«100 qadam»: Memlekettik qyzmet - abyroıly mindet retinde damıtyn bolady

ASTANA. QazAqparat - Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev aıqyndaǵan bes ınstıtýtsıonaldyq reformanyń birinshi baǵyty «Kásibı memlekettik apparat qurý» dep atalady. Álbette álemniń básekege qabiletti otyz eliniń qatarynan kóriný úshin eń aldymen myqty memlekettik apparat qalyptastyrý máselesi meılinshe ózekti. Sondyqtan da, «100 naqty qadam» - Ult josparyn iske asyrýda eń birinshi kezekte memlekettik qyzmetti damytýǵa kóńil bólinýi bul Qazaqstan memlekettiligin nyǵaıtyp, qoǵam men memleketti túbegeıli ózgertýge, eń aqyry jahandyq jáne ishki syn-qaterlerge qarsy atqarylatyn aýqymdy dúnıelerdiń sapaly atqarylýyna degen salmaqty saıasatty bildirtse kerek.

Sosyn memlekettik qyzmet ekonomıkalyq-áleýmettik baǵdarlamalardyń sapaly atqarylýyna da mańyzdy ról atqarady. «Osy refor­manyń eń mańyzdy bóligi kásibı memlekettik apparat qurý jáne avtonomdy memlekettik qyzmetti jetildirý. Sol sebepten birinshi ınstıtýttyq reformanyń kási­bı memlekettik apparat qalyp­tastyrýǵa baǵyttalǵandyǵy kezdeı­soqtyq emes. Sebebi, kúshti de mańyz­dy memlekettik qyzmet el­diń áleý­met­tik-ekonomıkalyq da­mý­yna sebep bolady. Jalpy alǵanda memlekettiń barlyq ınstıtýttaryn jańǵyrtý jónindegi Elbasynyń bes ınstıtýttyq reformasynyń mańyzy zor. Al «100 naqty qadam» ulttyq josparynyń alǵashqy 15 qadamynda Qazaqstannyń memlekettik qyzmet júıesine arnalýy da sondyqtan», - deıdi Memlekettik qyzmet isteri jáne jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Saıan Ahmedjanov jaqynda ótken brıfıngte.

Aıta keterligi, Elbasynyń tapsyrmasyna sáıkes, jaqynda Úkimet basshysy Kárim Másimov bastaǵan Jańǵyrtý jónindegi ulttyq komıssııa Elbasyna bes ınstıtýttyq reformaǵa qatysty «100 naqty qadam» baǵdarlamasynyń oryndalýy barysy talqylanǵan bolatyn. Onda da birinshi kezekte kásibı memlekettik apparat máselesi jaıy sóz boldy. «Memlekettik qyzmettiń mansaptyq modeline kóshý» degen taqyrypta arnaıy brıfıng ótip, onda agenttik ókili Saıan Ahmedjanov aldaǵy reformanyń mańyzyna toqtaldy. Onyń aıtýynsha, qazirgi tańda álemde memlekettik qyzmetti jańǵyrtýdyń eki modeli bar. Birinshisi, qyzmet tabaldyryǵymen ósý modeli bolyp tabylady. Mundaı model túri Germanııa men Japonııa sııaqty elderge tán. Sáıkesinshe, mundaı elderde memlekettik qyzmetke tek tómengi laýazymdarǵa ǵana alynady. Ondaı qyzmetkerlerdi birtindep laýazymy boıynsha ósirý, basqa laýazymǵa aýystyrý tek saty boıynsha kezeń-kezeńimen joǵary qaraı júrgizile beredi. Sondyqtan da joǵary laýazymǵa syrttan kirý múmkin de bolmaı qalady. Ekinshi qadam - pozıtsııalyq qadam. ıAǵnı, memlekettik qyzmettiń barlyq pozıtsııasynyń (tómengi, orta jáne joǵarǵy) ashyq bolýy. Kez kelgen laýazymǵa tek ashyq konkýrstyq tańdaý arqyly qol jetkizile alady. Mundaı júıe anglosaksondyq quqyqtyq tıpti elderge: AQSh, Ulybrıtanııa, Jańa Zelandııa jáne Kanadaǵa tán. Qazaqstannyń aıaǵynan nyq tura bastaǵan kezeńinen beri, ıaǵnı 90-shy jyldardyń ortasynan memlekettik qyzmet ınstıtýty qalyptasty. Memlekettiń aldynda turǵan ekonomıkalyq, áleýmettik jáne ózge de kúrdeli qaýip-qaterler jedel ári qajetti memlekettik apparatty qurýǵa alyp keldi. Sondyqtan pozıtsııalyq júıe barlyq pozıtsııaǵa qoldanyldy. Tolyqtaı alǵanda, júıe tolyq jasaqtalǵan bolatyn.

Qazaqstanǵa kelsek, buǵan deıin elimizde memlekettik qyzmetti damýtdyń reformalary tynbastan damý ústinde boldy. Nátıjesinde qazaqstandyq basqarý modelin Ortalyq Azııa óńiri moıyndaı bastady desek artyq emes. Elimizde memlekettik qyzmetin jetildirý kezeń-kezeńimen júrgizilip, 2013 jyly memlekettik qyzmet júıesinde jańa ózgerister oryn aldy.

Endigi kezek Elbasy atqarýdy tapsyrǵan reformalar arqyly kásibı memlekettik qyzmetti jańa sapaǵa shyǵarý. Al bunda ne jańalyqtar qamtylady? Ekonomıka ǵylymdarynyń doktory Myrzageldi Kemeldiń aıtýynsha, memlekettik qyzmetshilerge qatysty reformada eń aldymen jalaqyny qyzmet nátıjesine qaraı tóleý máselesi ózekti bolyp tabylady. «Bul memlekettik qyzmettiń aby­roıyn kóteredi. Qolynan jumys kelmeıtinder amalsyz ornyn bosatady. Sóıtip, keshegi Keńes zamanynan kele jatqan teńgermeshilikten qutylamyz. Ekin­shi másele, qyzmettik páter berý degen óte durys másele der edim. Óıtkeni baspana máselesi sheshilgen qyzmetker esh nársege alańdamaı, óz jumysyna qulshyna kiriseri haq. Bul óte durys sheshim. Sondaı-aq jańa etıkalyq erejelerdi engizýdegi ońdy qadam. Rasynda, memlekettik qyz­mettiń jańa etıkalyq kodeksin jasaıtyn kez pisip jetildi», - deıdi Myrzageldi Kemel. Onyń paıymynsha, Elbasy usynǵan «100 naqty qadam» elimizde «2050 - strategııasyn» júzege asyrý men Qazaq­stan memlekettiligin nyǵaıtýǵa, joldan adaspaýǵa, kúrdeli kezeńnen senimdi ótýge jaǵdaı týǵyzatyn, «aýrýlardyń syrtqy belgilerin» sylap-sıpap qoıý emes, olardy «júıeli emdeý» bolyp tabylatyn qoǵam men memleketti túbegeıli qaıta ózgertýge negiz qalaıtyn jospar. «Tek endi osynyń bárin ret-retimen sapaly túrde iske asyra alsaq jaradyq», - deıdi ol.

Al senator Qýanysh Aıtahanuly reformada qamtylǵan eńbekaqyny nátıje boıynsha tóleýge kóshýdiń mańyzdylyǵyn atap ótedi. Mundaǵy nátıje qalaı bolady? «Memlekettik qyzmetkerler úshin jeke jyldyq josparlardy oryndaý, mınıstrler men ákimder úshin memlekettik qyzmet sapasynyń arnaýly ındıkatorlary, ómir sapasy, ınvestıtsııa tartý úshin tólenetin bolady. Mysaly, óńir basshylary úshin negizgi ındıkator ómir sapasy bolýy kerek. Al ómir sapasy degenimiz - turǵyndardyń ómir súrý jasynyń uzaqtyǵy, týý men ólim deńgeıi, óńirdegi tabıǵı ósim, jumyssyzdyq deńgeıi, aýyz sýmen, turǵyn úımen qamtamasyz etý jáne taǵy basqalary. Qaı óńirde halyqtyń ómir súrý deńgeıi joǵary, ótken jylmen salystyrǵanda ósý bar, sol óńirdiń basshylarynyń jumysyna jaqsy baǵa berilýi kerek te, olardyń laýazymdyq aılyǵy joǵary bolýy tıis. Jyl qorytyndysy boıynsha olarǵa Úkimet belgilegen bonýs, al ákimdik qyzmetkerleri úshin syıaqy qarastyrǵan jón. Mundaı eńbekaqy tóleý júıesi memlekettik qyzmetkerlerdi, memlekettik qyzmetti tıimdi, sapaly, úlken jaýapkershilikpen atqarýǵa yntalandyrǵan bolar edi», - dep túıindeıdi senator Qýanysh Aıtahanuly.

Shyndyǵynda, Elbasy usynǵan eńbekaqy tóleýdiń bul júıesi memlekettik qyzmette qordalanyp kelgen birqatar túıindi tarqatady. Al ondaı keshendi sharalardyń nátıjesinde memlekettik qyzmetshilerdi áleýmettik qorǵaýdyń naqty júıesi de qurylmaq. Bul bilikti kadrlardyń, jalpy kadrlyq áleýettiń joǵarylaýyn, memlekettik organdardyń, ásirese, óńirlik deńgeıde kadrlar quramyn kásibılendirýdi tolyq kólemde qamtamasyz etýge múmkindik beredi degen sóz. Endeshe, Myrzageldi Kemel aıtpaqshy, aıqyndalǵan dúnıelerdi ret-retimen ári sapaly júzege asyrý ózekti bolyp otyr.