1 tamyz. Jylnama
ESTE QALAR OQIǴALAR
1955 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysy Túrkistan aýdanynyń Hantaǵy jáne Myrǵalymsaı jumysshy kentteri oblysqa baǵynatyn qala bolyp qaıta qurylyp, oǵan Kentaý qalasy ataýy berildi.
1967 jyly Baıanaýylda «Dos-Muqasan» ansambliniń mýzykanttary ózderiniń alǵashqy kontsertin qoıdy. Sondyqtan da osy kún ansambldiń týǵan kúni retinde atalady. Tyńdarmandary jergilikti turǵyndar men Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýty stýdenttik qurylys otrıadtarynyń músheleri boldy.
Ansambl aty ony uıymdastyrýshylar esimderiniń alǵashqy býyndarynan («Dos» - Dosym Súleev, «Mu» - Murat Qusaıynov, «Qa» - Qamıt Sanbaev jáne «San» - Sanıa, Aleksandr Lıtvınov) quralǵan. Ony qurylys otrıadyndaǵy Vengrııadan kelgen stýdentterdiń jetekshisi ıAnosh Karpotı usynǵan. Keıin ansambl quramyna M. Moldabekov, Q. Ájibaeva, Sh. Omarov, B. Jumadilov, N. Qusaıynovtar qosyldy. Olardyń repertýarynda elektrondy mýzykalyq aspaptar súıemelimen oryndalatyn «Nazqońyr», «Ahaý, bıkem», «On alty qyz», «Sulý qyz», «Qudasha», t.b. qazaqtyń halyq ánderi, halyq jáne qazirgi qazaq kompozıtorlarynyń, sondaı-aq ansambl músheleriniń shyǵarmalary boldy.
«Dos-Muqasan» dástúrli folklorlyq-mýzykalyq týyndylardy óz kezeńindegi estradalyq mýzyka mánerine saı óńdep, qulpyrta oryndaǵan. Bul sıpat, ásirese «Jeruıyq» rok-operasy, «Dala jáne ǵarysh» sııaqty kúrdeli shyǵarmalardan anyq baıqalady. Ansambl Tashkent qalasynda ótken Búkilodaqtyq «Halyqtar dostyǵy» festıvaliniń, Mınskide ótken kásibı oryndaýshylar baıqaýynyń, sonymen qatar Berlınde, Máskeýde ótken Jastar men stýdentterdiń halyqaralyq festıvaldarynyń laýreaty atanǵan. Qazaqstan komsomol syılyǵyn ıelengen.
1967 jyly Bolat Ǵazızuly Aıýhanov Qazaqstan óneri men mádenıetiniń tarıhynda alǵashqy «Almatynyń jas baleti» horeografııalyq mınıatıýrasynyń negizin qalap, onyń jetekshisi, oryndaýshysy jáne kontsertmeısteri atandy.
1991 jyly Kókshetaý qalasyndaǵy «Kókshetaý» saraıy alańynda ornalasqan ánshi-aqyn Birjan sal eskertkishiniń janyna Aqan serige arnalǵan eskertkish qoıyldy. Aqan Seri (1843-1913) – qazaq halqynyń kórnekti aqyny, kompozıtory.
2003 jyly Qarashyǵanaq kenishinde Kaspıı qubyr jelisi konsortsıýmy (KTK) qubyrlary arqyly birinshi munaı jiberile bastady. Osyǵan oraı, saltanatty shara ótip, oǵan Prezıdent qatysty.
2008 jyly Petropavlda «Abylaı han rezıdentsııasy» mýzeı kesheni men onyń atqa minip turǵany beınelengen eskertkishi ashyldy. Qoladan quıylǵan Abylaı han eskertkishi Jezqazǵan qalasyndaǵy qalalyq ákimdik ǵımaratynyń aldyna da ornatyldy.
2013 jyly Almaty qalasyndaǵy AQSh-tyń bas konsýldyǵy QR azamattaryna Amerıkaǵa barýǵa bes jyl merzimge jaramdy vıza berdi. Qazaqstan – atalǵan vızany alý kelisimine qol jetkizgen Ortalyq Azııa óńirindegi alǵashqy memleket boldy.
2015 jyly Tatarstan astanasy – Qazanda Eýrazııanyń jergilikti bılik ókilderiniń qatysýymen «Jahandyq damýǵa arnalǵan jergilikti sheshimder: Eýrazııalyq ıntegratsııamen betpe-bet» taqyrybynda kongress ótti. Oǵan Reseıdiń 100-den astam qalalarynyń jáne jaqyn shetel shaharlarynyń basshylary qatysty. Kongress aıasynda Eýrazııa qalalarynyń halyqaralyq belsendiliginiń alǵashqy reıtıngi jasaldy. Astana jalpy reıtıngtiń jeńimpazy atandy.
2018 jyly qazaqstandyq dárigerler álemde alǵash ret jasandy júrekpen júrgen naýqasqa donor júregin qoıdy. 2017 jyldyń jeltoqsanynda 60 jastaǵy Qunanbaı Abyraevqa aldymen tolyǵymen jasandy júrek salyndy. Araǵa toǵyz aı salyp, donor tabyldy. Patsıenttiń ózi de donorlyq júrekke daıyn bolyp shyqty. Osylaısha, Ulttyq ǵylymı kardıoxırýrgııa ortalyǵynyń mamandary álem boıynsha alǵash ret bir adamǵa aldymen jasandy júrekti saldy, artynan ony donorlyq júrekpen aýystyrdy.
2019 jyly Pavlodar oblysynyń Maı aýdanynda «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń «Týǵan jer» arnaıy jobasy aıasynda XVIII ǵasyrdaǵy shaıqas ornyn izdeý boıynsha arheologııalyq qazba jumystary bastaldy.
Nysan qola dáýirine jáne erte temir dáýirine jatady. Aqshıman aýylynan ońtústik-batysqa qaraı 10 shaqyrym jerde, Qalmaqqyrylǵan taýlarynyń batys betkeılerinde ornalasqan.
Jobanyń maqsaty – Qalmaqqyrylǵan taýlarynyń monýmentaldy eskertkishterin, óńirdiń materıaldyq jáne rýhanı murasyn, Qalmaqqyrylǵan shaıqasynyń tarıhyn, onyń qatysýshylaryn, Qalmaqqyrylǵan shaıqasynyń oqıǵalary men sıpatyn keshendi zertteý, qazaqtardyń jońǵar basqynshylaryna qarsy ult-azattyq kúresindegi osy shaıqastyń rólin anyqtaý.
2022 jyly Abaı oblysynda aqyn, Qazaq KSR-ne eńbegi sińgen óner qaıratkeri Nurlybek Baımuratovqa eskertkish ornatyldy. Sýyryp salma aqyn, Qazaq KSR-na eńbegi sińgen óner qaıratkeri Nurlybek Baımuratuly Besqaraǵaı aýdanynda dúnıege keldi. 1957 jyly onyń kóptegen óleńderi men ánderi engen jınaq jaryq kórdi.
2023 jyly Qazaqstan Úkimeti Qonaev qalasyn 2050 jylǵa deıin damytýdyń Bas josparyn bekitti. Bas jospardyń negizgi maqsaty – josparlaý qurylymynyń barlyq elementterin ózara baılanysty damytý, utymdy fýnktsıonaldyq aımaqtarǵa bólý jáne óndiristik, kommýnaldyq jáne rekreatsııalyq aımaqtardy ornalastyrý arqyly jaıly jáne qaýipsiz ómir súrý ortasyn qurý. Josparda bolashaq shekaralarǵa kiretin qalalar, qoldanystaǵy eldi mekender men turǵyn úı keshenderi eskerilgen. Qala qazirgi zamanǵy kóp fýnktsııaly ákimshilik, qarjylyq jáne mádenı, ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq, kólik-logıstıkalyq, oblystyń ǵylymı jáne bilim berý ortalyǵyna aınalýy tıis.