan baǵyttalǵan. «Azamattar úshin ashyq Úkimet», jemqorlyqqa qarsy batyl kúres, memlekettik organdar men qyzmetshilerdiń jumystaryn naqty nátıjeler boıynsha baǵalaý, sondaı-aq, ózge de sharalar - osylardyń bári el múddesi úshin. Ekinshiden, azamattyq teń quqylyq týraly konstıtýtsııalyq postýlattar Bes reformanyń zań ústemdigin qamtamasyz etý sııaqty baǵytynda birtindep ashylyp otyratyn bolady. Úshinshiden, ındýstrııalandyrý jáne ekonomıkalyq ósý baǵyttary aıasynda búkil halyq ıgiligi úshin ekonomıkalyq damýdyń konstıtýtsııalyq qaǵıdaty tolyǵa túsedi. Tórtinshiden, áleýmettik memlekettiń konstıtýtsııalyq qaǵıdaty bilim berý, densaýlyq saqtaý, azamattardyń áleýmettik jumyspen qamtylýy salalaryn jańǵyrtý jónindegi sharalarmen birtindep keńeıe túsetin bolady. Besinshiden, bizdiń Konstıtýtsııamyzda «qazaqstandyq patrıotızm» uǵymy bekitilgen. Onyń maǵynasy bizdiń azamattyq Ultymyzǵa adal qyzmet etýge, azamattyń mindetterin sózsiz oryndaýyna kelip tireledi. Shynaıy patrıotızm Konstıtýtsııaǵa adaldyqtan, moıyndaý men qatań oryndaýdan bastalady», - deıdi Nursultan Nazarbaev.

Tutastaı alǵanda Memleket basshysy aıqyndaǵan bes ınstıtýttyq reformany júzege asyrý tetikteri keler jyldyń 1 qańtarynda iske qosylatyn bolady. Al bul úshin 78 zańnamalyq akt qabyldanyp, Konstıtýtsııaǵa da ózgerister engiziletini kútiledi. «Sondyqtan, búginniń jáne bolashaqtyń memleketin qurý arqyly biz jańa ózgeristerdiń tabaldyryǵynda turmyz. Biz baryn baǵalap, qymbatyn qadirleı bilgen elmiz. Azattyǵymyzdyń aıshyqty aıǵaǵy bolǵan Ata Zań - táýelsizdiktiń teńdessiz tartýy. San býyn urpaq almassa da eskirmeıtin, jyl ótken saıyn jańǵyra beretin qundylyqtar jınaǵy. Memlekettigimizdiń altyn qazyǵyn qasterleý - árbir qazaqstandyqtyń qasıetti paryzy. Konstıtýtsııanyń árbir sózin múltiksiz oryndap, buljytpaı saqtasaq, alar asýymyz árdaıym asqaq bolady. Sol arqyly Máńgilik Eldiń tuǵyryn nyǵaıtyp, shańyraǵyn bıiktete túsemiz», - dep túıindeıdi Memleket basshysy.

Bul rette aıta keterligi, Parlament Elbasynyń alǵa júktegen mindetterin qamtamasyz etý baǵytynda Úkimet ázirlegen zańdardyń basym bóligin qabyldady. Prezıdent onyń birazyna qol qoıyp, kúshine engizdi. Endeshe, aldaǵy ýaqytta, naqtyraq aıtqanda 2016 jyldyń qańtarynan bastap Qazaqstanda jańa quqyqtyq ózgerister alańy iske qosylady degen sóz. Osylaısha, Konstıtýtsııa bergen basymdyqtar aıasynda táýelsiz memleket retinde damýymyzǵa dańǵyl bolatyn reformalar úzdiksiz jalǵasady degen sóz.