10 qazan. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstanda kásipodaqtar kúni
Qazaqstannyń kásibı merekeler kúntizbesindegi jańa kún Qazaqstan Kásipodaqtar federatsııasynyń bastamasymen jáne Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń qoldaýymen 2019 jyldyń mamyr aıynda paıda boldy.
Qazaqstan kásipodaqtarynyń kúni kásipodaqtardyń eńbek naryǵyndaǵy mańyzdy rólin atap kórsetý jáne eldegi kásipodaq qozǵalysynyń damýyn yntalandyrý úshin quryldy.
Búkilálemdik júıke saýlyǵy kúni
Búkilálemdik densaýlyq saqtaý uıymynyń qoldaýymen Búkilálemdik júıke saýlyǵy federatsııasynyń sheshimimen 1992 jyldan bastap jyl saıyn atalyp ótedi.
Búkilálemdik kórý kúni (World Sight Day)
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDU) bastamasymen qazan aıynyń ekinshi beısenbisinde atalyp ótedi. Bul kún kúntizbede dúnıejúziniń nazaryn soqyrlyq, kórý qabileti buzylǵan adamdardy ońaltý máselelerine aýdarý úshin belgilengen. Dúnıejúzilik kórý kúnine osy máselemen baılanysty túrli uıymdar qatysady.
Dúnıejúzilik úısiz adamdar kúni
Ol alǵash ret 2010 jyldyń 10 qazanynda atalyp ótti. Dúnıejúzilik úısiz adamdar kúniniń basty mindeti - halyqtyń nazaryn úısizdik problemasyna aýdarý, úısizderdiń stıgmatızatsııasymen kúresý (kóshede júrgen adamdardyń bári birdeı maskúnemder men nashaqorlar emes) jáne adamdardy qandaı da bir sebeptermen baspanasyz qalǵan adamdarǵa kómektesýge jumyldyrý.
Dúnıejúzilik ólim jazasyna qarsy kúres kúni
Bul kúndi 2003 jyly ólim jazasyna tyıym salý boıynsha dúnıejúzilik koalıtsııa bekitti. Dúnıejúzilik koalıtsııa quramynda 120 quqyq qorǵaý uıymy, qorǵaýshylar birlestigi, kásipodaqtar uıymy, jergilikti jáne óńirlik atqarýshy bılik bar. Onyń basty maqsaty – álemdegi ólim jazasyn joıý.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1939 jyly Ulytaý aýdanynyń negizi qalandy, qazirgi ýaqytta onyń aýmaǵy 12 myń ga-dan asady, munda 12 aýyldyq okrýg, 3 kenttik okrýg jáne 44 sharýa qojalyǵy bar. Bul ólke Qazaqstan tarıhı-rýhanı qazynasynyń biri dep atalady. Munda 600 tarıhı eskertkish bar. Joshyhan kesenesi (XII ǵasyr), VIII-XIII ǵasyrlardaǵy Dombaýyl eskertkishteri, Alashahan kesenesi, Basqamyr, Altynshoqy qalashyǵy, Han orda (XV ǵasyr) memlekettik mańyzǵa ıe. Ulytaý aýylynda memlekettik ulttyq tarıhı-mádenı jáne tabıǵı mýzeı-qoryǵy ornalasqan. Jezdi kentinde TMD-daǵy jalǵyz taý-ken jáne balqytý isiniń murajaıy uıymdastyrylǵan.
1997 jyly QR Prezıdentiniń «Qazaqstan - 2030» atty el damýynyń strategııalyq jospary – Joldaý jarııalandy.
1999 jyly QR Parlamenti Májilisine saılaý ótip, nátıjesinde depýtattar alǵash ret partııalyq tizim arqyly da saılandy.
2000 jyly Eýrazııalyq ekonomıkalyq qaýymdastyǵy (EýrAzEQ) quryldy, onyń quramyna Belarýs, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Reseı jáne Tájikstan kirdi. 2006 jyly Ózbekstannyń EýrAzEQ qurý týraly shartqa qosylý týraly hattamalarǵa qol qoıyldy, onyń 2008 jyly EýrAzEQ-qa músheligi toqtatyldy. 2002 jyly Ýkraına men Moldova EýrAzEQ janyndaǵy baqylaýshylar mártebesin, 2003 jyly Armenııa mártebesin aldy. 2003 jylǵy jeltoqsanda EýrAzEQ-qa BUU Bas Assambleıasynda baqylaýshy mártebesi berildi.
2011 jyly Qaraǵandyda Qazybek bı eskertkishi ashyldy. Eskertkish avtory - astanalyq músinshi Murat Mansurov. Qoladan jasalǵan músinniń bıiktigi - 6 metr. Ol 8 metrlik tuǵyrǵa qoıyldy.
2013 jyly Parıjde ıÝNESKO-nyń shtab-páterinde ıÝNESKO atqarýshy keńesiniń 192-sessııasynyń aıasynda Qazaqstannyń halyq sýretshisi Áýbákir Ysmaıylovtyń mereıtoılyq kórmesiniń ashylý saltanaty ótti. Á. Ysmaıylovtyń shyǵarmashylyq murasy qazaq beıneleý óneriniń «altyn qoryna» engizilgen.
2013 jyly Ombyda «Qasqat aýylynyń qazaqtary: Batys Sibirdegi qazaq turǵyndary mádenıetindegi ınnovatsııa jáne dástúr» monografııasy jaryqqa shyqty.
2014 jyly Qazaqstannyń «Qazbat» bitimgerlik batalonynyń eki ofıtseri Batys Saharadaǵy BUU mıssııasyna baqylaýshy retinde jiberildi. BUU mıssııasynyń mandatyna sáıkes, áskerı baqylaýshylardyń basty mindeti - patrýldeý, baqylaý jáne jaǵdaı týraly esep berý.
2016 jyly Qazaqstan, Ázerbaıjan jáne Grýzııa Transkaspıı halyqaralyq kólik marshrýtynyń halyqaralyq qaýymdastyǵyn qurdy. Uıymnyń keńsesi Astana qalasynda ornalasty.
2017 jyly Shymbulaq 2017-2018 jylǵy qys maýsymynda TMD-daǵy eń tanymal taý-shańǵy kýrorty atandy.
2018 jyly Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń altynshy seziniń ashylýynda Vatıkannyń papalyq keńesine «Dinaralyq dıalogqa qosqan úlesi úshin» birinshi syılyǵyn tabys etildi.
2019 jyly Almatyda alǵash ret mánerlep syrǵanaýdan álemniń 18 elinen kelgen sportshylardyń qatysýymen «Denıs Ten memorıaly» halyqaralyq týrnıri bastaldy. Olımpıada oıyndarynyń júldegeri, álemge áıgili qazaqstandyq mánerlep syrǵanaýshy Denıs Tendi eske alýǵa arnalǵan týrnır Halyqaralyq konkımen júgirýshiler odaǵynyń (ISU) qoldaýymen Halyk Arena kópfýnktsıonaldy kesheninde ótti. Týrnırdiń uıymdastyrýshysy – qazaqstandyq mánerlep syrǵanaýshynyń jeke jobalaryn saqtaý jáne damytý maqsatynda týǵan-týystary men jaqyndarynyń bastamasymen qurylǵan «Denıs Ten qory» qoǵamdyq qory.
2022 jyly Qazaqstan prezıdenti teleradıokesheniniń qańtardaǵy qaıǵyly oqıǵalarǵa arnalǵan «Qańtar qasireti» derekti kartınasy Mınskide ótken «Evrazııa.DOC» TMD elderi derekti kıno festıvalinde arnaıy syılyqqa ıe boldy.
2023 jyly Azııa oıyndarynyń tórt dúrkin chempıony, qazaqstandyq «Astana» velokomandasynyń kóshbasshysy Alekseı Lýtsenko «Túrkııa týry» úshinshi kezeńiniń jeńimpazy atandy. Bul kezeń jarystaǵy eń qıyn dep sanaldy, óıtkeni shabandozdar joǵary sanattaǵy taýda márege jetýi kerek edi. Jaqynda Qytaıdyń Hanchjoý qalasynda ótken Azııa oıyndarynyń jeńimpazy Alekseı Lýtsenko bul qıyn tapsyrmany bárinen de jaqsy atqardy.